Số tiếp theo và hết: III - Phòng, chống tham nhũng - quyết tâm chính trị cao của Đảng

Nhận thức rõ tác hại của tham nhũng đối với sự tồn vong của Đảng, chế độ, những năm qua, công tác phòng, chống tham nhũng luôn được Đảng, Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng và cấp bách, với phương châm: tích cực phòng ngừa, chủ động phát hiện và kiên quyết xử lý. Nếu như ở Đại hội XI, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí chỉ được đề cập trong phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thì Đại hội XII, vấn đề đấu tranh phòng, chống tham nhũng được đề cập cả trong phần xây dựng Nhà nước và xây dựng Đảng, đã nói lên quyết tâm chính trị của Đảng ta đối với tệ nạn nguy hiểm này. Các chế tài xử lý tham nhũng được sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện, theo hướng hệ thống, đồng bộ, sát với thực tiễn nhằm thúc đẩy tính tích cực, chủ động của các tổ chức, lực lượng và nhân dân đối với việc phòng, chống tham nhũng. Nhiều vụ việc, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp được xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật; trong đó, có cả cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng, cả cán bộ đương chức và cán bộ nghỉ hưu, được dư luận đồng tình, đánh giá cao, v.v. Điều đó đã góp phần vào việc cảnh tỉnh, răn đe, ngăn ngừa những hiện tượng, ý đồ tham nhũng trong các cơ quan công quyền nhà nước, tạo sự đồng thuận xã hội lên án mạnh mẽ những hành vi vi phạm.

Tuy nhiên, việc lãnh đạo, chỉ đạo phòng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước thời gian qua còn có mặt hạn chế và gặp không ít khó khăn. Báo cáo chính trị tại Đại hội XII của Đảng chỉ rõ: “Nhiều cấp ủy đảng, chính quyền các cấp chưa thực hiện tốt vai trò lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, thực hiện công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí; chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nhân dân trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí chưa đạt mục tiêu, yêu cầu”¹. Nhiều quy định của Luật phòng, chống tham nhũng về công khai, minh bạch chưa được thực hiện đầy đủ. Một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng còn mang tính hình thức, hiệu quả thấp, nhất là việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ. Đối tượng tham nhũng thường là người có chức vụ, quyền hạn, nên ít nhiều có am hiểu pháp luật, tiếp cận thông tin, có điều kiện kinh tế, quan hệ rộng; một số người có công lao đóng góp cho xã hội, có uy tín với quần chúng, nên việc phát hiện, xử lý rất khó khăn. Cơ chế, chính sách về quản lý kinh tế - xã hội còn nhiều sơ hở, dễ bị lợi dụng để tham nhũng. Cơ chế giám sát của Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức thành viên đối với hoạt động của bộ máy nhà nước và phòng, chống tham nhũng hiệu quả chưa cao, v.v.

Từ thực trạng trên, Báo cáo chính trị tại Đại hội XII của Đảng nêu rõ: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng đồng thời là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, lâu dài; là trách nhiệm của các cấp ủy đảng, trước hết là người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, và toàn bộ hệ thống chính trị. Kiên quyết phòng, chống tham nhũng, lãng phí với yêu cầu chủ động phòng ngừa, không để xảy ra tham nhũng, lãng phí; xử lý nghiêm minh các hành vi tham nhũng, lãng phí, bao che, dung túng, tiếp tay cho các hành vi tham nhũng, lãng phí, can thiệp, ngăn cản việc chống tham nhũng, lãng ph픲. Theo đó, các cấp ủy, tổ chức đảng tiếp tục quán triệt, thực hiện nghiêm túc quan điểm, chủ trương, nhiệm vụ, giải pháp phòng, chống tham nhũng của Đảng được thể hiện trong các nghị quyết, chỉ thị, quy định³, v.v. Coi đó là yêu cầu đặt lên hàng đầu, góp phần nâng cao nhận thức, đồng thuận về quan điểm, làm chuyển biến thái độ, trách nhiệm, hành động của cán bộ, đảng viên và quần chúng trong đấu tranh ngăn ngừa, phòng, chống tham nhũng. Trong thực hiện, lấy phòng ngừa là chính, cơ bản, lâu dài; phát hiện, xử lý là quan trọng, cấp bách; không có vùng cấm, vùng trống, không có ngoại lệ, không có đặc quyền, bất kể người đó là ai. Đồng thời, tiến hành kiên quyết, kiên trì, liên tục với những bước đi vững chắc, tích cực, chủ động và có trọng tâm, trọng điểm; gắn phòng, chống tham nhũng với thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên; xây dựng, hoàn thiện các tiêu chí về đạo đức nghề nghiệp, đạo đức công vụ và hệ thống cơ chế, chính sách, tạo hành lang pháp lý để những người có điều kiện không thể tham nhũng, không dám tham nhũng và không cần tham nhũng. Khắc phục cho được hai khuynh hướng: tả khuynh, nóng vội và hữu khuynh, trì trệ, thiếu quyết liệt, đảm bảo cho công tác phòng, chống tham nhũng đạt hiệu quả, giữ được ổn định chính trị - xã hội, tạo đà cho sự phát triển đất nước.

