Xây dựng Đảng về đạo đức là vấn đề bức thiết, được Đảng ta thường xuyên chú trọng. Đại hội XII của Đảng đã đặt nhiệm vụ xây dựng Đảng về đạo đức ngang với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Quan điểm đó tiếp tục được Đại hội XIII của Đảng kế thừa, bổ sung, hoàn thiện với nhiều nội dung, giải pháp đồng bộ.

Xây dựng Đảng về đạo đức đã được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh nêu rõ ngay từ khi chuẩn bị thành lập Đảng. Trong tác phẩm Đường Cách mệnh (1927), Nguyễn Ái Quốc đặt lên hàng đầu 23 tiêu chí về tư cách một người cách mệnh, trong đó những điểm: “Cần kiệm, Cả quyết sửa lỗi mình, Không hiếu danh, Không kiêu ngạo, Nói thì phải làm, Hy sinh, Ít lòng tham muốn về vật chất”, đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Đảng trở thành Đảng cầm quyền, yêu cầu xây dựng Đảng về đạo đức càng bức thiết. Trong thư gửi Ủy ban nhân dân các cấp ngày 17/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ ra những lỗi lầm mà một số cán bộ, công chức đã phạm phải, như: Trái phép, Cậy thế, Hủ hóa, Tư túng, Chia rẽ, Kiêu ngạo, ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, Chính phủ và niềm tin của nhân dân. Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Hồ Chí Minh nêu rõ về Tư cách và đạo đức cách mạng, trước hết nhấn mạnh Tư cách của Đảng chân chính cách mạng với 12 điều. Nội dung đạo đức cách mạng được Người phân tích sâu sắc trong năm điều: NHÂN, NGHĨA, TRÍ, DŨNG, LIÊM. Về vai trò của đạo đức cách mạng, Hồ Chí Minh cho rằng: “Đạo đức đó không phải là đạo đức thủ cựu. Nó là đạo đức mới, đạo đức vĩ đại, nó không phải vì danh vọng của cá nhân, mà vì lợi ích chung của Đảng, của dân tộc, của loài người”, “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”¹. Trong bản Di chúc lịch sử, Hồ Chí Minh căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành của nhân dân”².

Thấm nhuần đạo đức Hồ Chí Minh và những chỉ dẫn của Người, Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình lãnh đạo cách mạng luôn đề cao đạo đức cách mạng, chú trọng giáo dục, rèn luyện cán bộ, đảng viên. Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ năm 1986 đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Tuy nhiên, thực tiễn đổi mới cũng bộc lộ những khó khăn, thách thức. Năm 1994, Đảng ta đã xác định bốn nguy cơ lớn, trong đó có nguy cơ tham nhũng, tức là sự suy thoái về đạo đức cách mạng của một bộ phận cán bộ, đảng viên. Cùng với bốn nguy cơ là “tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí diễn biến phức tạp”, làm giảm lòng tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào Đảng và Nhà nước. Từ nhận định đó, Đại hội XII của Đảng đã đặt nhiệm vụ xây dựng Đảng về đạo đức ngang với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) chỉ ra chín biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống “là một nguy cơ trực tiếp đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ”³. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; trong đó, xây dựng Đảng về đạo đức được đề cao.

Một là, sự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên phải đặt lên hàng đầu. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Nêu cao tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của cán bộ, đảng viên”⁴. Trong sự nghiệp đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa, cán bộ, đảng viên phải đối mặt với những thử thách mới, mà yêu cầu tự tu dưỡng, rèn luyện không hề giảm nhẹ. Điều kiện sống về vật chất ngày càng cao và tham muốn vật chất cũng tăng lên, nhiều khi không vượt qua được sự cám dỗ. Khi có chức, quyền trong tay dễ bị chi phối bởi tham vọng quyền lực, lợi dụng, lạm dụng chức vụ, quyền hạn để tham ô, tham nhũng, lãng phí, sa vào ăn chơi và các tệ nạn xã hội, vi phạm giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc. Tình trạng tham nhũng vặt hiện nay vẫn diễn ra nhức nhối. Chủ nghĩa cá nhân là thách thức nặng nề chi phối công việc lãnh đạo, quản lý và lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên; dẫn đến mất đoàn kết nội bộ, cục bộ, bè phái, kèn cựa địa vị, tranh chức, tranh quyền, độc đoán, gia trưởng, thiếu dân chủ, quan liêu, xa rời quần chúng. Đại hội XIII của Đảng chỉ rõ, cán bộ, đảng viên cần thấy rõ trách nhiệm, bổn phận của mình, luôn luôn vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức và “không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng”. Không ngừng “Nâng cao ý thức tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng suốt đời, thường xuyên “tự soi”, “tự sửa” và nêu cao danh dự, lòng tự trọng của người đảng viên”⁵.

Hai là, đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng trong toàn Đảng theo những giá trị và chuẩn mực Đảng đã xác định. Đại hội XIII chủ trương: “Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, thực hiện thường xuyên, sâu rộng, có hiệu quả việc học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị”⁶. Công tác xây dựng Đảng về đạo đức những năm qua và hiện nay được thúc đẩy mạnh mẽ khi toàn Đảng đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh theo Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII). Nhiều tấm gương, điển hình về học và làm theo Bác trên tất cả các lĩnh vực đã góp phần quan trọng không chỉ trong xây dựng Đảng mà còn thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển, lành mạnh hóa các quan hệ xã hội.

