Trước yêu cầu nâng cao chất lượng đời sống văn hoá tinh thần của bộ đội, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam đã phát động Cuộc vận động “Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội”. Qua 20 năm thực hiện, Cuộc vận động đã đi vào đời sống và phát huy vai trò trong xây dựng, hình thành, củng cố nhân cách của người quân nhân cách mạng, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu của Quân đội ta.

Một góc Công viên Văn hóa quân nhân của Trung đoàn 1, Sư đoàn 9

Quán triệt, thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng nền văn hóa mới; đồng thời, để khắc phục sự tác động của mặt trái cơ chế thị trường, đấu tranh có hiệu quả với mọi âm mưu chống phá của các thế lực thù địch, ảnh hưởng của văn hóa xấu độc, các tệ nạn xã hội,… yêu cầu đặt ra đối với việc giữ gìn, phát triển những giá trị, chuẩn mực văn hoá, đạo đức, truyền thống dân tộc trong Quân đội là rất cơ bản và cấp bách. Bởi vậy, ngay sau khi có Chỉ thị của Tổng cục Chính trị về “Xây dựng môi trường văn hoá (MTVH) tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội”, toàn quân đã triển khai thực hiện nghiêm túc, đáp ứng yêu cầu củng cố, bồi dưỡng, nâng cao đời sống văn hoá tinh thần cho bộ đội. Đáng chú ý là, Cuộc vận động (CVĐ) xây dựng MTVH trong Quân đội đã được gắn kết chặt chẽ với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, nên đã có sự hoà quyện về nội dung, tạo thành chỉnh thể thống nhất, nhanh chóng đi vào cuộc sống, sinh hoạt, ứng xử của mọi cán bộ, chiến sĩ (CB,CS) và có sức lan toả rộng rãi trong cộng đồng.   

20 năm thực hiện CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” và 10 năm gắn kết CVĐ đó với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" là quá trình nâng cao nhận thức, đưa các quan điểm, tư tưởng của Đảng vào đời sống của bộ đội, góp phần định hướng về mặt văn hoá, tư tưởng, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Mỗi đơn vị thực sự là cái nôi nuôi dưỡng phong trào thi đua yêu nước và những giá trị văn hoá, nhân cách, phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”; phát triển phong trào tập thể quân nhân phấn đấu, rèn luyện theo chuẩn mực con người mới Việt Nam XHCN trong Quân đội. Qua thực hiện CVĐ và Phong trào cho thấy, quá trình tu dưỡng, rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, thực hiện nền nếp chính quy được các cấp duy trì nghiêm túc; tỷ lệ vi phạm kỷ luật giảm, các hiện tượng quân phiệt, bỏ, đào ngũ có chuyển biến tích cực. Toàn quân tập trung xây dựng doanh trại chính quy theo mô hình “xanh, sạch, đẹp”; khuôn viên của các đơn vị được chỉnh trang, tạo cảnh quan, môi trường sống quy củ và thân thiện. Nhiều đơn vị thực hiện tốt phong trào không hút thuốc lá, không uống rượu, bia; kiên quyết ngăn chặn tệ nạn ma tuý, cờ bạc, lô đề và các hủ tục mê tín dị đoan. Các mối quan hệ trong đơn vị được xử lý hài hoà, đúng với quy định của Quân đội, phù hợp với thuần phong, mỹ tục Việt Nam. Hoạt động văn hoá, văn nghệ trong Quân đội luôn theo đúng định hướng của Đảng; có kế hoạch hoạt động cụ thể cho từng giai đoạn, đã sáng tạo được nhiều tác phẩm có tính nghệ thuật cao; các thiết chế văn hoá không ngừng được củng cố, nâng cấp. Hiện nay, toàn quân có 706 thư viện, phòng đọc, hơn 2.000 Phòng Hồ Chí Minh, 28 bảo tàng, 452 phòng truyền thống, 3 nhà hát, 10 đoàn văn công chuyên nghiệp, góp phần nâng cao đời sống văn hoá tinh thần cho bộ đội. Với phương châm “đẹp nhà, đẹp doanh trại, đẹp tình quân dân”, nhiều đơn vị đã trở thành điểm sáng văn hoá trên địa bàn; là chỗ dựa tin cậy của nhân dân về an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội. Hiệu quả rõ nét nhất của việc gắn kết CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá" là đã phát triển, nâng cao hiệu quả các hoạt động có ý nghĩa thiết thực, như: Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, “xoá đói giảm nghèo”; xây dựng Nhà tình nghĩa, Nhà tình thương, Nhà đồng đội; giúp dân phát triển kinh tế - xã hội và cách thức tổ chức đời sống văn hoá. Gần đây, khi triển khai thực hiện Nghị quyết 30a của Chính phủ về chương trình giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 62 huyện nghèo, Quân đội đã xây dựng 7 dự án, trong đó có Dự án “Tổ chức các hoạt động văn hoá, văn nghệ, giúp dân xây dựng nếp sống mới, bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn”. Các hoạt động đó đã giáo dục cho mọi CB,CS hướng tới giá trị chân, thiện, mỹ; bồi dưỡng cho mọi quân nhân có bản lĩnh chính trị vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân và Tổ quốc Việt Nam XHCN; có ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật, hết lòng thương yêu đồng chí, đồng đội; có lối sống nghĩa tình, văn hoá; có đủ phẩm chất, trình độ và khả năng xử lý hiệu quả mọi tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, các thủ đoạn “diễn biến hoà bình”, “phi chính trị hoá” quân đội của các thế lực thù địch. Đồng thời, xây dựng được những tập thể quân nhân có văn hoá, luôn thấm đượm tình cảm đồng chí, đồng đội, gắn kết chặt chẽ cá nhân với tập thể và giữa mọi quân nhân với nhau; xây dựng được những gia đình quân nhân có đủ tiêu chí của “Gia đình văn hoá”. 

