Cách đây 50 năm, trước thời cơ lịch sử, Bộ Chính trị, Trung ương Đảng đã hạ quyết tâm chiến lược, chỉ đạo mở cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy diễn ra trong 55 ngày đêm với tốc độ thần kỳ “một ngày bằng 20 năm”, mở đầu bằng Chiến dịch Tây Nguyên, kế tiếp là chiến dịch giải phóng Huế - Đà Nẵng và cuối cùng là trận quyết chiến chiến lược - Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, kết thúc toàn thắng cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, hoàn thành vẻ vang sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, đưa đất nước ta bước vào kỷ nguyên mới: hòa bình, thống nhất, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng lãnh đạo Quân chủng Phòng không-Không quân chuẩn bị phương án đánh B-52 năm 1972. Ảnh tư liệu

Đại thắng mùa Xuân 1975 là một trong những chiến công vĩ đại nhất trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Đây là thành quả tất yếu của đường lối cách mạng đúng đắn, trong đó nổi bật là đường lối chiến tranh nhân dân. Để đương đầu với tên đế quốc sừng sỏ, có tiềm lực kinh tế, quân sự mạnh bậc nhất thế giới lúc đó, Đảng ta đã vạch ra đường lối, phương pháp tiến hành chiến tranh nhân dân đặc sắc Việt Nam; phát động và tổ chức toàn dân kháng chiến, toàn dân đánh giặc, lấy lực lượng vũ trang ba thứ quân làm nòng cốt. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chiến tranh nhân dân Việt Nam đã phát triển lên đỉnh cao, cả về đường lối và nghệ thuật. Đó là đường lối chiến tranh toàn dân, toàn diện, tiến hành trên tất cả các lĩnh vực, phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng; phối hợp chặt chẽ giữa các chiến trường; hậu phương kết hợp với tiền tuyến, thực hiện đồng thời hai chiến lược cách mạng ở hai miền Nam, Bắc,… tất cả hướng đến mục tiêu cao nhất là đưa cuộc kháng chiến của quân và dân ta đi đến thắng lợi cuối cùng.

Trên cơ sở kế thừa kinh nghiệm trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Đảng ta đã nắm vững tư tưởng chiến lược tiến công, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa đường lối và phương pháp tiến hành chiến tranh nhân dân, giữa lực, thế, thời, mưu; chỉ đạo nghệ thuật tổ chức chiến tranh nhân dân hết sức nhuần nhuyễn, sáng tạo, kết hợp chặt chẽ giữa chiến tranh du kích với chiến tranh chính quy; giữa “đánh và đàm”; giữa quân sự với chính trị, binh địch vận bằng hai lực lượng, ba thứ quân; thực hiện cả nước lên đường, toàn dân đánh giặc, mỗi người dân là một chiến sĩ, tiến hành đánh địch trên mọi mặt trận, mọi chiến tuyến, bằng mọi loại vũ khí, đánh cả ở phía trước, phía sau lưng địch, trên  3 vùng chiến lược,… tạo nên thế trận chiến tranh nhân dân rộng khắp, hiểm hóc, luôn chủ động tiến công tiêu diệt địch, đánh bại từng bước, tiến tới đánh bại hoàn toàn các thủ đoạn, chiến lược chiến tranh của đế quốc Mỹ và tay sai.

