Đối ngoại biên phòng là mặt công tác quan trọng của Bộ đội Biên phòng và là yêu cầu khách quan trong bối cảnh nước ta hội nhập quốc tế. Để thực hiện công tác này đúng hướng, đạt hiệu quả thiết thực, trong thời gian tới, cần tiếp tục giữ vững mục tiêu, nguyên tắc, đồng thời có giải pháp đồng bộ, phù hợp.

Ký kết Biên bản ghi nhớ hợp tác biên phòng giữa BĐBP Việt Nam và BĐBP Trung Quốc.

Nghị quyết Đại hội XI của Đảng xác định: “Nâng cao hiệu quả các hoạt động đối ngoại, tiếp tục đưa các mối quan hệ quốc tế vào chiều sâu trên cơ sở giữ vững độc lập, tự chủ, phát huy tối đa nội lực, giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc”¹. Vì vậy, chúng ta đã và đang đẩy mạnh hoạt động đối ngoại trên các lĩnh vực; trong đó có đối ngoại biên phòng (ĐNBP). Vấn đề này đã được cụ thể hóa bằng các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Chính phủ và Bộ Quốc phòng, trọng tâm là Nghị quyết 11-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa VII) và Nghị định 89/2009/NĐ-CP của Chính phủ về công tác ĐNBP. Nhiệm vụ chủ yếu của ĐNBP là củng cố, duy trì đoàn kết, hữu nghị với các nước láng giềng, mở rộng quan hệ với các nước đối tác, giữ vững môi trường hòa bình để bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia, tạo thuận lợi cho hợp tác, đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh ở khu vực biên giới và xây dựng Bộ đội Biên phòng (BĐBP) vững mạnh.

Thực hiện chủ trương đó, những năm qua, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh BĐBP đã có nhiều chủ trương, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo các đơn vị tăng cường phối hợp với lực lượng bảo vệ biên giới của các nước, thực hiện tốt các hiệp định, hiệp ước và quy chế về biên giới, cửa khẩu, góp phần làm giảm bất đồng, tăng điểm đồng thuận trong giải quyết các tồn tại về biên giới, lãnh thổ với các nước láng giềng. BĐBP các tỉnh, thành phố đã vận dụng các hình thức, phương pháp đối ngoại linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với điều kiện và tập quán dân cư của từng tuyến biên giới, vùng biển, như: gặp gỡ, hội đàm, phối hợp tuần tra chung và đẩy mạnh các hoạt động giao lưu, kết nghĩa với các đồn, trạm biên phòng bên phía đối diện; tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương mở rộng quan hệ hợp tác với các địa phương bên kia biên giới, giải quyết ổn thỏa các vụ việc xảy ra. Năm 2013, BĐBP Việt Nam đã cùng với lực lượng bảo vệ biên giới của các nước láng giềng tiến hành hơn 2.500 cuộc gặp gỡ ở các cấp; tổ chức 750 đợt tuần tra chung; phối hợp chặt chẽ trong kiểm soát xuất, nhập cảnh và tuyên truyền đối ngoại cho hàng triệu lượt người vào Việt Nam. Đồng thời, BĐBP còn tham mưu cho các địa phương tổ chức kết nghĩa thành công hàng chục cụm dân cư hai bên biên giới, góp phần nâng cao hiệu quả hợp tác trong phòng, chống tội phạm; phục vụ tốt cho việc phân giới, cắm mốc với Cam-pu-chia, hoàn thành việc tăng dày, tôn tạo mốc quốc giới với Lào. Đặc biệt, tháng 6-2013, BĐBP đã chủ trì, phối hợp với cơ quan chức năng của Trung Quốc xây dựng, hoàn chỉnh nội dung: Thỏa thuận hợp tác biên phòng (sửa đổi) và Điều lệ công tác của Ủy ban hợp tác quản lý cửa khẩu biên giới đất liền, phục vụ cho Bộ Quốc phòng hai bên ký kết, tạo nền tảng thúc đẩy hợp tác về biên giới, cửa khẩu giữa hai nước đi vào chiều sâu, hiệu quả. Cùng với đó, ĐNBP còn mở rộng quan hệ hợp tác với các nước trong khu vực và trên thế giới, như: Liên bang Nga, Ô-xtrây-li-a, Anh, Pháp, Đức, Mỹ,… nhất là hợp tác chống nhập cư trái phép, đào tạo cán bộ, huấn luyện nghiệp vụ, giúp đỡ trang bị, thiết bị hiện đại phục vụ kiểm soát xuất, nhập cảnh,… Qua đó, làm cho nhân dân, bè bạn quốc tế hiểu rõ quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về biên giới, lãnh thổ; về xây dựng nền biên phòng toàn dân hòa bình, tự vệ và hợp tác; từ đó, tạo đồng thuận và tranh thủ sự giúp đỡ, ủng hộ của cộng đồng quốc tế, góp phần tạo thế trận đối ngoại đa dạng, từ xa, vững chắc.