Tuy nhiên, đối chiếu với yêu cầu đề ra, việc gắn kết giữa thực hiện CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” vẫn còn những hạn chế. Nhận thức về vị trí, vai trò của sự gắn kết đó trong lãnh đạo, chỉ huy, cơ quan chính trị, cơ quan văn hoá ở một số nơi chưa đầy đủ. Cá biệt còn có quan niệm cho rằng, vấn đề đó chỉ đơn thuần là công tác văn hoá, văn nghệ, do cơ quan chính trị, cán bộ chính trị, các tổ chức quần chúng đảm nhiệm, nên chưa đầu tư, tổ chức thực hiện tích cực. Trong triển khai thực hiện, một số nơi vẫn còn có biểu hiện hình thức, chạy theo thành tích; việc bảo đảm tiêu chuẩn đời sống văn hoá tinh thần cho bộ đội nhiều lúc chưa đầy đủ; nền nếp hoạt động các loại hình văn hoá chưa thường xuyên. Sự lồng ghép, gắn kết CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” và Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” với các phong trào, các cuộc vận động khác chưa nhịp nhàng, đồng bộ, nhiều nội dung chồng chéo hoặc chưa bổ sung, hỗ trợ cho nhau. Việc thực hiện các phong trào, các CVĐ trong Quân đội, nhất là các đơn vị có tính đặc thù cao chưa hoà nhập sâu với các hoạt động của xã hội; hình thức còn đơn điệu, chưa tạo ra sân chơi chung có tính cộng đồng sâu sắc, lôi cuốn mọi người cùng tham gia. Công tác sơ kết, tổng kết thực hiện chưa thành nền nếp, chất lượng thấp, nên chưa đúc rút được nhiều kinh nghiệm, cách làm hay; cơ chế, quy trình hoạt động còn theo đường mòn, lối cũ, ít sáng tạo, chưa tạo ra sự bứt phá.

Để việc gắn kết giữa CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” đạt hiệu quả thiết thực, góp phần nâng cao đời sống văn hoá tinh thần trong Quân đội; đấu tranh có hiệu quả với các biểu hiện, khuynh hướng lệch lạc, quan điểm sai trái và các sản phẩm văn hoá xấu độc, thời gian tới, các đơn vị cần tập trung thực hiện một số giải pháp chủ yếu sau:

Một là, phải tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động trong lãnh đạo, chỉ huy và mọi CB,CS về ý nghĩa, vai trò, mục tiêu, nội dung của sự gắn kết giữa CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”. Phải thống nhất nhận thức rằng, xây dựng nền văn hoá mới nói chung, xây dựng MTVH mới nói riêng là một nhiệm vụ quan trọng trong chiến lược xây dựng con người của Đảng; một bộ phận hữu cơ của cuộc đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc trên lĩnh vực chính trị, tư tưởng hiện nay. Bởi vậy, tổ chức thực hiện tốt CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” và gắn kết chặt chẽ CVĐ đó với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng mà cấp uỷ, chính uỷ, chính trị viên, người chỉ huy và mọi CB,CS đều phải phấn đấu thực hiện. Trong tình hình hiện nay, sự gắn kết đó phải được kết hợp chặt chẽ với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; tăng cường công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khoá XI). Các cấp cần tiếp tục xây dựng quy trình, cơ chế phối hợp hoạt động phù hợp với từng loại hình đơn vị; lồng ghép việc xây dựng chuẩn mực con người Việt Nam mới, “Đơn vị văn hoá” với đẩy mạnh phong trào Thi đua Quyết thắng, xây dựng các điển hình tiên tiến, gương người tốt, việc tốt; giữa bồi dưỡng nâng cao lập trường chính trị, tư tưởng với xây dựng đời sống văn hoá; xây dựng cảnh quan môi trường với củng cố nền nếp chính quy, rèn luyện kỷ luật.

Hai là, tiếp tục nâng cao chất lượng các hoạt động xây dựng MTVH ở đơn vị cơ sở, phấn đấu đạt 4 mục tiêu, 5 tiêu chuẩn mà CVĐ đã đề ra, làm chuyển biến căn bản đời sống văn hoá tinh thần của bộ đội, nhất là các đơn vị ở vùng sâu, vùng xa, vùng còn nhiều khó khăn. Toàn quân cần tiếp tục cụ thể hoá mô hình “Đơn vị văn hoá” ở các đơn vị làm nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, các học viện, nhà trường, đơn vị khoa học - kỹ thuật; hoàn thành các chương trình hoạt động trọng điểm về văn hoá, văn học, nghệ thuật và báo chí, bảo đảm sáng tạo được nhiều tác phẩm có chất lượng tốt phục vụ đời sống tinh thần cho bộ đội. Các cấp cần chú ý kiện toàn, củng cố các thiết chế văn hoá, đảm bảo đủ sức chuyển tải các giá trị văn hoá, nghệ thuật đến cơ sở; phấn đấu 100% tiểu đoàn đủ quân, các đại đội làm nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu độc lập, đồn biên phòng có Phòng Hồ Chí Minh. Hoạt động của các thiết chế văn hoá, nhất là các đoàn văn công, tổ (đội) tuyên truyền văn hoá, bảo tàng, nhà truyền thống, thư viện, điện ảnh, đội chiếu phim… phải được lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ; thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức hoạt động và mang lại hiệu quả thiết thực. Phấn đấu đến hết năm 2015, toàn quân có trên 80% đơn vị cơ sở đạt tiêu chuẩn “Đơn vị văn hoá” và gia đình quân nhân được công nhận “Gia đình văn hoá”. Đặc biệt, các đơn vị Quân đội phải gương mẫu trong thực hiện các quy định về việc cưới, việc tang, lễ hội, bài trừ các hủ tục, tệ nạn xã hội; giữ vững và phát huy MTVH lành mạnh, đẩy lùi văn hoá xấu độc, giảm các vụ vi phạm kỷ luật, xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện.  