Nhìn lại cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước chúng ta thấy sức mạnh của chiến tranh nhân dân là rất to lớn, đã khơi dậy, phát huy cao độ tinh thần yêu nước, khát vọng giành độc lập dân tộc, thống nhất non sông của quân và dân ta. Thực hiện đường lối chiến tranh nhân dân của Đảng, miền Bắc vừa là hậu phương lớn, vừa là tiền tuyến chia lửa với chiến trường miền Nam. Với tinh thần “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, quân, dân miền Bắc hừng hực khí thế cách mạng; hàng triệu thanh niên theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc đã lên đường tòng quân chiến đấu, tham gia thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến, sẵn sàng hy sinh tuổi thanh xuân cho đất nước. Cùng với sự lớn mạnh của bộ đội chủ lực, sự hình thành, phát triển của các quân chủng, binh chủng, quân đoàn chủ lực cơ động, bộ đội địa phương và lực lượng dân quân, du kích, tự vệ cũng được xây dựng, phát triển rộng khắp cả về quy mô, hình thức. Các phong trào “Thanh niên ba sẵn sàng”, “Phụ nữ ba đảm đang”, nông dân “tay cày, tay súng”, công nhân “tay búa, tay súng”, học sinh làm “nghìn việc tốt chống Mỹ” nở rộ. Nhân dân miền Bắc vừa lao động sản xuất, vừa phục vụ chiến đấu, chiến đấu tại chỗ bảo vệ quê hương, nhà máy, xí nghiệp, v.v. Đặc biệt, đường lối chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện, dựa vào sức mình là chính đã được cụ thể hóa và biểu hiện rõ nét trong xây dựng, tổ chức hoạt động của tuyến chi viện chiến lược đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh. Con đường ấy là nơi hội tụ, phát huy cao độ sức mạnh đại đoàn kết dân tộc, đoàn kết quân dân, đoàn kết quốc tế; là chiến trường tổng hợp, nơi đấu trí, đấu lực vô cùng khốc liệt giữa ta và địch. Đường Trường Sơn trở thành biểu tượng, phát kiến độc đáo của nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam trong thời đại Hồ Chí Minh. Trên tuyến đường ấy, cả nước ra trận với quyết tâm “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, “Tất cả vì miền Nam ruột thịt”, “Đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, “Sống bám trụ cầu đường, chết kiên cường dũng cảm”, “Xe chưa qua, nhà không tiếc”,… lập nên những kỳ tích, chi viện đắc lực sức người, sức của cho chiến trường, kiên quyết đánh thắng Mỹ và tay sai ở miền Nam, không cho chúng mở rộng chiến tranh ra miền Bắc.

Chiến đấu chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ ra miền Bắc là một phần rất quan trọng của cuộc chiến tranh nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Để bảo vệ hậu phương lớn miền Bắc, lần đầu tiên chúng ta đã xây dựng được lực lượng phòng không ba thứ quân hùng hậu, hình thành thế trận chiến tranh nhân dân trên mặt trận đối không rộng khắp, nhiều tầng, nhiều lớp, tạo lưới lửa phòng không dày đặc, đánh máy bay địch trên mọi hướng, mọi độ cao; có lực lượng ở các trọng điểm, lực lượng tại chỗ, lực lượng cơ động, thực hiện toàn dân bắn máy bay, tìm bắt phi công Mỹ, v.v. Qua đó, đập tan hai cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, làm nên chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”, bảo vệ vững chắc hậu phương lớn, góp phần đánh bại ý chí xâm lược của kẻ thù, khẳng định bước phát triển mới của chiến tranh nhân dân Việt Nam.

