Tiếp theo và hết*

III. Ngăn chặn, đẩy lùi nạn chạy chức, chạy quyền

Chống chạy chức, chạy quyền trong công tác cán bộ là quyết tâm chính trị lớn của Đảng ta hiện nay, nhằm tạo sự đột phá trong công tác này, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Qua đó, đảm bảo cho công tác cán bộ thực sự là “then chốt” của “then chốt”, xây dựng Đảng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, tạo động lực cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.

Với tinh thần đó, vừa qua, Đảng ta đã triển khai nhiều giải pháp “tập trung vào khắc phục những hạn chế, sơ hở để công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ ngày càng căn cơ hơn, nền nếp hơn, bài bản và hiệu quả hơn; bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, khách quan; góp phần kiểm soát quyền lực, ngăn chặn tệ chạy chức, chạy quyền trong công tác tổ chức, cán bộ”¹. Tuy vậy, tình trạng này vẫn diễn biến phức tạp, tinh vi, âm thầm, kín đáo và “tế nhị” hơn, nhất là trong tình hình nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương sẽ được sắp xếp lại, sáp nhập, tinh giản đầu mối, biên chế theo Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XII) “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”, sẽ dôi dư nhiều cán bộ, nhân viên và chuẩn bị đại hội đảng các cấp, tiến tới Đại hội XIII của Đảng. Vì vậy, chống chạy chức, chạy quyền đang là yêu cầu khách quan, mệnh lệnh của cuộc sống, vấn đề bức thiết đặt ra hiện nay. Để hướng tới mục tiêu “không thể chạy, không dám chạy, không cần chạy và không muốn chạy”, đòi hỏi phải thực hiện quyết liệt, đồng bộ các chủ trương, giải pháp; trong đó, tập trung vào một số nội dung sau:

Trước hết, tiếp tục nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận, quyết tâm cao trong đội ngũ cán bộ, đảng viên và cả hệ thống chính trị về chống chạy chức, chạy quyền. Thực tiễn cho thấy, vấn đề này đang có biểu hiện “trên nóng, dưới lạnh”, coi đó là chuyện bình thường trong “giao dịch” các mối quan hệ xã hội. Trong khi lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cơ quan Trung ương quyết tâm đẩy mạnh các giải pháp nhằm giải quyết tình trạng “chạy”, thì ở cấp dưới, các địa phương chưa quyết liệt. Đáng chú ý là tư tưởng “một người làm quan, cả họ được nhờ” vẫn tồn tại, đã trở thành thói xấu, nguyên nhân dẫn đến bổ nhiệm, nâng đỡ người nhà, người thân, gây bức xúc trong nhân dân. Do vậy, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, làm cho cán bộ, đảng viên thấy được sự cấp thiết của việc chống chạy chức, chạy quyền; nếu không khắc phục được tình trạng này sẽ ảnh hưởng đến sự tồn vong của Đảng, chế độ. Một thực tế cho thấy, khi có nhận thức đúng, “cả hệ thống chính trị cùng nóng” thì chủ trương của Đảng mới đạt hiệu quả. Các tổ chức đảng phải làm cho cán bộ, đảng viên thấy được việc kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền là nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với Đảng; nhiệm vụ quan trọng, lâu dài của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước và chế độ, gắn với cuộc đấu tranh chống tham nhũng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Từ đó, khắc phục tình trạng nể nang, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; nêu cao tinh thần trách nhiệm, “dũng khí” của người cộng sản, kiên quyết chống tiêu cực trong công tác cán bộ.

Hai là, tăng cường kiểm soát quyền lực. Một trong những nguyên nhân dẫn đến chạy chức, chạy quyền là do “chưa có cơ chế đủ mạnh để kiểm soát chặt chẽ quyền lực”². Quyền lực trong công tác cán bộ nằm ở hai chủ thể cơ bản là: người có thẩm quyền (bí thư cấp ủy, người đứng đầu cơ quan, đơn vị, chính quyền địa phương) và cơ quan chuyên trách về công tác cán bộ. Về nguyên tắc, công tác cán bộ là công tác của cấp ủy, tổ chức đảng, được thảo luận, quyết định theo đa số. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau, nhất là do chức trách, thẩm quyền, vị trí, phong cách của người đứng đầu nên dẫn đến sự lạm quyền, lộng quyền, với các biểu hiện: lợi dụng cơ chế tập thể để hợp lý hóa ý đồ cá nhân, làm trái nguyên tắc, quy trình trong tuyển dụng, đánh giá, nhận xét, quy hoạch, bổ nhiệm, đề bạt, bầu cử, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ, v.v. Điển hình là các trường hợp: luân chuyển Trịnh Xuân Thanh từ Bộ Công thương về Hậu Giang; thăng tiến “thần tốc” của Trần Vũ Quỳnh Anh ở Thanh Hóa; bổ nhiệm người nhà, chưa đủ tiêu chuẩn Lê Phước Hoài Bảo ở Quảng Nam, v.v. Vì vậy, đòi hỏi các cấp ủy, tổ chức đảng phải có giải pháp hữu hiệu để kiểm soát quyền lực, “nhốt quyền lực trong lồng cơ chế, luật pháp”, bảo đảm mọi quyền lực đều phải được kiểm soát bằng cơ chế, quyền hạn phải được ràng buộc bằng trách nhiệm. Thực hiện tốt việc kiểm soát bằng thể chế kết hợp với kiểm soát bằng đạo đức, đề cao trách nhiệm của người đứng đầu tự kiểm soát chính mình, không có biểu hiện dân chủ hình thức, lạm quyền; kiểm soát bên trong của tổ chức kết hợp kiểm soát bên ngoài của nhân dân, các tổ chức quần chúng và cả hệ thống chính trị; kiểm soát của trên đối với dưới và ngược lại; kiểm soát trong Đảng, đồng bộ với kiểm soát của mỗi tổ chức trong hệ thống chính trị, v.v.

