Những năm qua, chủ trương đưa trí thức trẻ tình nguyện đến công tác tại các khu kinh tế - quốc phòng đã được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ và thu được kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào xây dựng, phát triển và thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ của các đoàn kinh tế - quốc phòng.

Lớp học của trí thức trẻ tình nguyện

Xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, với mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh trên địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Để đẩy mạnh xây dựng, phát triển các khu kinh tế - quốc phòng, ngày 29/01/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 174/QĐ-TTg về phê duyệt Dự án “Tăng cường trí thức trẻ tình nguyện đến công tác tại các khu kinh tế quốc phòng giai đoạn 2010 - 2020” (gọi tắt là Dự án 174), nhằm tăng cường nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao hiệu quả hoạt động của các đoàn kinh tế - quốc phòng. Đồng thời, thông qua đó giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện và tạo điều kiện để đội ngũ trí thức trẻ lập thân, lập nghiệp, cống hiến tài năng, trí tuệ, sức lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Sau khi Dự án 174 được phê duyệt, Bộ Quốc phòng đã ban hành Thông tư số 92/2010/TT-BQP, ngày 05/7/2010 quy định về tổ chức quản lý, điều hành thực hiện Dự án; tổ chức quán triệt và chủ trì phối hợp với các bộ, ngành Trung ương, địa phương triển khai thực hiện bằng nhiều giải pháp đồng bộ. Đồng thời, chỉ đạo thành lập Ban quản lý Dự án 174 cấp Bộ Quốc phòng và ở các quân khu, binh đoàn làm kinh tế, đoàn kinh tế - quốc phòng để thống nhất tổ chức thực hiện. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp triển khai thực hiện Dự án được các đơn vị, địa phương có liên quan tiến hành chặt chẽ. Các quân khu, binh đoàn, đoàn kinh tế - quốc phòng chủ động phối hợp với cấp ủy, chính quyền địa phương trên địa bàn và các tỉnh Đoàn làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, tuyển chọn, tập huấn, phân công công tác cho các đội viên trí thức trẻ tình nguyện và tạo điều kiện thuận lợi để họ phát huy vai trò xung kích, sáng tạo, tham gia thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ tại các khu kinh tế - quốc phòng. Nhờ có chủ trương đúng, giải pháp quyết liệt, đồng bộ nên từ năm 2010 - 2020, Bộ Quốc phòng đã tuyển chọn, tuyển dụng 2.648 lượt đội viên trí thức trẻ tình nguyện trong số hơn 3.500 hồ sơ đăng ký tham gia Dự án¹.

Sau 10 năm triển khai thực hiện, Dự án 174 đã hoàn thành và đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra. Với sức trẻ, lòng nhiệt huyết, trình độ, kiến thức khoa học, đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện đã phát huy tốt vai trò, sát cánh cùng cán bộ, chiến sĩ các đoàn kinh tế - quốc phòng và nhân dân vùng dự án phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững gắn với củng cố quốc phòng, an ninh trên địa bàn biên giới, biển, đảo, vùng sâu, vùng xa, đạt kết quả thiết thực. Trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, đội viên trí thức trẻ tình nguyện đã tích cực tuyên truyền, vận động và làm nòng cốt trong tư vấn, hướng dẫn kỹ thuật triển khai thực hiện các dự án xóa đói, giảm nghèo, chuyển giao ứng dụng khoa học kỹ thuật, xây dựng kinh tế hộ bền vững, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, từng bước nâng cao đời sống nhân dân. Nhiều mô hình xóa đói, giảm nghèo đã được xây dựng và nhân rộng, đem lại hiệu quả thiết thực. Đội viên trí thức trẻ tình nguyện cũng xung kích trong thực hiện các chương trình, mục tiêu quốc gia, phong trào, cuộc vận động, như: “Quân đội chung sức xây dựng nông thôn mới ”, “Quân đội chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, v.v. Từ năm 2010 đến nay, đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện đã tham gia cải tạo, khai hoang, phủ xanh hơn 26 nghìn ha đất trống, đồi trọc; trồng mô hình mẫu hơn 307 ha cây lương thực, công nghiệp, thảo dược,... để nhân dân tham quan, rút kinh nghiệm; mở các lớp tập huấn, dạy nghề cho hơn 32 nghìn lượt người; hướng dẫn kỹ thuật canh tác, theo dõi gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch trên diện tích hơn 04 nghìn ha lúa, 05 nghìn ha ngô lai; giúp chuyển đổi nhiều loại cây trồng có hiệu quả kinh tế cao, như: chè San tuyết, hoa ly, nấm, cây ăn quả, dong riềng, khoai sọ, hành, bí cao sản; hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi, làm chuồng trại cho hơn 186 nghìn lượt người, tiêm phòng dịch bệnh hơn 421 nghìn con gia súc, gia cầm; cải tạo, xây dựng hơn 90 ha ao nuôi cá, ao cá thanh niên; làm mới, sửa chữa hơn 438 km đường giao thông nông thôn, 25 cầu; cải tạo, kiên cố hóa 355 km kênh mương,… với hàng chục nghìn ngày công lao động. Những đóng góp của đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện đã góp phần làm đổi thay diện mạo địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.

