Để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo sự nghiệp cách mạng trong thời kỳ mới,  việc nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ của Đảng là một vấn đề vừa cơ bản vừa cấp thiết, có ý nghĩa sống còn đối với công tác xây dựng đảng hiện nay.

 Bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ là hai mặt không thể thiếu đối với một đảng cầm quyền. Bản lĩnh chính trị đảm bảo cho Đảng luôn kiên định mục tiêu, lý tưởng đã lựa chọn. Tầm cao trí tuệ là cơ sở để Đảng đề ra đường lối, đúng đắn, lãnh đạo toàn dân tộc đi đến thắng lợi cuối cùng. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, để có bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ đặt ra, trên cơ sở nắm vững và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn căn cứ vào đặc điểm, tình hình của đất nước, khu vực và thế giới, để đề ra đường lối chiến lược, sách lược đúng đắn lãnh đạo cách mạng; đồng thời, không ngừng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, khái quát, phát hiện những vấn đề mới, nhằm phát triển lý luận và bổ sung, hoàn thiện đường lối. Điều này càng đặc biệt cần thiết đối với yêu cầu nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng trong giai đoạn hiện nay.

Để tiếp tục nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ của Đảng trong thời kỳ mới, cần tập trung làm tốt những vấn đề sau:

Một là, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy lý luận, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn đặt ra. Đổi mới tư duy lý luận, bổ sung và phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh phải trên cơ sở lập trường, phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và thực tiễn của đất nước. Đây chính là mục đích, phương pháp luận đúng đắn cho việc đổi mới tư duy lý luận. Đổi mới tư duy lý luận không phải là đi tìm một chủ nghĩa khác, “một hệ tư tưởng thứ ba” nào khác, mà là hiểu sâu sắc, đầy đủ, đúng đắn hơn nữa chủ nghĩa Mác - Lê-nin trong quá trình vận dụng vào thực tiễn và góp phần hoàn thiện, phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin. Trong điều kiện mới V.I. Lê-nin đã chỉ rõ: “... phải áp dụng những nguyên tắc cơ bản của chủ nghĩa cộng sản... sao cho những nguyên tắc ấy được cải biến đúng đắn trong những vấn đề chi tiết, được làm cho phù hợp, cho thích hợp với những đặc điểm dân tộc và đặc điểm nhà nước-dân tộc”¹. Như vậy, sự sáng tạo ở đây chính là sự kết hợp nguyên lý, nguyên tắc với đặc điểm dân tộc mà phát hiện ra cái mới để khái quát nó thành lý luận, làm phong phú thêm nguyên lý, nguyên tắc hoặc bổ sung thêm nguyên lý, nguyên tắc mới, nếu nguyên lý, nguyên tắc cũ không hàm chứa được nội dung mới. Cùng với đó, V.I. Lê-nin cũng chỉ ra rằng: “... phải nhìn thấy sự đảo lộn do điều kiện khách quan tất nhiên phải dẫn tới”² và đừng “lắp đi lắp lại những chân lý sơ đẳng đã học thuộc lòng mà thoạt nhìn thì dường như không thể tranh cãi gì nữa”³. Như vậy, sự sáng tạo chính là việc vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê-nin ở các thời điểm lịch sử khác nhau. Khi hoàn cảnh khách quan để hình thành nguyên lý, nguyên tắc đã thay đổi, thì không được gò hoàn cảnh khách quan theo yêu cầu của nguyên lý, nguyên tắc cũ, mà phải điều chỉnh, bổ sung nguyên lý, nguyên tắc cho hợp với yếu tố mới của hoàn cảnh khách quan; thậm chí nếu hiện thực phát triển đã vượt qua các nguyên lý, nguyên tắc cũ, thì nhất thiết nguyên lý, nguyên tắc mới phải được sáng tạo ra. Điều đó không trái với bản chất và sức sống của chủ nghĩa Mác - Lê-nin và sẽ là giáo điều, nếu không thực hiện như thế!

Hai là,nâng cao chất lượng nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn phục vụ có hiệu quả cho sự nghiệp đổi mới, CNH, HĐH đất nước. Chính mệnh lệnh của cuộc sống đòi hỏi Đảng ta phải kết hợp nhuần nhuyễn việc tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; những giá trị tiến bộ của nền văn minh nhân loại phù hợp với truyền thống và hoàn cảnh thực tế của cách mạng nước ta. Thực tế chứng minh: thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý, là nguồn cung cấp cứ liệu và kinh nghiệm sinh động cho hoạt động nghiên cứu lý luận. Chỉ khi nào công tác lý luận bám sát thực tiễn, nắm bắt kịp thời hơi thở của cuộc sống, bắt rễ sâu trong đời sống hiện thực, giải đáp đúng những vấn đề do thực tiễn cách mạng và đời sống tư tưởng của xã hội đặt ra, khơi nguồn sáng tạo từ các phong trào cách mạng và sáng kiến phong phú của quần chúng, thì khi đó mới có chất lượng và hiệu quả cao, tránh được giáo điều, tư biện và các lệch lạc khác, giúp ích cho hoạt động thực tiễn.