Đạo đức Hồ Chí Minh là tuyệt đối trung thành với lý tưởng cách mạng, vì độc lập, tự do của dân tộc, vì chủ nghĩa xã hội và cuộc sống sung sướng, hạnh phúc của đồng bào, suốt đời vì nước, vì dân; luôn đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc, của cách mạng, của tập thể lên trên hết, trước hết. Tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là tình yêu thương sâu sắc của Người đối với con người, với nhân dân, với đồng chí, đồng bào và nhân dân thế giới. Từ tấm gương đạo đức của Bác Hồ, Đảng từng bước xây dựng những chuẩn mực đạo đức trong Đảng. Đại hội XIII của Đảng nêu rõ chủ trương: “Nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện các giá trị đạo đức cách mạng theo tinh thần “Đảng ta là đạo đức, là văn minh” cho phù hợp với điều kiện mới và truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày”⁷. Chú trọng giáo dục đạo đức trong toàn Đảng: “Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, làm cho mỗi cán bộ, đảng viên thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của mình, luôn vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức và không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng; đấu tranh có hiệu quả với mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, bệnh quan liêu, cơ hội, cục bộ, bè phái, mất đoàn kết nội bộ”⁸. Giáo dục đạo đức cách mạng là nhiệm vụ thường xuyên và rất quan trọng của các tổ chức đảng từ Trung ương tới cơ sở và cũng là nội dung sinh hoạt Đảng, sinh hoạt cấp ủy. Đồng thời, được thể hiện trong các chương trình đào tạo của hệ thống trường Đảng, trong các nhà trường của hệ thống chính trị, giáo dục quốc dân và nhà trường của lực lượng vũ trang.

Ba là, đề cao trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Trong đấu tranh giải phóng dân tộc, nhiều nhà lãnh đạo của Đảng và chiến sĩ cộng sản đã nêu tấm gương kiên cường và anh dũng hy sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc. Công cuộc xây dựng và phát triển đất nước cũng ghi nhận những tấm gương đạo đức trong sáng phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Ở thời kỳ nào của cách mạng, cán bộ, đảng viên ưu tú đều nêu cao trách nhiệm nêu gương, có ảnh hưởng sâu sắc trong Đảng và được cán bộ, đảng viên và nhân dân noi theo. Song, thực tiễn vẫn còn có những biểu hiện tiêu cực, suy thoái về đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, thì việc đề cao trách nhiệm nêu gương càng có ý nghĩa lớn lao trong xây dựng Đảng và nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Đại hội XIII của Đảng yêu cầu: “Thực hiện nghiêm các quy định của Đảng về trách nhiệm nêu gương, chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương. Đảng viên tự giác nêu gương để khẳng định vị trí lãnh đạo, vai trò tiên phong, gương mẫu, tạo sự lan tỏa, thúc đẩy các phong trào cách mạng”⁹. Nêu gương là sự phản ánh tự nhiên bản chất, phẩm hạnh của cán bộ, đảng viên. Điều đó khác với những biểu hiện hình thức, cố tạo ra để “đánh bóng” tên tuổi, nâng cao vị thế cá nhân. Nêu gương xuất phát từ lương tâm, danh dự của Đảng, của người Cộng sản và nêu gương cũng là phong cách chân thực của cán bộ, đảng viên. Nêu gương là tính tiên phong, là bản chất cách mạng của cán bộ, đảng viên, “Nêu gương phải thực sự trở thành một nội dung quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng”¹⁰. Để sự nêu gương là thực chất cần có sự kiểm tra, giám sát để bảo đảm thực hiện đúng và có hiệu quả những quy định của Đảng về trách nhiệm nêu gương và cả những điều quy định đảng viên không được làm. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “coi trọng kiểm tra, giám sát trong Đảng kết hợp với phát huy vai trò giám sát của cơ quan dân cử, của Mặt trận Tổ quốc, báo chí và nhân dân đối với cán bộ, đảng viên thực hiện các quy định nêu gương”¹¹. Việc kiểm tra, giám sát đó hướng vào sự “tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu và cán bộ chủ chốt”.

Xây dựng Đảng về đạo đức có quan hệ mật thiết trong một chỉnh thể thống nhất với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng, tổ chức và cán bộ. Sự hoàn thiện các giá trị, chuẩn mực đạo đức cách mạng trong Đảng là nền tảng vững chắc bảo đảm cho Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và cán bộ. Một Đảng sáng ngời đạo đức cách mạng cũng là lương tâm, danh dự, niềm tin như mong muốn của Bác Hồ: “Đảng ta là đạo đức, là văn minh”.

PGS, TS. NGUYỄN TRỌNG PHÚC
__________________

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 292.

2 - Sđd, Tập 15, tr. 622.

3 - ĐCSVN – Văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2016, tr. 23.

4 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 183.

5 - Sđd, Tập II, tr. 237.

6 - Sđd, Tập I, tr. 183.

7 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 184.

8 - Sđd, Tập II, tr. 237.

9 - Sđd, Tập I, tr. 183 - 184.

10 - Sđd, Tập II, tr. 238.

11 - Sđd, Tập I, tr. 184.