Kết hợp phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) với tăng cường quốc phòng - an ninh (QP-AN) là quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (BVTQ). Quan điểm đó tiếp tục được Đại hội lần thứ XI của Đảng đặt ra với yêu cầu toàn diện và sâu sắc hơn.

 Tại Đại hội lần thứ XI, trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình thế giới, khu vực, trong nước, yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và BVTQ trong thời kỳ mới, Đảng ta tiếp tục khẳng định: phải đẩy mạnh kết hợp chặt chẽ kinh tế với QP-AN. Điều đó đã được thể hiện đồng bộ, nhất quán trong tất cả các văn kiện của Đại hội. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (bổ sung, phát triển năm 2011) xác định: “Phát triển KT-XH đi đôi với tăng cường sức mạnh QP-AN. Kết hợp chặt chẽ kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển KT-XH và trên từng địa bàn.”¹; Chiến lược phát triển KT-XH 2011-2020 nhấn mạnh: “Kết hợp chặt chẽ quốc phòng, an ninh với phát triển KT-XH trên từng địa bàn lãnh thổ, trong công tác quy hoạch, kế hoạch và các chương trình dự án.”²; trong Phương hướng phát triển đất nước 2011-2015, Đảng ta cũng đã chỉ rõ: “Kết hợp chặt chẽ kinh tế với quốc phòng, an ninh; quốc phòng, an ninh với kinh tế trong từng chiến lược quy hoạch, kế hoạch phát triển KT-XH; chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo.”³.

Nghiên cứu Nghị quyết của Đại hội, chúng ta thấy rằng, mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN, mục tiêu, nội dung, phương thức kết hợp kinh tế với QP-AN là những vấn đề lớn được Đảng ta đề cập và có sự bổ sung, phát triển. Về mối quan hệ giữa kinh tế và QP-AN trong thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã nhiều lần khẳng định, KT-XH phát triển, tăng trưởng kinh tế không chỉ tạo cơ sở vật chất kỹ thuật, nguồn lực kinh tế cho tăng cường tiềm lực QP-AN, mà còn tạo cơ sở chính trị - xã hội (CT-XH) thuận lợi cho việc nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn dân đối với nhiệm vụ BVTQ. Tại Đại hội lần này, nhận thức đó tiếp tục được phát triển; theo đó, Đảng ta xác định: “Sự ổn định và phát triển bền vững mọi mặt đời sống KT-XH là nền tảng vững chắc của QP-AN”⁴. Nhận thức sâu sắc phát triển KT-XH là nền tảng để BVTQ, xác định nhiệm vụ trung tâm hiện nay là phát triển kinh tế, đẩy mạnh CNH,HĐH đất nước, Đảng ta không hề coi nhẹ vai trò của QP-AN. Để đạt được mục tiêu tổng quát, các tiêu chí, chỉ tiêu chủ yếu mà Chiến lược phát triển KT-XH 2011-2020 đã đề ra, Đảng ta xác định vấn đề quan trọng hàng đầu là: “Phải đặc biệt coi trọng giữ vững ổn định CT-XH, tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ để bảo đảm cho đất nước phát triển nhanh và bền vững”⁵. Đây là quan điểm hết sức quan trọng của Đảng về giải quyết mối quan hệ giữa kinh tế với QP-AN trong quá trình kết hợp; đồng thời, là cơ sở định hướng chỉ đạo giải quyết các mối quan hệ: xây dựng phải luôn gắn chặt với bảo vệ; chủ động hội nhập quốc tế phải đảm bảo giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia; phát triển kinh tế phải tạo cơ sở để tăng cường sức mạnh QP-AN, tăng cường QP-AN phải tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT-XH.

Về nội dung kết hợp kinh tế với QP-AN, Đảng ta tiếp tục khẳng định phải kết hợp đồng bộ, toàn diện trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, các chương trình, dự án, chính sách phát triển KT-XH trên phạm vi cả nước và trên từng địa bàn, địa phương, cơ sở. Tuy nhiên, việc kết hợp đó không dàn đều mà cần tập trung có trọng điểm vào các ngành, lĩnh vực kinh tế mũi nhọn, then chốt, trên các hướng, khu vực, vùng lãnh thổ trọng yếu của quốc gia. Nghị quyết Đại hội XI đã nhấn mạnh đến việc tổ chức kết hợp phát triển KT-XH với tăng cường QP-AN phải chú trọng đến vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Bởi đây là những địa bàn trọng điểm còn khó khăn về KT-XH và hết sức nhạy cảm về QP-AN, nơi mà các thế lực thù địch đang tập trung chống phá và cũng là nơi mà hiện nay “Việc gắn kết giữa phát triển kinh tế với củng cố, tăng cường sức mạnh quốc phòng, an ninh... còn chưa chặt chẽ”⁶. Cùng với đó, để tăng cường sức mạnh QP-AN phải “Mở rộng phương thức huy động nguồn lực xây dựng công nghiệp quốc phòng và nâng cao khả năng bảo đảm của công nghiệp quốc phòng. Lồng ghép các chương trình để xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng ở vùng biên giới, hải đảo”⁷. Đây là tư duy nhạy bén, có tầm nhìn chiến lược về kết hợp kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế của Đảng, nhằm thực hiện quyết tâm tăng cường và nâng cao hiệu quả kết hợp trong thời kỳ hội nhập quốc tế. 