Lý luận Mác - Lê-nin là một khoa học. Cho nên, sự gắn bó giữa lý luận chính trị và khoa học sẽ giúp cho nghiên cứu lý luận phát huy vai trò của mình và phát triển đúng hướng, phù hợp với những yêu cầu cấp bách của thực tiễn cách mạng. Để giải quyết đúng đắn mối quan hệ này, cần có sự nhận thức thống nhất của các cấp uỷ, các cơ quan và đội ngũ cán bộ nghiên cứu, giảng dạy, tuyên truyền lý luận; đồng thời, phải hình thành quy chế trong lãnh đạo, quản lý và trong hoạt động lý luận. Phát triển lý luận là sự nghiệp của toàn Đảng, với sự tham gia của nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lực lượng. Vì thế, cần mở rộng dân chủ đi đôi với thực hiện nguyên tắc tổ chức của Đảng, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa tập thể và cá nhân. Trong nghiên cứu lý luận, sự sáng tạo của các cá nhân nhà khoa học có vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là đối với những chuyên gia có trình độ cao và nhiều kinh nghiệm. Vì vậy, cơ quan khoa học và các cấp lãnh đạo, quản lý cần động viên, khích lệ khả năng cống hiến của từng người, chú trọng xây dựng các tập thể khoa học luôn có bầu không khí phấn đấu vươn lên, đòi hỏi cao lẫn nhau, giúp đỡ, bổ sung lẫn nhau một cách trung thực và trong sáng, tôn trọng sáng tạo của mỗi cá nhân, kể cả đối với những người có ý kiến lúc đầu chưa được số đông đồng tình, qua đó mà nâng dần trình độ khoa học của tập thể lên. Đó chính là con đường để thúc đẩy công tác lý luận phát triển nhanh, phong phú.

Trong thời điểm hiện nay, CNXH thế giới tạm thời lâm vào thoái trào, công cuộc đổi mới ở nước ta vừa có thuận lợi, vừa có khó khăn đan xen lẫn nhau, không tránh khỏi xuất hiện các quan điểm lý luận sai trái, giả danh mác-xít đủ loại. Tình hình đó đòi hỏi công tác lý luận phải kịp thời phát hiện và kiên quyết đấu tranh không khoan nhượng với các quan điểm lý luận không khoa học, nhất là các quan điểm xuyên tạc, thù địch… bằng căn cứ khoa học, đủ sức thuyết phục. Do đó, đấu tranh bảo vệ tính đúng đắn và những giá trị bất hủ của chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng; phê phán các quan điểm sai trái, vạch trần tính chất phản khoa học của các luận điệu thù địch cũng chính là một trong những phương sách để phát triển, mài sắc lý luận, củng cố vững chắc hơn lập trường giai cấp công nhân của Đảng.

Ba là, nâng cao chất lượng công tác giáo dục lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, đảng viên. Việc bồi dưỡng lý tưởng chính trị là nhiệm vụ trọng tâm, là yêu cầu hàng đầu của công tác giáo dục lý luận chính trị. Lý tưởng của chúng ta là độc lập dân tộc gắn liền với CNXH. Vì thế, cần đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị, để chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh thực sự là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho mọi hành động của Đảng ta. Đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục chính trị không dừng lại ở những nguyên lý chung, truyền đạt nội dung lý luận một cách công thức, cứng nhắc, thiếu sự phân tích gắn với thực tiễn, sự phát triển của cách mạng trong nước và thế giới; né tránh đấu tranh với quan điểm thù địch, sai trái, cơ hội, xét lại, hữu khuynh… hoặc chỉ tích cực bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng dưới hình thức xuôi chiều, mà phải làm rõ cả những khó khăn, phức tạp ở trong nước và quốc tế cũng như những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống hằng ngày, để mỗi người tự phân tích, lý giải, phân biệt được đúng, sai... Từ đó, xây dựng cho mỗi cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, hành động đúng đắn; khắc phục sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống; đồng thời phê phán, bác bỏ có sức thuyết phục các quan điểm sai trái, thù địch; bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng ta.