Đi đôi với tham gia phát triển kinh tế, trí thức trẻ tình nguyện tích cực tham gia các hoạt động tuyên truyền, văn hóa, giáo dục, chính sách xã hội. Những năm qua, đội viên trí thức trẻ tình nguyện đã cùng với cán bộ, chiến sĩ các đoàn kinh tế - quốc phòng tổ chức nhiều đợt hành quân dã ngoại, phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể của địa phương làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng, Nhà nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc; giữ gìn bản sắc văn hóa, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, từ bỏ hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan, không tin theo các tà đạo trái pháp luật; xây dựng các điểm dân cư, làng, bản văn hóa. Phối hợp với ngành giáo dục, cấp ủy, chính quyền, đoàn thể các xã vùng Dự án tuyên truyền, vận động đồng bào cho con em đi học, tham gia có hiệu quả vào hoạt động phổ cập giáo dục, xóa mù chữ, chống tái mù chữ; thực hiện công tác chính sách xã hội, “Đền ơn đáp nghĩa”; đưa y tế về thôn, bản, chăm sóc sức khỏe, tổ chức khám chữa bệnh, cấp phát thuốc miễn phí cho nhân dân; tuyên truyền, vận động thực hiện kế hoạch hóa gia đình, vệ sinh phòng bệnh, v.v. Từ năm 2010 - 2020, đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện đã tổ chức tuyên truyền đường lối, chính sách, pháp luật cho trên 144 nghìn lượt người; mở lớp xóa mù chữ, dạy tiếng dân tộc thiểu số, dạy kèm cho hơn 17 nghìn lượt người; khám, chữa bệnh, cấp thuốc miễn phí cho trên 03 nghìn lượt người; xây dựng 175 nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết,… góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, tăng cường niềm tin của đồng bào các dân tộc với Đảng, Nhà nước, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc.   

Lực lượng trí thức trẻ tình nguyện còn đóng góp quan trọng vào xây dựng đơn vị và hệ thống chính trị ở cơ sở vững mạnh. Đa số đội viên trí thức trẻ đã tự giác rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, đạo đức lối sống, có ý thức, trách nhiệm, xung kích, khắc phục khó khăn, đoàn kết, gắn bó với cấp uỷ, chính quyền, nhân dân địa phương, tích cực thực hiện, hoàn thành nhiệm vụ được giao. Thông qua hoạt động của mình, đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện còn tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương củng cố, kiện toàn, duy trì có nền nếp, nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị ở cơ sở; tập hợp, giáo dục thanh thiếu niên; bồi dưỡng, tạo nguồn, phát triển đảng viên mới; củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chức, đoàn thể ở địa phương, v.v. Trong thời gian thực hiện Dự án, đội ngũ trí thức trẻ tình nguyện đã tham gia củng cố 74 chi bộ, 821 tổ chức đoàn thể; tổ chức gần 2.200 buổi giao lưu, kết nghĩa với các chi đoàn, nhà trường; tuyên truyền, vận động 2.144 thanh niên địa phương lên đường nhập ngũ,... được cấp ủy, chính quyền và nhân dân đánh giá cao.