Ba là, tiếp tục chuẩn hóa và hoàn thiện các quy chế về công tác cán bộ theo hướng thật sự công khai, minh bạch. Đây là giải pháp quan trọng để kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền. Bởi, hệ thống quy chế, quy định đồng bộ, nhất quán là cơ sở đảm bảo cho công tác cán bộ thực hiện đúng nguyên tắc, quyền hạn; khắc phục biểu hiện “cảm hứng”, tùy tiện của người đứng đầu trong quyết định các vấn đề liên quan đến cán bộ. Quy chế còn là cơ sở để thực hiện sự kiểm tra, giám sát của cán bộ, đảng viên, quần chúng ở các cấp; giải quyết mối quan hệ giữa cấp ủy với người đứng đầu, giữa dân chủ và tập trung, bảo đảm người đứng đầu thực hiện đúng quyền hạn của mình.

Nhìn lại một số vụ việc mà Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã kết luận, quyết định kỷ luật hoặc đề nghị cấp có thẩm quyền xử lý kỷ luật từ đầu nhiệm kỳ khóa XII đến nay, điều đáng chú ý là hầu hết các vụ việc đều có biểu hiện vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ. Điển hình như: Ban Cán sự Đảng Tập đoàn Dầu khí, Bộ Thông tin và Truyền thông, Thường vụ Đảng ủy Quân chủng Phòng không - Không quân, Thường vụ Đảng ủy Tổng cục Hậu cần - Kỹ thuật (Bộ Công an); các tỉnh ủy, thành ủy: Vĩnh Phúc, Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Định, Gia Lai, Đồng Nai, v.v. Vì vậy, cùng với việc tiếp tục nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện, ban hành các quy chế,… phải cụ thể hóa các quy định để thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong công tác cán bộ; các quy định về tiêu chuẩn, tiêu chí làm cơ sở đánh giá cán bộ bảo đảm khách quan, chính xác.

Quá trình xây dựng quy chế, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải căn cứ vào Điều lệ Đảng, các nghị quyết, chỉ thị, quy định, hướng dẫn của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Tổ chức Trung ương để cụ thể hóa cho phù hợp. Trong triển khai, cần phát huy dân chủ, tập trung được trí tuệ của cán bộ, đảng viên, đảm bảo tính đồng bộ, không bị chồng chéo, mâu thuẫn; trong đó, xác định rõ thẩm quyền, mối quan hệ của tập thể cấp ủy, trách nhiệm của người đứng đầu trong tất cả các khâu của công tác cán bộ, nhất là việc chịu trách nhiệm trong đánh giá, lựa chọn, giới thiệu, bố trí sử dụng cán bộ thuộc quyền. Chú ý xây dựng các quy định bảo đảm thực hiện, mở rộng dân chủ hơn nữa để mọi cán bộ, đảng viên được biết, tham gia nhiều hơn vào các quyết định của tổ chức đảng về cán bộ. Cùng với xây dựng và ban hành, vấn đề quan trọng là tổ chức thực hiện quy chế. Muốn vậy, cấp ủy, tổ chức đảng cần phổ biến, quán triệt sâu rộng đến mọi cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy viên để mọi người nắm chắc nội dung, kiên quyết thực hiện nghiêm túc, hiệu quả; định kỳ rà soát, bổ sung, hoàn thiện quy chế đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Bốn là, phát huy vai trò của cấp ủy, người chủ trì trong công tác cán bộ. Thực tiễn cho thấy, không ít cấp ủy, ban thường vụ mất sức chiến đấu vì nể nang, ngại không dám nói, bị người đứng đầu thao túng. Nơi nào cấp ủy thực sự trong sạch, vững mạnh, sức chiến đấu cao, thực hiện tốt dân chủ, dám nói, dám đấu tranh trước những biểu hiện nâng đỡ, cục bộ, tiêu cực, thì các mặt công tác lãnh đạo nói chung, công tác cán bộ nói riêng sẽ được thực hiện tốt, bảo đảm đúng nguyên tắc, quy định. Không thể xem một cấp ủy mạnh nếu ở đó các cấp ủy viên tìm cách né tránh đấu tranh trước biểu hiện tiêu cực trong nội bộ tổ chức đảng và trong cơ quan, đơn vị. Do đó, để phát huy vai trò của cấp ủy trong công tác cán bộ, trước hết phải xây dựng cấp ủy trong sạch, vững mạnh, nâng cao phẩm chất, năng lực, trình độ của tập thể và từng cấp ủy viên. Đây là giải pháp cơ bản, lâu dài để kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền từ bên trong của cấp ủy, tổ chức đảng. Việc bồi dưỡng, nâng cao phẩm chất, trình độ cho cấp ủy phải toàn diện, đảm bảo cho cấp ủy đủ sức lãnh đạo các mặt công tác; trong đó, cần làm cho các cấp ủy viên nắm chắc các quy định, nguyên tắc của Đảng về công tác cán bộ, làm cơ sở để thực hiện tốt quyền của mình trong thảo luận, chất vấn, quyết định các vấn đề về cán bộ.