Như vậy, việc thực hiện kết hợp kinh tế với QP-AN trong thời gian tới cần coi trọng kết hợp chặt chẽ, hài hoà giữa ba yếu tố: bảo vệ, được bảo vệ và tham gia bảo vệ trong quá trình xây dựng, phát triển KT-XH, bảo đảm cho kinh tế phát triển nhanh, bền vững; đồng thời, tạo nền tảng vững chắc cho tăng cường QP-AN, đáp ứng kịp thời, có hiệu quả các tình huống. Các lĩnh vực, các ngành KT-XH cần phát huy trách nhiệm, nâng cao khả năng tự bảo vệ, phối hợp có hiệu quả khi được bảo vệ và chủ động tham gia bảo vệ các lĩnh vực có liên quan. Đối với lực lượng QP-AN, ngoài nhiệm vụ đấu tranh, phòng chống các hoạt động gây mất ổn định chính trị, phá hoại nền kinh tế, ngăn chặn, đẩy lùi mọi nguy cơ, sẵn sàng đánh bại chiến tranh xâm lược của các thế lực thù địch, giữ vững môi trường hoà bình, ổn định để phát triển KT-XH và bảo vệ vững chắc thành quả đã đạt được, cần chủ động, tích cực tham gia xây dựng cơ sở CT-XH và lao động, sản xuất, xây dựng kinh tế. Trong thời kỳ mới, thực hiện kết hợp phát triển KT-XH với tăng cường QP-AN phải kết hợp toàn diện trên các hướng, các khu vực, các địa bàn, giữa các ngành, các lĩnh vực, giữa ngoại lực và nội lực, giữa thời bình và thời chiến; đồng thời, phải cụ thể trong từng quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án, trong từng giai đoạn, gắn với từng địa bàn lãnh thổ. Tuy nhiên, trong điều kiện hiện nay, chúng ta cần ưu tiên tập trung có trọng tâm, trọng điểm vào những địa bàn, lĩnh vực, ngành trọng yếu, chi phối, nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư, phát huy tốt đặc điểm tự nhiên, điều kiện KT-XH, nguồn lực của từng địa phương, đáp ứng tốt nhất yêu cầu phát triển KT-XH, bảo đảm QP-AN của từng địa phương, địa bàn chiến lược và cả nước.

Kết hợp kinh tế với QP-AN là chủ trương lớn và nhất quán của Đảng; đồng thời, là giải pháp chiến lược trong sự nghiệp xây dựng và BVTQ. Những năm qua, chủ trương này đã và đang được Nhà nước, các cấp, ngành, địa phương cụ thể hoá, triển khai thực hiện và đạt nhiều kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào việc giữ vững ổn định CT-XH, giữ vững định hướng XHCN, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền quốc gia, phát triển đất nước, hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới... Tuy vậy, nhận thức của một bộ phận cán bộ, nhân dân về kết hợp kinh tế với QP-AN chưa thật sâu sắc và đầy đủ, còn có biểu hiện tuyệt đối hoá về kinh tế, để lợi ích kinh tế lấn át, ảnh hưởng đến lợi ích QP-AN; cơ chế lãnh đạo, quản lý, điều hành, tổ chức thực hiện có nơi, có lúc chưa nghiêm túc và còn sơ hở; việc triển khai thực hiện kết hợp kinh tế với QP-AN ở một số ngành, địa phương còn thiếu tích cực và đồng bộ; nội dung, phương thức kết hợp chưa được xác định đầy đủ, chưa theo kịp sự phát triển của cơ chế kinh tế thị trường...