Tự vệ Nhà máy in Tiến Bộ luyện tập sẵn sàng chiến đấu (1972) - Ảnh tư liệu TTXVN

Trên chiến trường miền Nam, lực lượng, thế trận, nghệ thuật chiến tranh nhân dân được xây dựng, triển khai vô cùng sáng tạo. Phong trào Đồng Khởi 1960 của quân, dân miền Nam đã khẳng định tính đúng đắn của phương thức kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, với phương châm “hai chân, ba mũi, ba vùng”; kết hợp chặt chẽ giữa đấu tranh chính trị, đấu tranh quân sự, binh địch vận. Từ thực tiễn đó, lực lượng quân sự, chính trị, các cơ sở cách mạng bí mật, khu du kích, căn cứ nội đô, vùng ven, vùng “lõm”,… được xây dựng và không ngừng mở rộng, hình thành thế “cài răng lược” giữa ta và địch. Quân và dân ta đã xây dựng được thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc, rộng khắp trên toàn miền Nam. Lực lượng vũ trang ta không chỉ đứng vững ở địa bàn rừng núi mà đã kiên cường bám trụ, đứng vững ở đồng bằng, vùng ven và cả các đô thị. Đây là điều kiện để chiến tranh du kích phát triển mạnh trên ba vùng chiến lược. Các “Vành đai diệt Mỹ” được hình thành, các phong trào “Diệt ác, phá kìm”, “Tìm Mỹ mà đánh, tìm ngụy mà diệt”, đấu tranh chính trị, binh vận,… phát triển sâu rộng. Lực lượng dân quân, du kích và biệt động “xuất quỷ, nhập thần”, tổ chức đa dạng các hình thức chiến đấu, từ phân tán, nhỏ lẻ đến tập trung, đánh địch bằng mọi loại vũ khí, từ thô sơ như hầm chông, cạm bẫy đến hiện đại và lấy vũ khí của địch để đánh địch,… lập nhiều chiến công vang dội. Các lực lượng này còn tạo thế, phối hợp, hỗ trợ chủ lực Miền tổ chức các chiến dịch, trận đánh với quy mô ngày càng lớn, tiêu hao, tiêu diệt lớn sinh lực địch, mở rộng vùng giải phóng, làm cho Mỹ, ngụy sa vào thế trận “thiên la địa võng”, bị đánh ở mọi lúc, mọi nơi, không có lấy một phút ngơi nghỉ, không an toàn ngay ở chính sào huyệt của chúng, dẫn tới sa sút về tinh thần, lâm vào thế bị động, buộc phải căng kéo, phân tán, lúng túng đối phó, v.v. Bằng 3 mũi giáp công (chính trị, quân sự, binh vận), tiến công địch trên 3 vùng (rừng núi, đồng bằng, đô thị), quân và dân miền Nam đã lần lượt làm phá sản các chiến lược chiến tranh vô cùng nham nhiểm của Mỹ, ngụy. Trên khắp miền Nam đã có hàng vạn tấm gương đồng bào ta không sợ mất mát, hy sinh để nuôi giấu, chở che bộ đội, giúp đỡ cách mạng và hàng nghìn “Dũng sĩ diệt Mỹ, diệt xe cơ giới”, “Dũng sĩ bắn tỉa” ở mọi lứa tuổi. Những “Đội quân tóc dài”, du kích địa đạo Củ Chi là nét độc đáo, sáng tạo của chiến tranh nhân dân miền Nam. Trong suốt những năm dài kháng chiến, địa đạo Củ Chi chính là biểu tượng sáng ngời về trí tuệ, ý chí quật cường và sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân Việt Nam, là “pháo đài” của ta ngay trước cửa ngõ Sài Gòn mà quân địch không thể đánh bại. Du kích địa đạo Củ Chi đã độc lập chiến đấu trên 100 trận, tiêu diệt, làm bị thương 659 tên địch, trong đó có 386 tên Mỹ, bắn cháy và phá hủy 61 xe tăng, xe bọc thép, bắn rơi 2 máy bay, phá hủy 15 khẩu pháo 105 ly…; phối hợp với các đơn vị đánh trên 500 trận, bẻ gãy hàng trăm trận càn quét, tiêu diệt và làm bị thương 4.727 tên địch, trong đó có gần 3.000 tên Mỹ, bắn cháy và phá hủy 381 xe tăng, xe bọc thép, xe quân sự, bắn rơi 19 máy bay trực thăng, 2 máy bay phản lực, đánh chìm 7 tàu, xuồng chiến đấu¹. Điều này cho thấy sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân Việt Nam, của lòng kiên cường, dũng cảm, “thế trận lòng dân” vững như thành đồng và ý chí, khát vọng độc lập của dân tộc ta.

