Xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân (QPTD) vững mạnh là một nội dung cơ bản trong Chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Trong bối cảnh mới, thực hiện tốt vấn đề này vừa để giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ các điều kiện quốc tế thuận lợi phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, vừa tạo thế và lực sẵn sàng thực hiện chiến tranh nhân dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu, rộng hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN của nhân dân ta có nhiều thuận lợi cơ bản, nhưng cũng đứng trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp. Chỉ xét trên lĩnh vực quốc phòng-an ninh (QP-AN), với vị trí hết sức quan trọng về địa-chính trị, địa-kinh tế và địa-quân sự trong khu vực và trên thế giới, Việt Nam đang là đối tượng được quan tâm trong chiến lược an ninh quốc gia của nhiều nước, nhất là các nước lớn. Sự điều chỉnh chính sách của nhiều nước đối với Việt Nam vừa tạo ra thời cơ, nhưng cũng đem lại những thách thức không nhỏ. Đặc biệt, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” hòng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Các hoạt động xâm hại chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ nước ta vẫn  diễn biến phức tạp, dưới nhiều hình thức, với những âm mưu và thủ đoạn hết sức tinh vi.

Trong bối cảnh đó, tại Đại hội XI của Đảng, tư duy và chủ trương lãnh đạo về xây dựng thế trận QPTD đã có nhận thức mới, sâu sắc hơn; đồng thời, cũng thấy rõ thêm những vấn đề mới đặt ra trong thực tiễn.

Trước hết, xây dựng“thế trận lòng dân” vững chắc là cơ sở tạo nên sức mạnh chính trị-tinh thần của thế trận QPTD. Trong tư duy của Đảng, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc là vấn đề “mấu chốt”, phản ánh sâu sắc bản chất và sức mạnh thế trận QPTD của nước ta trong điều kiện mới. Do đó, thời gian tới cũng như trong suốt cả thời kỳ quá độ lên CNXH, chúng ta phải thực hiện tốt chiến lược con người, xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước XHCN, có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi, sống có văn hóa, nghĩa tình, có tinh thần quốc tế chân chính; xây dựng gia đình ấm no, tiến bộ, hạnh phúc. Chúng ta tiếp tục triển khai có hiệu quả chương trình xóa đói, giảm nghèo, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn; huy động mọi nguồn lực xã hội cùng Nhà nước chăm lo tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần cho những người và gia đình có công với cách mạng. Đồng thời, chăm lo củng cố vững chắc khối đại đoàn kết toàn dân, mà hạt nhân của nó là sự liên minh vững chắc giữa giai cấp công nhân, nông dân và đội ngũ trí thức; thực hiện đoàn kết các giai cấp, các tầng lớp, các dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm tương đồng. Gắn với xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân là mở rộng dân chủ trong Đảng và trong toàn xã hội nhằm phát huy vai trò chủ động của các cơ quan nhà nước, khả năng sáng tạo to lớn của nhân dân để xây dựng và bảo vệ đất nước. Phát huy dân chủ đi liền với tăng cường pháp chế, đề cao trách nhiệm công dân, giữ vững kỷ luật, kỷ cương xã hội; phê phán và nghiêm trị những hành vi vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, những hành vi lợi dụng dân chủ làm tổn hại đến lợi ích quốc gia, dân tộc, gây mất an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Đồng thời, Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm hoàn thiện hệ thống chính sách và pháp luật, nhất là những chính sách, pháp luật liên quan trực tiếp đến từng dân tộc, giai cấp, tầng lớp xã hội,  tôn giáo và người Việt Nam ở nước ngoài...; bảo đảm chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước vừa đúng ý Đảng, vừa hợp lòng  dân và sát với yêu cầu thực tiễn. Đây là những yếu tố cơ bản để củng cố lòng tin của nhân dân đối  với sự lãnh đạo của Đảng và mục tiêu độc lập dân tộc gắn với CNXH, là cơ sở tạo nên sức mạnh chính trị - tinh thần của thế trận QPTD trong tình hình mới.