Những năm tới, với xu hướng phát triển, nước ta sẽ hội nhập sâu hơn vào môi trường khu vực và toàn cầu. Cũng vì thế, yêu cầu đặt ra đối với ĐNBP sẽ cao hơn. ĐNBP vừa có thuận lợi, vừa có thách thức đan xen. Lợi dụng nước ta mở rộng hợp tác, các thế lực thù địch sẽ đẩy mạnh xâm nhập, chống phá bằng chiến lược “Diễn biến hòa bình” với những thủ đoạn mới thâm độc, nguy hiểm. Chúng sẽ thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, tạo các điểm nóng về “dân tộc”, “tôn giáo”, kích động các vấn đề nhạy cảm về biên giới, lãnh thổ…, làm nảy sinh những phức tạp mới trong quan hệ giữa nước ta với các nước. Vì vậy, hoạt động đối ngoại nói chung, ĐNBP nói riêng cần quán triệt sâu sắc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về đối ngoại, nhất là Nghị quyết Đại hội XI của Đảng; Nghị định 89/2009/NĐ-CP của Chính phủ để chủ động vận dụng sáng tạo trong thực tiễn; trong đó, cần nắm vững các nguyên tắc sau. Thứ nhất, trong mọi tình huống, phải tuân thủ đường lối đối ngoại của Đảng, giữ vững độc lập, chủ quyền lãnh thổ, không thỏa hiệp vô nguyên tắc. Thứ hai, thực hiện đúng thẩm quyền, nguyên tắc; vận dụng, thực hiện có lý, có tình 5 nguyên tắc cùng tồn tại hòa bình và phương châm “vừa hợp tác, vừa đấu tranh”. Thứ ba, tôn trọng độc lập, chủ quyền, an ninh của nước khác, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, cùng nhau thực hiện các hiệp ước, hiệp định, quy chế biên giới và các thỏa thuận nước ta ký kết với các nước. Thứ tư, luôn tỉnh táo, kiên định nguyên tắc chiến lược là quản lý, bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới, đồng thời có đối sách linh hoạt, khôn khéo, mềm dẻo để giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, nhằm hướng tới mục tiêu: xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác cùng phát triển. Trên cơ sở bám sát, giữ vững những nguyên tắc cơ bản đó, thời gian tới, ĐNBP cần tập trung vào những nội dung cơ bản sau:

Một là, thường xuyên đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền nâng cao nhận thức, trách nhiệm cho cán bộ, chiến sĩ, các cấp, các ngành và toàn dân đối với công tác ĐNBP trong điều kiện mới. Cấp ủy, người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên các đơn vị BĐBP cần tăng cường giáo dục, quán triệt sâu, rộng cho cán bộ, chiến sĩ về đường lối, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, các chỉ thị, hướng dẫn của trên cùng những cơ hội và thách thức đối với công tác đối ngoại trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Trong đó, chú trọng giáo dục những nội dung liên quan trực tiếp đến công tác ĐNBP, nhất là các chủ trương hợp tác qua biên giới, kiến thức về kinh tế cửa khẩu, pháp luật quốc tế và việc phối hợp thực thi các hiệp định, hiệp ước, quy chế biên giới đã ký giữa nước ta với các nước,… Qua đó, khơi dậy, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường, lòng tự tôn dân tộc, tinh thần đoàn kết quốc tế, tính độc lập, quyết đoán, bình tĩnh, khôn khéo trong hoạt động ĐNBP. Trong quá trình thực hiện, phải vận dụng nhiều hình thức, biện pháp giáo dục thiết thực, phù hợp với từng đối tượng; kết hợp chặt chẽ giữa cấp trên quán triệt cho cấp dưới, chỉ huy quán triệt cho đơn vị, cán bộ giáo dục cho chiến sĩ và động viên mọi người tự học tập, rèn luyện trong thực tiễn để nâng cao hiệu quả ĐNBP. Bên cạnh đó, BĐBP cần phối hợp chặt chẽ với các địa phương, có nhiều hình thức tuyên truyền phù hợp để nâng cao ý thức, trách nhiệm và sự đồng thuận của nhân dân trong quá trình triển khai thực hiện các hiệp định, hiệp ước và quy chế đối ngoại trên địa bàn biên giới, hải đảo.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy đảng trong thực hiện nhiệm vụ ĐNBP, bảo đảm vừa sát, đúng theo định hướng của trên, vừa vận dụng sáng tạo, hiệu quả với từng đối tác trên khu vực biên giới, vùng biển. Theo đó, sự lãnh đạo, chỉ đạo phải được thực hiện đồng bộ ở cả ba cấp: Bộ Tư lệnh BĐBP, BĐBP các tỉnh, thành phố và các đồn, trạm biên phòng. Riêng đối với BĐBP các tỉnh, thành phố và các đồn, trạm biên phòng ngoài việc quán triệt các chỉ thị, nghị quyết về công tác đối ngoại của cấp trên, các cấp ủy cần căn cứ vào đặc điểm của từng đối tác và yêu cầu thực tiễn của địa phương để ra nghị quyết lãnh đạo chuyên đề và kế hoạch công tác ĐNBP phù hợp; trong đó, cần xác định rõ các nội dung trọng tâm, nhiệm vụ chủ yếu và các biện pháp, đối sách cụ thể, làm cơ sở để các đơn vị quán triệt và triển khai thực hiện. Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, cấp ủy các cấp (nhất là cấp ủy ở cơ sở) phải luôn bám sát thực tiễn, yêu cầu nhiệm vụ trên từng địa bàn, kịp thời có giải pháp đối ngoại phù hợp (cả thường xuyên và đột xuất), nhằm giải quyết tốt các tình huống nảy sinh, không để bị động, bất ngờ, gây bất lợi trong quan hệ đối ngoại và hoạt động quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới. Cùng với đó, cần làm tốt việc phân công, phân nhiệm đối với từng cấp ủy viên; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc; biểu dương, khen thưởng kịp thời các cá nhân, tập thể tiên tiến để nhân rộng ra toàn lực lượng BĐBP.