Tư tưởng là bộ phận cốt lõi trong đời sống tinh thần của con người. Việc phát huy tự do tư tưởng là một biện pháp cơ bản để có thể hiểu đúng và giải quyết tốt tình hình tư tưởng, và đó cũng chính là một nhiệm vụ cơ bản mà công tác giáo dục lý luận chính trị phải thực hiện. Mục đích của công tác tư tưởng nói chung, giáo dục lý luận chính trị nói riêng là phải phát huy sự năng động, sáng tạo của từng cá nhân, nhưng phải tạo ra ý chí chung để có sức mạnh tổng hợp. Vì vậy, cần phải có cơ chế để phát huy được tự do cá nhân, tự do tư tưởng của cá nhân; mặt khác, phải đề cao ý chí chung, vì không có ý chí chung thì xã hội không có kỷ cương; trong Đảng không có ý chí chung thì Cương lĩnh, Điều lệ không được chấp hành nghiêm túc, do đó Đảng không thể trở thành tổ chức có sức mạnh để hoàn thành sứ mệnh lãnh đạo cách mạng.

Cần hiểu đúng, tự do tư tưởng là một đòi hỏi khách quan trong đời sống tinh thần của mỗi người; nhưng trong tư tưởng có cái đúng, có cái chưa đúng; vì vậy phải có đấu tranh tư tưởng. Đấu tranh tư tưởng trong nội bộ là tự phê bình và phê bình, lắng nghe nhau để tiếp thu tư tưởng đúng, sửa chữa tư tưởng sai; phương pháp phải dân chủ, không quy kết, chụp mũ mà là thuyết phục bằng lý luận, bằng chứng minh thực tế, bằng nêu gương, bằng lòng chân thành, chứa chan tình đồng chí của những người cộng sản. Chỉ bằng cách đó thì việc phát huy tự do tư tưởng mới có hiệu quả cao, mới đẩy mạnh phát triển tư duy, nâng tầm trí tuệ của cán bộ, đảng viên, tạo nên sự đoàn kết thống nhất cao về tư tưởng và hành động trong Đảng, bảo đảm cho Đảng ta tuy đông người nhưng đồng lòng nhất trí như một người.

Bốn là, phát huy tốt vai trò của tự giáo dục, tự học tập, nghiên cứu, tự rèn luyện của mỗi cán bộ, đảng viên. Việc nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ trước hết phải do chính bản thân người cán bộ, đảng viên quyết định, nhất là chủ thể có ý thức, có chức, có quyền trong bộ máy Đảng, Nhà nước, có liên quan, ảnh hưởng và tác động đến nhiều thành viên khác. Đảng viên là tấm gương, là người trực tiếp giáo dục, hướng dẫn, vận động quần chúng thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước. Để thực hiện được điều đó thì mỗi cán bộ, đảng viên phải tự nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ thông qua con đường tự giác học tập, rèn luyện, tu dưỡng về mọi mặt; trong đó, cần nắm vững phương châm tự giáo dục là chính. Bởi lẽ, phương pháp tự giáo dục bao giờ cũng làm cho người ta tự tin hơn, trách nhiệm phấn đấu rõ rệt hơn; phát huy tốt vai trò của tự giáo dục là một biện pháp hữu hiệu để nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ của mỗi cán bộ, đảng viên. Đây chính là quá trình tạo động lực, thúc đẩy mỗi cán bộ, đảng viên tích cực trau dồi tri thức và phương pháp tư duy khoa học; thường xuyên cập nhật thông tin và tri thức mới, nhất là thông tin tư tưởng, lý luận; bám sát, đi sâu vào thực tiễn để phát hiện những vấn đề mới nảy sinh, đúc kết kinh nghiệm từ thực tiễn. Có ý thức tự giáo dục, người cán bộ, đảng viên sẽ luôn chủ động nắm bắt, xử lý thông tin để cùng tập thể ra các quyết định đúng và tổ chức thực hiện có hiệu quả; đồng thời, tích cực, chủ động tham gia đấu tranh, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch.

Quá trình giáo dục, tự giáo dục là quá trình mỗi người luôn phải tự đấu tranh với bản thân, với mọi cám dỗ, tiêu cực; tạo dựng ý chí quyết tâm vươn tới cái cao đẹp. Đó cũng chính là con đường tốt nhất để nâng cao bản lĩnh chính trị và trình độ trí tuệ ngang tầm với chức trách, nhiệm vụ của mỗi cán bộ, đảng viên nói riêng và Đảng ta nói chung, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, CNH, HĐH đất nước trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Đại tá, PGS, TS. NGUYỄN VĂN CẦN

______

1-  V.I. Lênin - Toàn tập, Tập 41, Nxb Tiến bộ, M. 1981, tr.96.

2, 3-  Sđd, tr.110.