Từ quan điểm về kết hợp kinh tế với QP-AN của Đảng và kết quả, kinh nghiệm đạt được, để đẩy mạnh kết hợp kinh tế với QP-AN trong thời kỳ đất nước đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập quốc tế sâu rộng, chúng ta cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:

Một là, tăng cường phổ biến, quán triệt các quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với QP-AN, đẩy mạnh việc bồi dưỡng kiến thức QP-AN và ý thức quốc phòng cho toàn xã hội; đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp ở các bộ, ngành, đoàn thể từ Trung ương đến địa phương và cán bộ thuộc các thành phần kinh tế,  nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức, trách nhiệm trong việc tổ chức thực hiện. Mặt khác, phải kiên quyết đấu tranh khắc phục tư tưởng chỉ coi trọng lợi ích kinh tế, xem nhẹ QP-AN và xu hướng công nghiệp quốc phòng khép kín. Trước mắt, tập trung làm tốt việc học tập, quán triệt và từng bước cụ thể hoá, triển khai kết hợp kinh tế với QP-AN thông qua Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết Đại hội XI của Đảng, phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ phát triển KT-XH và QP-AN trong thời kỳ mới; phát huy sức mạnh tổng hợp của các cấp, các ngành và cả hệ thống chính trị trong tổ chức thực hiện.

Hai là, xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách có liên quan đến kết hợp kinh tế với QP-AN. Theo đó, cần thể chế hoá, cụ thể hoá đường lối, chủ trương của Đảng về kết hợp kinh tế với QP-AN thành các văn bản quy phạm pháp luật, quy định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành, các địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, các cơ chế, chính sách đó phải chú trọng giải quyết hài hoà mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ, giữa bảo vệ và được bảo vệ, giữa bảo đảm lợi ích quốc gia với thực hiện các cam kết quốc tế. Cùng với đó, cần sớm có các biện pháp, chế tài bắt buộc thực hiện kết hợp chặt chẽ kinh tế với QP-AN, QP-AN với kinh tế, gắn kết các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, dự án, chính sách phát triển KT-XH với các chiến lược, kế hoạch hoạt động của lĩnh vực QP-AN; đồng thời, cần nghiên cứu xây dựng chiến lược, quy hoạch tổng thể về kết hợp kinh tế với QP-AN trên từng miền, vùng chiến lược và trên phạm vi cả nước. Bên cạnh đó, cần xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù cho việc thực hiện kết hợp phát triển KT-XH với tăng cường QP-AN ở các địa bàn chiến lược, vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển đảo.

Ba là, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý của Nhà nước trong việc thực hiện kết hợp kinh tế với QP-AN. Các cấp uỷ đảng cần tăng cường công tác lãnh đạo, gắn công tác lãnh đạo với kiểm tra việc thực hiện kết hợp kinh tế với QP-AN của ngành mình, địa phương mình; tổ chức sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm kịp thời. Các bộ, ngành, địa phương tiếp tục cụ thể hoá các chủ trương, đường lối của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước để xây dựng các quy hoạch, kế hoạch, chương trình hành động phù hợp trong thời kỳ mới. Trong quá trình thực hiện, cần tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng quy trình, phương pháp quản lý, điều hành của chính quyền các cấp, từ khâu lập quy hoạch, kế hoạch đến tổ chức thực hiện; xác định rõ chức năng, phạm vi, nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế và QP-AN của các cấp, các ngành, làm cơ sở cho việc kiểm tra, giám sát thực hiện.

Bốn là, làm tốt công tác phối hợp, hiệp đồng giữa các bộ, ngành, địa phương, các doanh nghiệp (thuộc mọi thành phần kinh tế) có nghĩa vụ và lợi ích trong việc thực hiện sự kết hợp; đặc biệt, phát huy vai trò làm tham mưu chuyên trách về QP-AN của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an theo quy chế, quy định của Chính phủ. Trong thời gian tới, cần tập trung ưu tiên nguồn lực cho các dự án, chương trình phát triển KT-XH trên các địa bàn chiến lược, biên giới, biển đảo; coi trọng tính “lưỡng dụng” của các chương trình, dự án; tiếp tục củng cố, nâng cao hiệu quả hoạt động của các khu kinh tế - quốc phòng đã được đầu tư, tích cực nghiên cứu, triển khai xây dựng các khu kinh tế - quốc phòng trên hướng biển, đảo; tăng cường đầu tư đẩy mạnh phát triển công nghiệp quốc phòng; coi trọng phát triển kinh tế với củng cố QP-AN trong hoạt động kinh tế đối ngoại đáp ứng yêu cầu xây dựng và BVTQ trong thời kỳ mới.

Thiếu tướng, PGS,TS. TRẦN TRUNG TÍN

Cục trưởng Cục Kinh tế, Bộ Quốc phòng

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 82.

2, 3 - Sđd, tr. 138, 234.

4 - Sđd, tr. 82.

5,6,7 - Sđd, tr. 99, 170, 138.