Phát huy vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền và Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng các cấp. Lý luận và thực tiễn chỉ ra rằng: kết quả chống tham nhũng tùy thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền có vai trò quyết định. Cùng với đó, phải đẩy mạnh công tác kiểm tra, thanh tra và phát huy vai trò giám sát của các tổ chức, đoàn thể và nhân dân, nhất là đối với các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng; đồng thời cần hoàn thiện chế tài xử lý trách nhiệm tổ chức và cá nhân tham nhũng và để xảy ra tham nhũng. Cần làm tốt công tác xây dựng Đảng cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức; tăng cường quản lý, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên; đẩy mạnh tự phê bình và phê bình; cấp trên phải làm gương cho cấp dưới, cán bộ, đảng viên phải làm gương trước quần chúng trong phòng, chống tham nhũng. Ban Chỉ đạo phòng, chống tham nhũng các cấp tăng cường bám sát cơ sở, tìm rõ nguyên nhân, điều kiện phát sinh tham nhũng, trách nhiệm người đứng đầu để xảy ra tham nhũng; phát hiện những sơ hở, bất hợp lý về cơ chế, chính sách, pháp luật để kiến nghị, yêu cầu đưa ra biện pháp ngăn ngừa, khắc phục; chỉ đạo, đôn đốc điều tra, truy tố, xét xử đối với vụ, việc tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm, v.v.

Tiếp tục xây dựng, bổ sung, sửa đổi, hoàn thiện các quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng. Trên cơ sở những văn bản quy định về phòng, chống tham nhũng, liên quan đến phòng, chống tham nhũng hiện hành, cơ quan chức năng của Đảng và Nhà nước cần rà soát, bổ sung, xây dựng mới, bảo đảm tính hệ thống, đồng bộ, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện nhiệm vụ quan trọng này. Trong đó, cần chú trọng bổ sung quy định cụ thể đối với lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao, như: quản lý và sử dụng đất, công sở; quản lý đầu tư xây dựng cơ bản và hoạt động mua sắm công; công tác thu, chi ngân sách; cổ phần hoá và quản lý doanh nghiệp nhà nước; tài nguyên khoáng sản; tài chính, ngân hàng, thuế, hải quan, v.v. Trước mắt, cần sửa đổi, bổ sung Luật Phòng, chống tham nhũng, Bộ luật Hình sự, Luật Tố cáo, Luật Giám định tư pháp, pháp luật về thanh tra, kiểm toán, … nhằm không để có kẽ hở cho việc thực hiện hành vi tham nhũng; xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm, quan hệ phối hợp với cơ quan điều tra, viện kiểm sát trong việc phát hiện, xử lý tham nhũng. Cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ việc thực thi pháp luật về quản lý kinh tế - xã hội; thiết lập cơ chế giám sát, kiểm soát thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn một cách hiệu quả.