Hai là, kết hợp kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế trên từng địa bàn lãnh thổ, trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH) là nền tảng của thế trận QPTD. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn kết hợp kinh tế với quốc phòng trong xây dựng nền QPTD, thế trận QPTD trong 25 năm đổi mới, tư duy của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng trong xây dựng thế trận QPTD hiện nay không chỉ dừng lại ở những quan điểm, tư tưởng chung mà đã được cụ thể hóa vào trong hoạt động thực tiễn, trở thành chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển KT-XH, phù hợp với từng địa bàn lãnh thổ. Theo đó, việc đầu tư phát triển KT-XH phải phù hợp với chiến lược quốc phòng và chiến lược an ninh quốc gia, đặc biệt chú trọng các địa bàn kinh tế trọng điểm, đô thị lớn, các vùng biên giới, biển đảo. Xây dựng kết cấu hạ tầng phải tiến hành đồng bộ, tập trung nguồn lực xây dựng, hoàn thiện hệ thống hạ tầng ở các đô thị lớn, hệ thống giao thông thiết yếu; hiện đại hóa một số sân bay, cảng biển quan trọng; phát triển đồng bộ và từng bước hiện đại hệ thống thủy lợi; củng cố hệ thống đê biển... Các công trình này không chỉ được chú trọng về giá trị sử dụng và hiệu quả kinh tế, mà còn phải đáp ứng yêu cầu quốc phòng trong xây dựng thế trận phòng thủ, xử lý có hiệu quả các tình huống QP-AN. Giải quyết thỏa đáng mối quan hệ giữa tập trung và phân tán trong quy hoạch phát triển KT-XH: hình thành hệ thống đô thị phân bổ hợp lý ở các vùng; phát triển hài hòa giữa thành thị và nông thôn..., tạo cơ sở, nền tảng cho việc bố trí thế trận QP-AN phù hợp. Đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng, đầu tư có chọn lọc theo hướng hiện đại, vừa tăng cường cơ sở vật chất-kỹ thuật, bảo đảm cho lực lượng vũ trang từng bước được trang bị hiện đại, vừa phục vụ dân sinh, góp phần phát triển nền khoa học-công nghệ của đất nước. Cùng với việc cơ cấu lại nền kinh tế trên các khu vực, địa bàn và cả nước, cần lồng ghép các chương trình để phát triển các khu kinh tế-quốc phòng, xây dựng các khu quốc phòng-kinh tế với mục tiêu tăng cường QP-AN là chủ yếu ở những khu vực nhạy cảm trên tuyến biên giới đất liền, biển đảo, tạo nên thế trận QPTD vững chắc ở những địa bàn chiến lược. Về kinh tế đối ngoại, chúng ta tham gia chủ động, tích cực vào các cơ chế hợp tác kinh tế khu vực và liên khu vực, mở rộng đầu tư, thị trường xuất khẩu, lao động, du lịch, kêu gọi các đối tác nước ngoài đầu tư xây dựng các khu công nghiệp, khu chế xuất tại Việt Nam trên cơ sở giải quyết tốt mối quan hệ giữa độc lập, tự chủ, phát huy cao độ nội lực với hội nhập quốc tế, tranh thủ và sử dụng có hiệu quả nguồn lực bên ngoài cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Ba là, xây dựng thế trận QPTD, kết hợp với thế trận an ninh nhân dân (ANND) vững chắc trong thế trận chung bảo vệ Tổ quốc. Xuất phát từ mục tiêu, nhiệm vụ quốc phòng của nước ta trong tình hình mới, việc xây dựng thế trận QPTD phải bảo đảm toàn diện, đáp ứng yêu cầu giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ các điều kiện quốc tế thuận lợi phục vụ sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước; đồng thời, tạo thế và lực sẵn sàng thực hiện chiến tranh nhân dân bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN. Để đạt mục tiêu đó, thế trận QPTD phải kết hợp với thế trận ANND, được triển khai rộng khắp, chặt chẽ và liên hoàn trong thế trận chung bảo vệ Tổ quốc XHCN từ cấp cao nhất đến từng địa phương, cơ sở. Biểu hiện cụ thể ở việc tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, mà thường xuyên là của Ban chấp hành Trung ương, trực tiếp là Bộ Chính trị; là sự quản lý tập trung thống nhất của Thủ tướng Chính phủ với Quân đội, Công an và sự nghiệp QP-AN. Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là hai lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ QP-AN, xây dựng thế trận QPTD kết hợp với thế trận ANND. Vì vậy, phải tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh, bố trí thế trận QP-AN phù hợp với tình hình mới; xây dựng các phương án, kế hoạch tác chiến phòng thủ bảo vệ Tổ quốc XHCN; tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc Nghị định 77/2010/NĐ-CP của Chính phủ về Quy chế phối hợp giữa Bộ Quốc phòng và Bộ Công an thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội trong tình hình mới. Các địa phương, cơ sở tiếp tục đẩy mạnh xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh (thành phố) trong hệ thống phòng thủ chung của đất nước, là nền tảng của thế trận QPTD gắn với thế trận ANND.

