Xây dựng “thế trận lòng dân” là quan điểm xuyên suốt trong đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng. Quan điểm đó tiếp tục được quán triệt và thể hiện nhất quán trong Chiến lược Quốc phòng Việt Nam thời kỳ mới.

“Lòng dân” là thuật ngữ phản ánh trạng thái chính trị - tinh thần của xã hội, biểu hiện mức độ niềm tin, đồng thuận, sự cố kết của người dân đối với chế độ chính trị - xã hội. Đó là một yếu tố quan trọng, quyết định sức mạnh quốc phòng của một quốc gia; bắt nguồn từ vai trò của yếu tố “con người” trong chiến tranh. “Lòng dân” lúc nào cũng có, nhưng không phải lúc nào cũng đồng thuận, đồng lòng với chủ trương, đường lối của lực lượng lãnh đạo xã hội. Điều đó đòi hỏi lực lượng lãnh đạo xã hội phải có những biện pháp chủ động quy tụ “lòng dân” về một hướng, dưới sự lãnh đạo của mình để tạo nên sức mạnh tổng hợp. Đó chính là việc “xây dựng thế trận lòng dân”.

Lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta đã chứng minh rằng: khi “lòng dân thuận” thì nước mạnh, “lòng dân ly tán” thì nước yếu, nên bài học hàng đầu mà ông cha ta đúc kết là “việc nhân nghĩa cốt ở yên dân” và “khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ, bền gốc là thượng sách giữ nước”. Kế thừa và phát huy tư tưởng đó, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn đặc biệt coi trọng yếu tố “lòng dân”, lấy việc xây dựng và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc làm động lực chủ yếu để tạo nên sức mạnh tổng hợp cho công cuộc giải phóng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Cho đến trước Hội nghị Trung ương 9 (khóa IX), trong các văn kiện chính thức, Đảng ta chưa sử dụng thuật ngữ “thế trận lòng dân”, nhưng tư tưởng “dựa vào dân”, lấy “dân làm gốc”, đoàn kết toàn dân để tạo sức mạnh tổng hợp” luôn nhất quán, xuyên suốt trong đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc đã khẳng định: “sức mạnh của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới chính là sức mạnh tổng hợp. Trong đó, sức mạnh bên trong của đất nước, sức mạnh của chế độ chính trị, sự trong sạch đội ngũ cán bộ và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố quyết định”¹. Đại hội X của Đảng lần đầu tiên sử dụng thuật ngữ “thế trận lòng dân” khi nhấn mạnh nhiệm vụ “Xây dựng “thế trận lòng dân” làm nền tảng phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc”². Tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta tiếp tục khẳng định phương châm giữ nước là phải chăm lo xây dựng cho “kinh tế phải vững, quốc phòng phải mạnh, thực lực phải cường, lòng dân phải yên, chính trị - xã hội ổn định, cả dân tộc là một khối thống nhất”³; trong đó, Trung ương đặc biệt nhấn mạnh đến yêu cầu “không ngừng củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc”⁴. Đại hội XII của Đảng một lần nữa nhấn mạnh nhiệm vụ “Xây dựng “thế trận lòng dân”, tạo nền tảng vững chắc xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân”⁵. Điều đó cho thấy quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta về xây dựng “thế trận lòng dân” trong đường lối quân sự, quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trước đây cũng như hiện nay.

Là sự cụ thể hóa đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng, Chiến lược Quốc phòng Việt Nam tiếp tục quán triệt quan điểm “xây dựng thế trận lòng dân” trong xác định mục tiêu, phương châm chỉ đạo, phương thức xây dựng nền quốc phòng toàn dân và các nhiệm vụ, giải pháp của quốc phòng trong từng tình huống chiến lược. Chiến lược Quốc phòng khẳng định: xây dựng “thế trận lòng dân” làm cơ sở, nền tảng để xây dựng các tiềm lực khác của nền quốc phòng toàn dân; sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước đối với sự nghiệp quốc phòng; khối đại đoàn kết toàn dân tộc và “thế trận lòng dân” vững chắc là nhân tố trực tiếp, quyết định thắng lợi của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Đồng thời, nhấn mạnh xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; gắn tăng trưởng kinh tế với thực hiện an sinh xã hội; gắn phát triển kinh tế với tăng cường sức mạnh quốc phòng, an ninh,… là những giải pháp để xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc.

Nét mới của quan điểm “xây dựng thế trận lòng dân” trong Chiến lược Quốc phòng là đặt nhiệm vụ này trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, với những thuận lợi và thách thức đan xen. Thành tựu của hơn 30 năm đổi mới toàn diện đất nước và những kết quả bước đầu của công cuộc phòng, chống tham nhũng đã đem lại động lực mới, củng cố lòng tin của các tầng lớp nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, nhiều hạn chế, yếu kém nảy sinh trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế cũng ảnh hưởng không nhỏ đến lòng tin của các tầng lớp nhân dân vào con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội. Những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của một bộ phận cán bộ, đảng viên; sự xuống cấp của các giá trị văn hóa; tình trạng phân cực giàu nghèo trong xã hội,… đã làm suy giảm lòng tin của một bộ phận nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ. Bên cạnh đó, sự chống phá của các thế lực thù địch bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình” ngày càng tinh vi, xảo quyệt. Chúng ra sức phủ nhận sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội; phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng; lợi dụng các vấn đề dân tộc, dân chủ, nhân quyền, tôn giáo hòng gây mất ổn định về chính trị - xã hội, chia rẽ Đảng, Nhà nước, Quân đội và Công an với nhân dân, nhằm mục tiêu thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ chúng ta, tiến tới xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng. Tình hình đó đặt ra sự cần thiết phải thường xuyên chăm lo sự thống nhất về chính trị - tinh thần của toàn dân, xây dựng “thế trận lòng dân” làm nền tảng vững chắc cho nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân.