Tăng cường công tác quản lý, giám sát cán bộ, đảng viên; thực hiện nghiêm các quy định về công tác tổ chức, cán bộ. Cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu phải tăng cường quản lý, giám sát, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, quần chúng, tạo sự thống nhất, tự giác, quyết tâm cao trong hành động. Tích cực rà soát, phát hiện và khắc phục những sơ hở, bất cập trong công tác tổ chức, cán bộ, chế độ tiền lương gắn với đẩy mạnh cải cách hành chính, xây dựng cơ chế phòng ngừa, ngăn chặn quan hệ “lợi ích nhóm”, chống đặc quyền, đặc lợi, khắc phục “tư duy nhiệm kỳ”; không bố trí những người có quan hệ gia đình cùng làm một việc dễ xảy ra tham nhũng. Với những cán bộ lãnh đạo, quản lý có biểu hiện tham nhũng, hiệu quả công việc, uy tín thấp cần thực hiện nghiêm việc xử lý, điều chuyển, miễn nhiệm, thay thế. Tiếp tục hoàn thiện quy định kiểm soát có hiệu quả tài sản, thu nhập của cán bộ theo hướng công khai, minh bạch; kiểm tra, giám sát, xác minh việc kê khai và trách nhiệm giải trình việc tăng, giảm tài sản, những khoản chi tiêu, giao dịch có giá trị lớn; đồng thời, quy định chế tài xử lý đối với người kê khai không trung thực. Những cán bộ giàu nhanh, có tài sản lớn không rõ nguồn gốc so với thu nhập, gây dư luận xấu trong xã hội cần điều tra kỹ lưỡng, xác minh rõ, nếu có sai phạm phải xử lý kịp thời, nghiêm túc.

Tăng cường công tác điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án để nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Các cơ quan chức năng cần tích cực, chủ động, nâng cao chất lượng công tác điều tra, giám định, đẩy nhanh tiến độ xử lý các vụ án tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng đang được dư luận xã hội hết sức quan tâm theo đúng quy định của pháp luật. Chú ý phân loại để xử lý nghiêm đối với người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội, cố ý gây hậu quả nghiêm trọng; đồng thời, có sự khoan hồng hợp lý đối với người thành khẩn khai báo, tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại. Cần tuân thủ nguyên tắc xử lý hành vi tham nhũng là: kiên quyết, nghiêm minh, đúng quy định pháp luật; không có vùng cấm, đặc quyền, ngoại lệ; bình đẳng trước pháp luật, không chịu sự tác động của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào. Những người bao che, dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, can thiệp, ngăn cản việc chống tham nhũng cũng phải được xử lý nghiêm, đúng pháp luật. Nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, kê biên, tạm giữ tài sản, phong tỏa tài khoản và xử lý tài sản tham nhũng ngay trong quá trình thanh tra, kiểm toán, kiểm tra, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án.

Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội đối với công tác phòng, chống tham nhũng. Cùng với tăng cường lãnh đạo, quản lý của cấp ủy, chính quyền các cấp, cần phát huy vai trò, trách nhiệm của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị - xã hội và cơ quan truyền thông, báo chí trong phòng, chống tham nhũng, tạo thành phong trào, xu thế chung của toàn xã hội trong giám sát đối với việc phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng. Đồng thời,  xây dựng và thực hiện tốt cơ chế khuyến khích, bảo vệ tổ chức, cá nhân phát hiện, tố giác tham nhũng; nghiêm trị những hành vi lợi dụng chống tham nhũng để vu khống, tố cáo sai sự thật, hãm hại người đấu tranh chống tham nhũng. Tiếp tục kiện toàn cơ quan điều tra, viện kiểm sát, tòa án theo quy định của pháp luật; nâng cao hơn nữa hiệu quả hoạt động của Ủy ban Kiểm tra Đảng, Ban Nội chính, Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước trong phòng, chống tham nhũng. Đổi mới phương thức hoạt động, củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ; tăng cường phương tiện làm việc của các cơ quan, đơn vị chuyên trách chống tham nhũng.

Thực hiện tốt những giải pháp trên, sẽ góp phần thiết thực, hiệu quả vào công tác phòng, chống tham nhũng, triệt tiêu mối nguy hại đối với Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta./.

Đại tá, TS. ĐỖ HỒNG LÂM
________________

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 196.

2 - Sđd, tr. 211.

3 - Nghị quyết Hội nghị Trung ương 3 (khóa XI); Kết luận 21 Hội nghị Trung ương 5 (khóa XI); Quy định 47-QĐ/TW, ngày 01-11-2011 của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; Quy định 101QĐ/TW, ngày 07-6-2012 của Ban Bí thư về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; Chỉ thị 50-CT/TW, ngày 07-12-2015 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát hiện, xử lý vụ việc, vụ án tham nhũng; Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, v.v.