Mùa Xuân năm 1975, cuộc Tổng tiến công và nổi dậy của quân và dân ta đã giành thắng lợi hoàn toàn. Trong bản hùng ca vĩ đại ấy, chiến công giải phóng quần đảo Trường Sa có ý nghĩa to lớn, khẳng định tư duy, tầm nhìn chiến lược của Đảng về toàn vẹn lãnh thổ, đặt nền tảng cho sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Chủ tịch nước Tô Lâm (nay là Tổng Bí thư) thăm và làm việc với Quân chủng Hải quân (tháng 6/2024).

Những tháng đầu năm 1975, cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân và dân ta liên tiếp giành được những thắng lợi vang dội, làm thay đổi cục diện chiến trường miền Nam. Đặc biệt, sau chiến thắng Buôn Ma Thuột, thời cơ chiến lược để giải phóng hoàn toàn miền Nam đã chín muồi, Quân ủy Trung ương đã đề xuất với Bộ Chính trị phương án: “Vừa chuẩn bị cho trận quyết chiến chiến lược cuối cùng, vừa tiến hành giải phóng các đảo và quần đảo…”¹ hoàn thành công cuộc thống nhất đất nước. Thực hiện quyết tâm chiến lược của Đảng, Bộ Tổng Tham mưu đã chỉ đạo Quân chủng Hải quân phối hợp với Quân khu 5 tổ chức lực lượng giải phóng các đảo thuộc quần đảo Trường Sa do ngụy quyền đóng giữ. Trước ý nghĩa đặc biệt quan trọng của nhiệm vụ này, Bộ Tổng Tham mưu yêu cầu phải tranh thủ mọi thời cơ có lợi, khẩn trương giải phóng quần đảo Trường Sa, không để lực lượng nước ngoài vào chiếm đóng trái phép.

Thực hiện trọng trách hết sức thiêng liêng đó, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng Hải quân đã huy động tối đa lực lượng, vừa tham gia giải phóng Sài Gòn, vừa khẩn trương phối hợp với Quân khu 5 tiến công giải phóng Trường Sa. Theo đó, Quân chủng đã sử dụng phân đội tàu (thuộc Đoàn 125) và Đội 1 (Trung đoàn 126) cùng lực lượng tăng cường của Tiểu đoàn 471 Đặc công Quân khu 5 tổ chức hành quân vượt biển, đổ bộ tiến công giải phóng quần đảo Trường Sa. Với phương châm thần tốc, táo bạo, bí mật, bất ngờ, kiên quyết không để lực lượng khác lợi dụng sơ hở đánh chiếm đảo của ta; sau gần 20 ngày tổ chức chuẩn bị và thực hành chiến đấu (10/4/1975 - 29/4/1975), Quân chủng Hải quân đã phối hợp với Quân khu 5 lần lượt giải phóng đảo Song Tử Tây (ngày 14/4), Sơn Ca (ngày 25/4), Nam Yết (ngày 27/4), Sinh Tồn (ngày 28/4) và đến ngày 29/4 làm chủ đảo Trường Sa Lớn, kết thúc thắng lợi nhiệm vụ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về mặt chiến lược do Quân ủy Trung ương giao cho Quân chủng Hải quân. Đây là chiến công có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng, không chỉ góp phần làm nên thắng lợi trọn vẹn của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, mà còn khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa. Đồng thời, ngăn chặn nguy cơ các thế lực thù địch lợi dụng cơ hội để chiếm đóng trái phép.

Giải phóng Trường Sa năm 1975 đã đặt nền móng vững chắc cho sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn chủ quyền biển, đảo và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng những bài học và ý nghĩa lịch sử của chiến công giải phóng Trường Sa vẫn vẹn nguyên những giá trị thực tiễn trong việc nắm bắt thời cơ, xây dựng quyết tâm, phối hợp hiệp đồng, tổ chức sử dụng lực lượng thực hiện thắng lợi nhiệm vụ được giao. Đây là những kinh nghiệm quý báu để tiếp tục vận dụng, phát huy truyền thống và giá trị lịch sử những bài học trên trong điều kiện mới, thực hiện thắng lợi trọng trách bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc. Theo đó, Quân chủng Hải quân xác định thực hiện tốt các giải pháp sau:

Thực hành bắn đạn thật trên biển.