Bốn là, kết hợp chặt chẽ QP-AN với đối ngoại trong xây dựng thế trận QPTD. Trong thời kỳ mới, Đảng ta chủ trương và chủ động đưa đất nước hội nhập quốc tế một cách sâu, rộng. Đây là bước phát triển cao hơn trong đường lối đối ngoại của Đảng thời kỳ đổi mới. Với tinh thần ấy, Việt Nam đã và đang tham gia tích cực, hiệu quả vào các hoạt động của đời sống quốc tế, trở thành một bộ phận không thể tách rời của cộng đồng quốc tế. Những nỗ lực đó của chúng ta không chỉ nhằm góp phần đảm bảo hoà bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới, mà còn nhằm tranh thủ sức mạnh quốc tế, sức mạnh của thời đại kết hợp với sức mạnh của dân tộc để xây dựng, phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc XHCN. Bối cảnh mới đó đòi hỏi phải phối hợp chặt chẽ hoạt động QP-AN với hoạt động đối ngoại, coi hoạt động đối ngoại là một phương thức bảo vệ đất nước, một dạng của hoạt động QP-AN có hiệu lực và hiệu quả cao. Do vậy, các ngành chức năng mà trọng tâm là Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Ngoại giao phải xây dựng, hoàn thiện quy chế phối hợp, cả công tác nghiên cứu cơ bản, phân tích và dự báo chiến lược về tình hình thế giới, chiều hướng diễn biến của các mối quan hệ quốc tế, về đối tác và đối tượng của cách mạng...; từ đó, tham mưu kịp thời cho Đảng, Nhà nước hoạch định đường lối, chiến lược và các đối sách xử lý thắng lợi các tình huống về QP-AN và đối ngoại; đồng thời, phối hợp chặt chẽ các hoạt động đối ngoại của Đảng, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân và đối ngoại trên các lĩnh vực: chính trị, văn hóa, quốc phòng, an ninh..., trong một chiến lược quốc gia thống nhất. Hoạt động đối ngoại trên các lĩnh vực phải quán triệt đường lối độc lập, tự chủ, kiên trì chính sách đối ngoại rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa theo phương châm “thêm bạn, bớt thù”, vừa hợp tác, vừa đấu tranh, cố gắng gia tăng hợp tác, tránh xung đột, đối đầu, tránh bị cô lập, lệ thuộc. Qua đó, thu hút ngày càng nhiều đối tác đầu tư trên thế giới vào Việt Nam, nâng cao hiệu quả hợp tác trên các mặt; trong đó, chú trọng hợp tác giải quyết các vấn đề về an ninh phi truyền thống, phát triển công nghiệp quốc phòng, đào tạo, huấn luyện cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật..., tạo thế và lực mới ngăn chặn và đẩy lùi các âm mưu và hành động lợi dụng các vấn đề “dân chủ”, “nhân quyền” của các thế lực thù địch can thiệp vào công việc nội bộ của nước ta, bảo vệ vững chắc Tổ quốc XHCN thời kỳ mới.

                  Đại tá PHẠM TRANG