Để cuộc kháng chiến đi đến thắng lợi hoàn toàn, cùng với đẩy mạnh phát triển lực lượng vũ trang địa phương và lực lượng chính trị hùng hậu của quần chúng, Đảng ta hết sức chú trọng xây dựng các binh đoàn chủ lực cơ động chiến lược. Sự ra đời của 4 quân đoàn chủ lực trong giai đoạn cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ cho thấy, dù chủ trương kháng chiến lâu dài, nhưng Đảng ta luôn nắm chắc quy luật, tích cực xây dựng, phát triển các “quả đấm thép” để tiến hành các trận quyết chiến chiến lược với sức mạnh áp đảo, sớm kết thúc chiến tranh. Đây cũng là nét đặc sắc của chiến tranh nhân dân thời đại Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn này, cùng với đẩy mạnh chiến tranh du kích trên cả ba vùng chiến lược, ta đã chủ động mở các chiến dịch tiến công ở nhiều quy mô, đặc biệt là các chiến dịch có ý nghĩa chiến lược, sử dụng tác chiến hiệp đồng quân chủng, binh chủng, phát huy sức mạnh của các binh đoàn chủ lực cơ động để tiêu diệt từng sư đoàn, quân đoàn chủ lực địch, phá vỡ từng mảng lớn trong hệ thống phòng thủ chiến lược của chúng. Qua đó, làm thay đổi tương quan so sánh lực lượng, cục diện chiến trường theo hướng có lợi cho ta, tạo điều kiện thúc đẩy chiến tranh nhân dân tiếp tục phát triển, giữ vững thế chủ động tiến công, không ngừng tăng cường thế và lực, mở rộng vùng giải phóng đẩy quân địch vào thế phải co cụm, bị động đối phó.

Nét độc đáo và sức mạnh của chiến tranh nhân dân được thể hiện, phát triển đến đỉnh cao trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, đặc biệt là trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Đó là sự kết hợp giữa tiến công và nổi dậy, nổi dậy và tiến công, tổng tiến công và tổng khởi nghĩa bằng sự phối hợp tác chiến của ba thứ quân, lấy đòn tiến công như vũ bão của 4 quân đoàn và Đoàn 232 bằng sức mạnh hiệp đồng quân, binh chủng làm trung tâm, chọc thẳng vào các đô thị, trung tâm đầu não, căn cứ quân sự của địch, kết hợp với bộ đội địa phương, dân quân, du kích, biệt động thành đánh địch rộng khắp và quần chúng nổi dậy, mở ra thế trận tiến công với sức mạnh như triều dâng, thác đổ không gì ngăn cản được, khiến chính quyền và quân đội ngụy Sài Gòn nhanh chóng sụp đổ hoàn toàn.

Sau 50 năm nhìn lại, càng cho chúng ta thấy rõ hơn về tầm vóc vĩ đại, giá trị của Đại thắng mùa Xuân 1975 cùng sự hy sinh to lớn của quân và dân ta trong suốt 21 năm trường kỳ kháng chiến. Và trên hết, thấy rõ tài thao lược, sự lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng ta, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chỉ đạo tiến hành chiến tranh cách mạng. Sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân chính là một trong những yếu tố quan trọng làm nên Đại thắng mùa Xuân 1975. Đó mãi là bài học lớn cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay và mai sau.

Tiến hành chiến tranh nhân dân, thực hiện “toàn dân là lính”, “cả nước đánh giặc” là kinh nghiệm, truyền thống, quy luật giành thắng lợi trong lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Đó cũng là quan điểm, tư tưởng cơ bản, xuyên suốt trong đường lối quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc của Đảng. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong tương lai (nếu xảy ra) chúng ta sẽ phải chống lại cuộc chiến tranh xâm lược với quy mô lớn, địch sử dụng vũ khí công nghệ cao, tác chiến diễn ra trên nhiều môi trường với các loại hình, phương thức, thủ đoạn chiến tranh hiện đại. Để đánh bại chiến tranh xâm lược, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, chúng ta vẫn phải tiến hành chiến tranh nhân dân, dựa vào sức mạnh của chiến tranh nhân dân, nhưng đó sẽ là cuộc chiến tranh nhân dân phát triển ở trình độ cao; cuộc chiến tranh tổng lực, toàn dân, toàn diện, lấy lực lượng vũ trang ba thứ quân làm nòng cốt, kết hợp chiến tranh nhân dân địa phương (nền tảng là tác chiến phòng thủ quân khu, các khu vực phòng thủ) với chiến tranh bằng các binh đoàn chủ lực, tác chiến hiệp đồng quân, binh chủng hiện đại; thực hiện tiến công địch toàn diện, trên tất cả các mặt trận: quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, ngoại giao; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại trong bối cảnh mới, v.v.