Những kết quả thực hiện Dự án 174 đã góp phần tích cực vào hoàn thành nhiệm vụ của các đoàn kinh tế - quốc phòng trong thời gian qua. Kết quả đó khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước; vai trò của Bộ Quốc phòng, các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan, nhất là các đoàn kinh tế - quốc phòng trong quán triệt, tổ chức triển khai thực hiện. Đồng thời cho thấy, vai trò xung kích, lòng nhiệt tình cống hiến và sức mạnh của trí thức trẻ khi được tập hợp, tổ chức vì sự nghiệp cách mạng của Đảng. Tiêu biểu trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, phối hợp với cấp ủy, chính quyền các địa phương và kết quả tổ chức triển khai thực hiện Dự án là các Quân khu: 1, 2, 3, 4, 5.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song địa bàn các khu kinh tế - quốc phòng vẫn là vùng “lõi nghèo” của cả nước, tỷ lệ hộ nghèo còn cao, có nguy cơ tái diễn di dân tự do, chặt phá rừng, trồng cây thuốc phiện, buôn bán ma túy,… tiềm ẩn nhiều yếu tố gây mất ổn định về quốc phòng, an ninh. Nhiệm vụ xây dựng, củng cố địa bàn chiến lược vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo thành khu vực phòng thủ vững chắc và triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là Đề án phát triển kinh tế - xã hội cho đồng bào dân tộc, miền núi đang đặt ra những yêu cầu mới. Bởi vậy, tiếp tục xây dựng, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng là nhiệm vụ quan trọng hiện nay. Để tiếp tục thực hiện tốt chủ trương chiến lược của Đảng, trực tiếp là Quyết định số 49/QĐ-TTg, ngày 24/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch xây dựng và phát triển các khu kinh tế - quốc phòng đến năm 2020, định hướng đến năm 2025, cần chú trọng tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp; đẩy mạnh nghiên cứu, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy có liên quan; quyết liệt thực hiện các biện pháp nâng cao hiệu quả thực hiện mục tiêu của dự án khu kinh tế - quốc phòng giai đoạn 2021 - 2025. Chủ trương áp dụng cơ chế chính sách và phát triển nguồn nhân lực làm nhiệm vụ tại các khu kinh tế - quốc phòng những năm tiếp theo cần tiếp tục được bổ sung lực lượng trí thức trẻ tình nguyện và bố trí nguồn lực để thực hiện. Các bộ, ngành Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương quan tâm, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị quân đội, đoàn kinh tế - quốc phòng quản lý, sử dụng chặt chẽ, hiệu quả, không để lãng phí nguồn lực được tăng cường; tạo điều kiện thuận lợi cho đội viên trí thức trẻ tình nguyện phát huy vai trò xung kích cùng với địa phương phát triển kinh tế - xã hội; từng bước nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân trên địa bàn các khu kinh tế - quốc phòng. Đồng thời, quan tâm đầu tư hơn nữa về nguồn lực cho nhiệm vụ quan trọng này.

Từ kết quả, kinh nghiệm rút ra qua tổng kết thực hiện Dự án 174, cần nghiên cứu, đề xuất Chính phủ cho phép tiếp tục triển khai Dự án trong những năm tới, phù hợp với tình hình thực tiễn để tiếp tục bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao cho các đoàn kinh tế - quốc phòng và địa phương vùng Dự án, nhằm đẩy mạnh hơn nữa việc xây dựng, phát triển các khu kinh tế - quốc phòng, nhất là các khu kinh tế quốc phòng tại các địa bàn biên giới, biển, đảo, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh trên các địa bàn chiến lược, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

Thiếu tướng TRẦN ĐÌNH THĂNG, Cục trưởng Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng
___________________

1 - Trong đó, số đội viên có trình độ đại học là 1.169, chiếm 44%; cao đẳng 617, chiếm 23%; trung cấp 862, chiếm 33%; có 788 đội viên là người dân tộc thiểu số. Đến nay, đã hoàn thành 05 đợt, cấp giấy chứng nhận cho 2.291 đội viên, chấm dứt và thanh lý hợp đồng trước hạn với 357 đội viên.