Trước hết, thường xuyên nắm, dự báo đúng tình hình, kịp thời tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng chủ trương, giải pháp xử lý hiệu quả các tình huống trên biển. Thực tiễn quá trình tiến công giải phóng Trường Sa cho thấy, nhờ nắm vững âm mưu, ý đồ và bố trí lực lượng của địch, Quân chủng Hải quân đã phối hợp xây dựng quyết tâm, tổ chức lực lượng táo bạo, bí mật tiến công và giành chiến thắng với tổn thất thấp nhất. Phát huy kinh nghiệm đó, những năm qua, Quân chủng luôn chú trọng công tác nắm, nghiên cứu, đánh giá tình hình, đặc biệt là tham vọng và toan tính chiến lược của các nước lớn trên Biển Đông,… từ đó, tham mưu kịp thời, chính xác với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng chủ trương, giải pháp xử lý linh hoạt các tình huống, bảo đảm không để bị động, bất ngờ, kiên quyết giữ vững chủ quyền và ổn định trên các vùng biển, đảo của Tổ quốc. Đáng chú ý, trước những thủ đoạn, hành vi xâm phạm của các tàu nước ngoài trên vùng biển nước ta, Quân chủng đã tích cực phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao tham mưu, đề xuất đối sách xử trí các tình huống trên biển; kịp thời cung cấp thông tin, hình ảnh, số liệu trên thực địa làm bằng chứng phục vụ đấu tranh với các hành động vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán và lợi ích quốc gia trên biển của Việt Nam, góp phần giữ vững môi trường hoà bình trên biển.

Trước sự phát triển của yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, nhất là nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo, thời gian tới, Quân chủng tiếp tục chỉ đạo các cơ quan, vùng Hải quân đẩy mạnh thực hiện phương châm: “nắm chắc tình hình, phát hiện sớm, xử lý kịp thời hiệu quả những yếu tố bất lợi, nhất là nguy cơ gây đột biến, thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống từ cơ sở”. Duy trì nghiêm nền nếp canh trực, sẵn sàng chiến đấu, tăng cường tuần tra, trinh sát, nắm chắc tình hình trên biển; phối hợp chặt chẽ với các lực lượng liên quan để theo dõi sát tình hình các khu vực biển trọng điểm, đưa ra các dự báo sâu, chính xác xu hướng phát triển của tình hình, nhất là những vấn đề mới ở tầm chiến lược, làm cơ sở để tham mưu hoạch định đường lối, đối sách xử lý các tình huống, ngăn ngừa những vấn đề có nguy cơ gây đột biến và đe dọa đến an ninh, trật tự, an toàn trên biển, thách thức đối với môi trường hòa bình, ổn định trong khu vực và trên thế giới.