Ba là, thường xuyên đổi mới hình thức, phương pháp hoạt động cho phù hợp với điều kiện của đơn vị và tâm lý bộ đội; đẩy mạnh việc giao lưu văn hoá giữa các đơn vị và địa phương nơi đóng quân. Cùng với tổ chức các hoạt động xây dựng MTVH theo kế hoạch đã được xác định, các đơn vị tập trung nghiên cứu xây dựng các mô hình hoạt động trong ngày nghỉ, giờ nghỉ, nhất là hai ngày nghỉ cuối tuần; chủ động giao lưu văn hoá, văn nghệ, thể dục, thể thao và học tập lẫn nhau trong tổ chức các hoạt động với nhân dân và các đơn vị đóng quân trên địa bàn; khắc phục biểu hiện hình thức, đối phó, đi theo lối mòn, gò ép. Các đơn vị cần nghiên cứu, xây dựng mô hình thiết chế văn hoá có thể dùng chung giữa bộ đội và nhân dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo, theo hướng gọn, nhẹ, thiết thực, theo phương thức Nhà nước, Quân đội và nhân dân cùng lo. Tranh thủ sự giúp đỡ của các tổ chức chính trị, nhân đạo, kinh tế - xã hội trong và ngoài nước, từng bước xã hội hoá các hoạt động văn hoá, thể thao ở những khu vực khó khăn. Nằm trong nội dung, kế hoạch phối hợp giữa đơn vị với địa phương nơi đóng quân, các đơn vị cần tích cực giúp cấp uỷ, chính quyền và nhân dân địa phương thực hiện các chương trình, mục tiêu quốc gia xoá đói giảm nghèo nhanh, bền vững đối với các huyện nghèo, xoá các “vùng trũng” về văn hoá. Các đơn vị cơ sở cần tăng cường phối hợp với các bản (làng), thôn (xóm) trong việc khai thác, phát huy công năng các thiết chế văn hoá, như: Phòng Hồ Chí Minh, phòng sinh hoạt chung của đại đội, thư viện, phòng đọc, đội chiếu phim, đội tuyên truyền văn hoá, nhà văn hoá cộng đồng, trung tâm văn hoá - thể thao,… của địa phương, nhằm phục vụ tốt đời sống văn hoá tinh thần của bộ đội và nhân dân trên địa bàn. 

Bốn là, kiên quyết đấu tranh với những quan điểm, tư tưởng sai trái, phản động và những biểu hiện suy đồi về văn hoá. Các đơn vị tập trung ngăn chặn và vô hiệu hoá mọi sự thẩm lậu của các loại văn hoá độc hại xâm nhập vào đơn vị; chủ động đấu tranh với các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch; tiên phong, gương mẫu trong phòng, chống sự thâm nhập văn hoá đồi truỵ, phản động và các trào lưu văn hoá tiêu cực. Tích cực phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương nơi đóng quân bài trừ các hủ tục lạc hậu, lối sống văn hoá trái thuần phong, mỹ tục Việt Nam. Để làm được điều đó, cấp uỷ, cán bộ chủ trì các đơn vị cần tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, nêu cao tinh thần cảnh giác trước mọi cám dỗ; củng cố tinh thần đoàn kết, giúp nhau khắc phục khó khăn, xây dựng MTVH lành mạnh, tạo cơ sở vững chắc chống lại mọi sự thẩm thấu, xâm nhập của các loại hình văn hoá xấu độc vào đơn vị. 

Năm là, phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng, bảo đảm cho việc xây dựng MTVH trong Quân đội gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” mang lại hiệu quả thiết thực. Cấp uỷ, cán bộ chủ trì các đơn vị phải coi đây là nhiệm vụ thường xuyên cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư cho hoạt động; đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, chấn chỉnh, uốn nắn kịp thời những thiếu sót, khuyết điểm. Cơ quan Chính trị các đơn vị giúp lãnh đạo, chỉ huy xây dựng cơ chế phối hợp, vận hành, hoạt động các chương trình, mục tiêu, các thiết chế văn hoá giữa đơn vị Quân đội với cấp uỷ, chính quyền địa phương trên cơ sở huy động các tiềm năng, thiết chế có sẵn kết hợp với bổ sung, xây dựng mới. Các tổ chức quần chúng, nòng cốt là Đoàn Thanh niên cần xác định kế hoạch, chương trình hành động, tiên phong xây dựng nếp sống mới, lối sống có văn hoá trong đoàn viên, thanh niên; tích cực, chủ động tham gia xây dựng, củng cố các vườn hoa, cây cảnh, tạo môi trường cảnh quan “xanh, sạch, đẹp” trong các cơ quan, đơn vị.

Phát huy kết quả đã đạt được, toàn quân cần tiếp tục đẩy mạnh thực hiện CVĐ “Xây dựng MTVH tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội” gắn với Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá”, bảo đảm cho lối sống có văn hoá ngày càng thể hiện rõ nét trong đời sống của mọi CB,CS, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu.

Đại tá NGUYỄN PHƯƠNG DIỆN

Phó Cục trưởng Cục Tuyên huấn