Thực tiễn cũng chỉ ra rằng, trong tập thể, nếu người chủ trì có tư tưởng độc đoán, gia trưởng, phong cách thiếu dân chủ,… thì công tác cán bộ khó thực hiện tốt. Do đó, cần đề cao trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác cán bộ. Để làm được điều đó, người đứng đầu cần tích cực tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao phẩm chất đạo đức cách mạng, có nhận thức đầy đủ về quyền hạn, trách nhiệm của mình; luôn thấm nhuần quan điểm: công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị. Xây dựng đội ngũ cán bộ là công việc hàng đầu, hệ trọng của Đảng, là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững đối với mỗi cơ quan, đơn vị và đất nước. Xây dựng cấp ủy trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, có đầy đủ các quy chế, quy định sẽ giúp người chủ trì thực hiện đúng các quy định, nguyên tắc, tránh được sai lầm dẫn đến vi phạm kỷ luật. Trong công tác lãnh đạo, chỉ huy, họ phải tự quản lý, kiểm soát chính mình trước những tham vọng, cám dỗ của quyền lực; chấp hành nghiêm kỷ luật Đảng, chịu sự quản lý, kiểm tra, giám sát của tổ chức đảng.

Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát để phòng ngừa, ngăn chặn sai phạm và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Hội nghị Trung ương 7 (khóa XII) đánh giá: “Việc kiểm tra, giám sát thiếu chủ động, chưa thường xuyên, còn nặng về kiểm tra, xử lý vi phạm, thiếu giải pháp hiệu quả để phòng ngừa, ngăn chặn sai phạm”³. Vì vậy, để kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền, các cấp ủy, tổ chức đảng cần xây dựng, thực hiện nghiêm kế hoạch kiểm tra, giám sát về công tác cán bộ. Về nội dung, phải hướng vào kiểm tra việc thực hiện quy trình, chấp hành các nguyên tắc, quy định trong thực hiện các khâu, các bước của công tác cán bộ; chú trọng kiểm tra, giám sát người đứng đầu, cơ quan chuyên trách trong thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Quá trình kiểm tra, giám sát phải quán triệt, thực hiện đúng nguyên tắc, phương châm, phương pháp, đề cao dân chủ, tự phê bình và phê bình, gắn với tăng cường kỷ luật, bảo đảm đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng về cán bộ được chấp hành triệt để trên thực tế, giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, tổ chức đảng. Một biện pháp quan trọng là, các cấp ủy đảng cần bổ sung, xây dựng quy định nhằm phát huy vai trò của quần chúng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, cơ quan báo chí đối với công tác kiểm tra, giám sát, thực hiện phản biện xã hội trong công tác cán bộ. Đồng thời, kiên quyết xử lý các tổ chức, cá nhân lợi dụng quyền lực để thực hiện những hành vi sai trái trong công tác cán bộ, hoặc tiếp tay cho chạy chức, chạy quyền; kịp thời hủy bỏ, thu hồi các quyết định không đúng về công tác cán bộ.

Chống chạy chức, chạy quyền là nhiệm vụ khó khăn, lâu dài của toàn Đảng và cả hệ thống chính trị hiện nay, đòi hỏi chúng ta phải kiên quyết, kiên trì, với quyết tâm chính trị cao để ngăn chặn, đẩy lùi tệ nạn này. Các giải pháp trên là gợi mở, góp phần giúp các cấp ủy, tổ chức đảng tăng cường kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền, góp phần xây dựng Đảng thực sự trong sạch, vững mạnh, xây dựng đội ngũ cán bộ đủ phẩm chất, năng lực, ngang tầm nhiệm vụ.

HỒNG LÂM - HOÀNG TRƯỜNG - PHẠM TUẤN
_____________

* - Xem Tạp chí Quốc phòng toàn dân từ số 8, 9-2018.

1 - Phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị toàn quốc ngành Tổ chức xây dựng Đảng năm 2017, ngày 19-01-2018.

2 - ĐCSVN - Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII), Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2018, tr. 52.

3 - Sđd, tr. 50.