Hai là, tích cực, chủ động tham gia xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, gắn với thế trận an ninh nhân dân trên biển ngày càng vững mạnh. Chiến công giải phóng Trường Sa năm 1975 đã khẳng định tầm nhìn chiến lược của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, đồng thời đặt nền móng vững chắc cho sự nghiệp bảo vệ toàn vẹn chủ quyền biển, đảo. Vận dụng bài học đó, để phát huy sức mạnh tổng hợp, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo Tổ quốc, Quân chủng luôn chú trọng tham mưu với Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng các chủ trương, giải pháp xây dựng, củng cố thế đứng vững chắc của ta trên các đảo, quần đảo, trở thành “lá chắn” bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Trọng tâm là tham mưu điều chỉnh, bố trí các lực lượng Hải quân trên các khu vực, tạo thế bố trí chiến lược, bảo đảm có chiều sâu, hình thành thế trận “bờ - biển - đảo” liên hoàn, vững chắc, sẵn sàng chuyển hóa thành thế trận chiến tranh nhân dân trên biển khi có tình huống. Trước mắt, Quân chủng tập trung nghiên cứu, đề xuất điều chỉnh thế bố trí lực lượng Hải quân trên các vùng biển, đảo, để có khả năng chuyển hóa thế trận linh hoạt, hiệp đồng chặt chẽ, bảo đảm vừa tác chiến liên hợp, tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng, nhưng khi cần có thể độc lập tác chiến, nhất là ở vùng biển, đảo trọng điểm. Kiện toàn tổ chức, lực lượng hậu cần - kỹ thuật Hải quân gắn với xây dựng tiềm lực hậu cần - kỹ thuật nhân dân, hậu cần - kỹ thuật khu vực phòng thủ ven biển. Nghiên cứu đổi mới phương thức, nâng cao khả năng bảo đảm hậu cần - kỹ thuật cho các lực lượng, nhất là lực lượng hoạt động dài ngày trên biển, lực lượng được trang bị hiện đại. Cùng với đó, Quân chủng chủ động phối hợp với các bộ, ngành Trung ương, địa phương ven biển xây dựng lực lượng dự bị động viên, dân quân tự vệ biển vững mạnh, có phương án sẵn sàng động viên, huy động tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo, tạo điểm tựa cho ngư dân vươn khơi, bám biển, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, “thế trận lòng dân” trên biển ngày càng vững chắc. Đồng thời, đẩy mạnh xây dựng các khu kinh tế, quốc phòng, các cơ sở hạ tầng lưỡng dụng, cơ sở dân sinh, ưu tiên những vùng biển, đảo xa, còn nhiều khó khăn; tăng cường xây dựng hệ thống công trình phòng thủ trên các đảo, các âu tàu, bến cảng, v.v. Nghiên cứu, đề xuất xây dựng, hoàn thiện hệ thống luật pháp về biển, tạo khung pháp lý thống nhất trong phát triển kinh tế biển gắn với quản lý, bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền quốc gia trên biển. Đặc biệt, tham mưu xây dựng chính sách khuyến khích, động viên ngư dân định cư lâu dài trên các đảo góp phần bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Ba là, đẩy mạnh đổi mới công tác huấn luyện chiến đấu, đảm bảo vừa nâng cao khả năng tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng, vừa có thể độc lập tác chiến khi cần thiết. Để cuộc tiến công giải phóng Trường Sa giành thắng lợi, Quân chủng Hải quân đã phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với Quân khu 5 làm tốt công tác chuẩn bị mọi mặt, nhất là tổ chức huấn luyện bổ sung, thực hành luyện tập đánh chiếm đảo,… sát với phương án kế hoạch tác chiến đã xác định. Trong quá trình hành quân và chiến đấu, Quân chủng đã tổ chức cơ động bảo đảm bí mật, ngụy trang khéo léo, linh hoạt đổi hướng nghi binh, đánh lừa địch; khi đổ bộ đã triệt để lợi dụng đêm tối, hành động bí mật, bất ngờ, nhanh chóng làm chủ trận đánh và chuyển sang phòng ngự bảo vệ đảo, chống địch phản kích. Hiện nay, trước sự phát triển của nhiệm vụ quản lý, bảo vệ chủ quyền biển, đảo, việc nâng cao chất lượng huấn luyện chiến đấu của Quân chủng càng có ý nghĩa quan trọng. Thực hiện nội dung này, Quân chủng tiếp tục quán triệt, thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 1659-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo. Trong đó, thực hiện huấn luyện: “cơ bản, làm chủ, chuyên sâu trong khai thác sử dụng vũ khí, trang bị kỹ thuật” làm khâu đột phá; lấy nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo và xây dựng Quân chủng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại làm mục tiêu huấn luyện. Các cơ quan, đơn vị bám sát phương châm “Cơ bản, thiết thực, vững chắc”, tích cực đổi mới nội dung, phương pháp huấn luyện, diễn tập, đảm bảo đồng bộ, chuyên sâu, sát đối tượng tác chiến, môi trường hoạt động và tổ chức biên chế, vũ khí, trang bị hiện có. Cùng với đó, Quân chủng chỉ đạo các đơn vị đẩy mạnh đổi mới công tác hợp luyện, diễn tập theo hướng: tăng cường hoạt động đối kháng và diễn tập hiệp đồng quân, binh chủng, cụm lực lượng hải quân; tăng cường huấn luyện, diễn tập bằng phương pháp mô phỏng, tự động hóa chỉ huy theo thời gian thực và tác chiến không gian mạng, thuần thục các phương án sẵn sàng ứng phó với các thách thức an ninh truyền thống, phi truyền thống.