Tập huấn nghiệp vụ cho lực lượng bảo vệ biên giới của Lào.

Ba là, tập trung đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp ĐNBP, đưa công tác này phát triển cả về bề rộng và chiều sâu theo hướng thiết thực, hiệu quả. Đây là một trong những nội dung quan trọng, có tính quyết định nâng cao chất lượng ĐNBP trong thời kỳ mới, nên cần được chú trọng cả về nhận thức và trong hoạt động thực tiễn. Các đơn vị cần nắm chắc tình hình biên giới, vùng biển (cả nội biên và ngoại biên); thấy rõ những thuận lợi cùng khó khăn để vận dụng linh hoạt, sáng tạo nội dung, phương thức đối ngoại cho phù hợp. Trên cơ sở kết quả và kinh nghiệm đã có, ĐNBP tiếp tục đổi mới, đa dạng hóa các hình thức quan hệ hợp tác trên các lĩnh vực: kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng - an ninh với những lộ trình, bước đi thích hợp, bảo đảm vừa đạt được mục tiêu, yêu cầu đề ra, vừa phù hợp với điều kiện hoàn cảnh và đối tác cụ thể. Trước mắt, cần tập trung đổi mới về cách thức tổ chức ĐNBP theo hướng hệ thống, khoa học, đồng bộ ở tất cả các cấp; trong đó, chú trọng cả về cơ cấu thành phần, nghệ thuật sử dụng lực lượng và chất lượng chuyên môn của cán bộ, nhất là khi tham gia đối thoại trực tiếp với các đối tác. Về lâu dài, ĐNBP cần mở rộng các đầu mối quan hệ ở từng cấp; coi trọng phát triển có chiều sâu về chuyên môn và giải quyết đồng bộ mối quan hệ phối hợp giữa ĐNBP với các biện pháp nghiệp vụ khác theo hướng thiết thực, hiệu quả.

Bốn là, thường xuyên chăm lo xây dựng lực lượng ĐNBP vững mạnh, đủ sức hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao. Trước hết, cần tập trung rà soát, củng cố, hoàn chỉnh hệ thống tổ chức biên chế lực lượng làm nhiệm vụ ĐNBP, bảo đảm thống nhất, đồng bộ từ trên xuống dưới, nhất là ở các đồn, trạm biên phòng. Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác ĐNBP; trong đó, chú trọng bồi dưỡng về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống và những kiến thức toàn diện, chuyên sâu phục vụ công tác đối ngoại, như: trình độ ngoại ngữ, hiểu biết pháp luật và thông lệ quốc tế về biên giới, cửa khẩu,… Đồng thời, coi trọng nâng cao các kỹ năng nghiệp vụ, khả năng nhanh, nhạy, bình tĩnh, khôn khéo, linh hoạt nhưng kiên quyết giữ vững nguyên tắc trong hoạt động đối ngoại cho đội ngũ cán bộ chuyên trách khi xử lý các tình huống nhạy cảm trong ĐNBP. Cùng với đó, cần tranh thủ phát huy mọi nguồn lực, tăng cường đầu tư về cơ sở vật chất cùng các trang bị, phương tiện hiện đại cho lực lượng ĐNBP, nhất là các trang bị về công nghệ thông tin, thiết bị lưu trữ hiện đại, các phương tiện chuyên dùng và kinh phí đối ngoại, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động ĐNBP trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Trung tướng VÕ TRỌNG VIỆT

Ủy viên BCHTƯ Đảng, Tư lệnh BĐBP
______________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 236.