Xây dựng “thế trận lòng dân” trong thời kỳ mới là xây dựng, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và công cuộc đổi mới vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Đó là quá trình thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp về chính trị, tư tưởng, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng và an ninh; trọng tâm là giải quyết tốt những vấn đề cơ bản sau đây:

Tập trung xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức để Đảng ta thực sự là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc. Trong giai đoạn hiện nay, cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Theo đó, cần kết hợp nâng cao chất lượng kết nạp đảng viên mới với kiên quyết đưa ra khỏi Đảng những người vi phạm nghiêm trọng Điều lệ Đảng, pháp luật Nhà nước; vừa tập trung nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, vừa coi trọng “Xây dựng đội ngũ đảng viên thật sự tiên phong, gương mẫu, trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân, có trách nhiệm cao trong công việc, có bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức cách mạng, ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực hoàn thành nhiệm vụ, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng của Đảng”⁶. Để củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng, mọi cán bộ, đảng viên của Đảng cần thực hiện nghiêm túc Quy định 08-QĐ/TW, ngày 25-10-2018 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII) về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Đó phải là việc làm tự giác, thường xuyên, gắn với việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Năm 2019 cần tổ chức nghiêm túc việc nghiên cứu và vận dụng vào thực tiễn công tác của mỗi cán bộ, đảng viên chuyên đề “Xây dựng ý thức tôn trọng nhân dân, phát huy dân chủ, chăm lo đời sống nhân dân theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Tăng cường xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; tiếp tục đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Trong giai đoạn hiện nay, cần đẩy mạnh thực hiện Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước theo hướng xây dựng nền hành chính dân chủ, hiện đại, chuyên nghiệp, năng động, phục vụ nhân dân; đẩy mạnh thực thi các giải pháp hiện thực hóa chủ trương xây dựng Chính phủ “kỷ cương, liêm chính, hành động, sáng tạo, bứt phá, hiệu quả”, trọng dân và gần dân. Theo đó, cần bãi bỏ những thủ tục hành chính gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp; đề cao đạo đức công vụ, trách nhiệm xã hội, siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong chỉ đạo và thực thi công vụ của cán bộ, công chức, viên chức. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực nghiên cứu, đề xuất và ban hành các chủ trương, chính sách có tính chất “an dân”; khắc phục triệt để việc đề xuất, ban hành những chủ trương xa rời thực tiễn, gây bức xúc dư luận. Đồng thời, cần đặc biệt coi trọng xử lý nghiêm theo pháp luật các vụ tham nhũng; xây dựng cơ chế chống tham nhũng hiệu quả, đảm bảo cho người có quyền lực “không thể tham nhũng, không dám tham nhũng và không muốn tham nhũng”. Ngoài ra, người đứng đầu các địa phương phải coi trọng phát huy quyền làm chủ của người dân; nghiêm túc thực hiện Quy chế Dân chủ ở cơ sở và Quy định về tiếp công dân để kịp thời giải quyết các vướng mắc, bức xúc chính đáng của người dân.

Nỗ lực thực hiện thắng lợi nhiệm vụ trung tâm là phát triển kinh tế gắn với giải quyết tốt các vấn đề xã hội. Khi kinh tế phát triển, các vấn đề xã hội được giải quyết, đời sống của nhân dân được cải thiện, khoảng cách giàu - nghèo được thu hẹp, công bằng xã hội được thực hiện tốt, sẽ tạo ra sức mạnh vật chất và tinh thần để củng cố “lòng dân”. Muốn vậy, cần phải gắn kết chặt chẽ chính sách kinh tế với chính sách xã hội trong mọi giai đoạn phát triển; kết hợp phát triển kinh tế với nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân, bảo đảm để các tầng lớp nhân dân trên mọi vùng, miền của Tổ quốc được hưởng thụ ngày một tốt hơn thành quả của công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước.

Xây dựng “thế trận lòng dân” là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị. Thực hiện các giải pháp xây dựng “thế trận lòng dân” cần thường xuyên quán triệt phát biểu bế mạc Hội nghị Trung ương 6 (khóa XII) của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “ta làm hợp lòng dân thì dân tin và chế độ ta còn, Đảng ta còn. Ngược lại, nếu cái gì làm trái lòng dân, để mất niềm tin là mất tất cả”; bởi “sức dân như nước, chở thuyền là dân mà lật thuyền cũng là dân”. Nguyên lý đó luôn luôn đúng với mọi thời đại.

NGUYỄN NGỌC HỒI
____________

1 - ĐCSVN - Tài liệu học tập Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX, Nxb CTQG, H. 2003, tr. 46.

2 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 109.

3 - ĐCSVN - Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI, Nxb CTQG, H. 2013, tr. 169.

4 - Sđd, tr. 169.

5 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 149.

6 - Sđd, tr. 205.