Bốn là, tăng cường hợp tác quốc tế, đối ngoại quốc phòng, xây dựng môi trường hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển. Đầu năm 1975, trong bối cảnh ta dồn sức cho cuộc quyết chiến chiến lược để giải phóng miền Nam, còn quân ngụy thì đứng trước nguy cơ tan rã có thể sẽ rút khỏi quần đảo Trường Sa bất cứ lúc nào; do vậy, nguy cơ thế lực bên ngoài lợi dụng để chiếm đóng đảo trái phép rất cao. Trên cơ sở nhận định rõ tình hình, Đảng ta đã nhạy bén, quyết định đồng thời tiến công giải phóng Trường Sa, khẳng định chủ quyền biển, đảo Tổ quốc. Vận dụng bài học đó, những năm qua, trước bối cảnh tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây mất ổn định, Quân chủng luôn quán triệt, thực hiện nghiêm chủ trương, đường lối của Đảng, sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, nhất là phương châm đối ngoại quốc phòng là “kế sách bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa” nhằm giữ vững môi trường ổn định để phát triển đất nước. Đến nay, Hải quân Việt Nam đã có quan hệ hợp tác với hải quân của 50 nước trong và ngoài khu vực; trong đó, có 05 nước Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Đồng thời, tích cực tham gia và có nhiều đóng góp quan trọng trong các cơ chế hợp tác hải quân khu vực và quốc tế như: Hội nghị Tư lệnh Hải quân các nước ASEAN (ANCM), Hội nghị Tư lệnh Hải quân các nước Tây Thái Bình Dương (WPNS), Nhóm chuyên gia Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+) về an ninh hàng hải và các diễn đàn, hoạt động giao lưu, hợp tác huấn luyện, đào tạo, tuần tra chung, diễn tập,… góp phần củng cố lòng tin chính trị, thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Hải quân Việt Nam với hải quân các nước trong khu vực và quốc tế.

Phát huy kết quả đó, thời gian tới, Quân chủng tiếp tục nghiên cứu, tham mưu mở rộng các hoạt động đối ngoại quốc phòng. Trong đó, tập trung nâng cao hiệu quả đối ngoại quốc phòng song phương với hải quân các nước, nhất là các nước láng giềng, các nước lớn, đối tác quan trọng, các nước ASEAN và bạn bè truyền thống đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững, lâu dài trên nguyên tắc bảo đảm lợi ích quốc gia, dân tộc, bình đẳng, cùng có lợi, tuân thủ luật pháp quốc tế. Chú trọng thúc đẩy trao đổi, đàm phán để mở rộng cơ chế Tham vấn Hải quân song phương, tuần tra chung, tuần tra liên hợp, thiết lập đường dây nóng với hải quân các nước láng giềng có biển. Phát huy và thực hiện tốt các cơ chế hợp tác, thỏa thuận quốc tế đã ký kết; nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế trong các lĩnh vực kỹ thuật hải quân, chuyển giao công nghệ, huấn luyện - đào tạo, kinh tế, thủy đạc, tìm kiếm cứu nạn, chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Mở rộng quan hệ, phát huy vai trò trong các cơ chế hợp tác với hải quân các nước; tăng cường hợp tác ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống. Qua đó, thúc đẩy quan hệ, tăng cường hợp tác giữa Hải quân Việt Nam với hải quân các nước, nâng cao uy tín, vị thế của Hải quân Việt Nam trên trường quốc tế; góp phần giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, ngăn ngừa và đẩy lùi nguy cơ xung đột, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Chiến công giải phóng Trường Sa năm 1975 có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng, không chỉ góp phần làm nên thắng lợi trọn vẹn của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, mà còn khẳng định vững chắc chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Trường Sa. Đồng thời, ngăn chặn âm mưu chiếm đóng trái phép của các thế lực thù địch, tạo tiền đề quan trọng cho sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển, đảo và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc trong thời kỳ mới. Phát huy ý nghĩa lịch sử và những bài học kinh nghiệm quý báu đó, Quân chủng Hải quân tiếp tục xây dựng lực lượng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, kiên quyết bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Phó Đô đốc TRẦN THANH NGHIÊM, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Tư lệnh Quân chủng Hải quân
____________________        

1 - Võ Nguyên Giáp – Tổng tập hồi ký, Nxb QĐND, H. 2014, tr. 1312.