Trước những biến động phức tạp, khó lường của tình hình thế giới; sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch bằng chiến lược “diễn biến hòa bình”, nhất là sự phát triển như vũ bão của khoa học, công nghệ quân sự đã và đang làm chiến tranh có sự thay đổi căn bản về phương thức, quy mô, phạm vi, không gian, thời gian, môi trường, lực lượng và thủ đoạn tác chiến. Từ bài học về chiến tranh nhân dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chúng ta tuyệt đối tin tưởng vào đường lối quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc của Đảng. Kiên định đường lối chiến tranh nhân dân; thường xuyên chú trọng củng cố quốc phòng, thực hiện tốt phương châm “lo giữ nước từ khi nước chưa nguy”, bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”; trong đó, tập trung xây dựng nền quốc phòng toàn dân là nhân tố cốt lõi để tăng cường sức mạnh quốc phòng, chủ động ngăn ngừa, đẩy lùi nguy cơ xung đột, sẵn sàng chuyển hóa thành thế trận chiến tranh nhân dân đánh bại chiến tranh xâm lược ở mọi quy mô, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc.

Xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc là sự chuẩn bị tốt nhất về lực lượng, phương tiện, cơ sở vật chất, kỹ thuật, tiềm lực và thế trận cho chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc nếu xảy ra. Để thực hiện tốt chủ trương chiến lược này, cần tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, toàn quân, toàn dân đối với sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Theo đó, cần triển khai thực hiện nghiêm quan điểm, đường lối, mục tiêu, yêu cầu, nội dung, giải pháp xây dựng nền quốc phòng toàn dân của Đảng. Quá trình thực hiện, nhất quán phương châm “người trước, súng sau”, phát huy sức mạnh tổng hợp trong củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc; đẩy mạnh xây dựng tiềm lực, lực lượng, thế trận quốc phòng toàn dân, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc. Trong đó, chú trọng xây dựng cơ sở chính trị, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, nhất là nâng cao chất lượng công tác giáo dục quốc phòng và an ninh cho các đối tượng, đặc biệt là học sinh, sinh viên, tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc ngay từ địa phương, cơ sở.

Phát huy kết quả đã đạt được, tiếp tục nâng cao tiềm lực mọi mặt của đất nước, nhất là đẩy mạnh phát triển kinh tế, khoa học, công nghệ, chuyển đổi số quốc gia, tạo đột phá về tăng trưởng gắn với tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh. Thực hiện tốt việc phân vùng chiến lược, quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội gắn với quy hoạch tổng thể bố trí quốc phòng, hậu phương chiến lược, quy hoạch thế trận quân sự khu vực phòng thủ, phòng thủ quân khu, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, gắn với thế trận an ninh nhân dân vững mạnh trên từng địa bàn và cả nước. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng như hiện nay, cần nghiên cứu xây dựng, hoàn thiện cơ chế, phương thức kết hợp kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và đối ngoại, phù hợp với tình hình mới. Đặc biệt, tiếp tục quan tâm chăm lo xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh, thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, làm nòng cốt trong sự nghiệp quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Trong đó, xây dựng Quân đội nhân dân tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại; xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu, có chất lượng cao; lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có số lượng hợp lý, chất lượng tổng hợp ngày càng cao, đáp ứng yêu cầu xây dựng nền quốc phòng toàn dân ở địa phương, cơ sở.

Cùng với đó, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu phát triển khoa học quân sự, nghệ thuật quân sự, nhất là nghệ thuật chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc. Chủ động dự báo các thách thức, tình huống quốc phòng, an ninh, hình thái chiến tranh có thể xảy ra. Đồng thời, kế thừa kinh nghiệm của chiến tranh giải phóng, nghiên cứu phát triển lý luận tác chiến chiến tranh nhân dân, nhất là các loại hình tác chiến chống xâm lấn bảo vệ biên giới, bảo vệ biển, đảo; tác chiến khu vực phòng thủ địa phương; tác chiến không gian mạng; tác chiến điện tử,… đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới./.

Đại tá NGUYỄN MẠNH TUẤN
______________

1 - Bộ Quốc phòng - Ban Tuyên giáo Trung ương - Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh - Đại thắng mùa Xuân 1975 sức mạnh của ý chí thống nhất Tổ quốc và khát vọng hòa bình, Nxb CTQG, H. 2015, tr. 402.