Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ Bảy (khóa XII) ban hành Nghị quyết 26-NQ/TW về “Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ”; trong đó, xác định quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ trong tình hình mới. Quán triệt tinh thần Nghị quyết là cơ sở để xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm, xứng đáng là “cái gốc” của mọi công việc.

Nhận thức và quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về cán bộ và công tác cán bộ, và từ đòi hỏi khách quan của quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong từng thời kỳ lịch sử. Từ Đại hội VIII đến nay, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành 142 văn bản, trong đó có 07 nghị quyết chuyên đề, 07 chỉ thị, 18 kết luận, 52 quy định và quy chế, 17 thông báo, 41 hướng dẫn về công tác cán bộ. Nhờ đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp đã đạt được những kết quả quan trọng. Đội ngũ cán bộ có bước trưởng thành, phát triển về nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng lên; số cán bộ có trình độ đại học và trên đại học chiếm 7,3% dân số cả nước. Cơ cấu độ tuổi, giới tính, dân tộc, ngành nghề, lĩnh vực công tác có sự cân đối, hợp lý hơn. Tỷ lệ cán bộ lãnh đạo, quản lý dưới 40 tuổi công tác ở ban, bộ, ngành Trung ương đạt 6,22%; ở cấp tỉnh là 6,41%; cấp huyện dưới 35 tuổi là 6,5%. Cán bộ lãnh đạo là nữ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý công tác tại địa phương tăng từ 10% lên 20%; cán bộ lãnh đạo là nữ công tác ở các ban, bộ, ngành Trung ương đạt 13,03%¹. Nguồn cán bộ quy hoạch khá dồi dào, cơ bản đảm bảo sự chuyển tiếp giữa các độ tuổi, các thế hệ. Phần lớn đội ngũ cán bộ có lập trường tư tưởng vững vàng, kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; có đạo đức, lối sống giản dị, gương mẫu; có ý thức tổ chức kỷ luật, luôn rèn luyện, phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ được giao; nhiều cán bộ năng động, sáng tạo, thích ứng với xu thế hội nhập, có khả năng làm việc trong môi trường quốc tế. Sự trưởng thành, phát triển của đội ngũ cán bộ các cấp đã góp phần quan trọng vào những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hơn 30 năm qua.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể, đội ngũ cán bộ của ta đông nhưng chưa mạnh. Thể hiện ở chỗ: nhiều nơi vẫn xảy ra tình trạng vừa thừa, vừa thiếu cán bộ; cơ cấu giữa các ngành, nghề, lĩnh vực chưa thật sự hợp lý, thiếu sự liên thông giữa các cấp, các ngành; thiếu những cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, nhà khoa học và chuyên gia đầu ngành trên nhiều lĩnh vực. Trong số cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý ở các ban, bộ, ngành từ 56 tuổi trở lên chiếm tới 56,86%. Số cán bộ, công chức, viên chức là người dân tộc thiểu số ở Trung ương chỉ chiếm khoảng 05%, ở cấp tỉnh là 14,7%, thấp hơn so với tỷ lệ chung của cả nước. Cơ cấu lĩnh vực, ngành nghề chưa thật hợp lý: cán bộ cấp chiến lược được đào tạo về kinh tế và luật chiếm tới 60,49%; trong khi số có trình độ về khoa học - công nghệ và hợp tác quốc tế là 16,56%, cán bộ được đào tạo về xây dựng Đảng và chính quyền Nhà nước chỉ đạt 8,36%². Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý, trong đó có cả cán bộ cấp chiến lược uy tín thấp, năng lực, phẩm chất chưa ngang tầm nhiệm vụ; thiếu gương mẫu, chưa thật sự gắn bó mật thiết với nhân dân; vướng vào tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, lợi ích nhóm. Một bộ phận không nhỏ cán bộ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, có biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Chỉ tính trong 10 năm gần đây, các tập đoàn, tổng công ty trực thuộc Đảng ủy Khối Doanh nghiệp Trung ương đã phát hiện hơn 7.000 vụ vi phạm, trong đó có 280 vụ phải xử lý hình sự, hơn 1.700 cán bộ, đảng viên phải xử lý kỷ luật Đảng và 181 người phải xử lý bằng pháp luật³.

Những hạn chế nói trên có nhiều nguyên nhân, tập trung chủ yếu ở nhận thức, trách nhiệm của một số tổ chức, cấp ủy đảng chưa cao; một số nội dung của công tác cán bộ chậm đổi mới. Việc phân cấp, phân quyền chưa gắn với ràng buộc trách nhiệm của tổ chức và cá nhân người đứng đầu; chưa gắn với tăng cường kiểm tra, giám sát và kiểm soát chặt chẽ quyền lực. Đánh giá cán bộ vẫn là khâu yếu chậm được khắc phục, nên chưa phản ánh đúng thực chất, dẫn đến một số trường hợp đúng quy trình, nhưng chưa chọn được người đủ phẩm chất, năng lực, uy tín. Vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội trong công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ chưa đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn, v.v.

Hiện nay, đất nước đang đứng trước những yêu cầu nhiệm vụ mới với những thuận lợi và thách thức đan xen. Sự nghiệp đổi mới, hội nhập quốc tế ngày càng đi vào chiều sâu, khó khăn, phức tạp hơn so với trước. Tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong bối cảnh toàn cầu hóa vừa mang tới nhiều thời cơ, vừa đặt ra những thách thức to lớn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bốn nguy cơ mà Đảng ta đã chỉ ra vẫn còn hiện hữu, có mặt còn gay gắt hơn. Thời gian tới là giai đoạn chuyển giao thế hệ giữa lớp cán bộ được rèn luyện, trưởng thành trong chiến tranh, chủ yếu được đào tạo trong môi trường xã hội chủ nghĩa sang lớp cán bộ sinh ra, lớn lên trong hòa bình và được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều nước có chế độ chính trị khác nhau, v.v. Tình hình đó đòi hỏi phải có những giải pháp phù hợp để thực hiện thành công mục tiêu: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược có phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; đủ về số lượng, có chất lượng và cơ cấu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; bảo đảm sự chuyển tiếp liên tục, vững vàng giữa các thế hệ, đủ sức lãnh đạo đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 trở thành nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”⁴.

Để hiện thực hóa mục tiêu trên, quá trình xây dựng đội ngũ cán bộ phải nắm vững các quan điểm: cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị; Đảng thống nhất lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ; tôn trọng và hành động theo quy luật khách quan, thường xuyên đổi mới công tác cán bộ phù hợp với tình hình thực tiễn; quán triệt nguyên tắc về quan hệ giữa đường lối chính trị và đường lối cán bộ, quan điểm giai cấp và chính sách đại đoàn kết rộng rãi trong công tác cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trực tiếp là của các cấp ủy, tổ chức đảng mà trước hết là người đứng đầu và cơ quan tham mưu của Đảng, trong đó cơ quan tổ chức, cán bộ là nòng cốt. Đồng thời, thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu: nâng cao nhận thức, tăng cường giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên; tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác cán bộ; xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp có phẩm chất, năng lực, uy tín, đáp ứng yêu cầu trong thời kỳ mới; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược ngang tầm nhiệm vụ; kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong công tác cán bộ; chống chạy chức, chạy quyền; phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ; nâng cao chất lượng công tác tham mưu, coi trọng tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận về công tác tổ chức, cán bộ.

Việc quán triệt và tổ chức thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp trên cần hướng vào giải quyết tốt “hai trọng tâm” và “năm đột phá” quan trọng. Đó là các trọng tâm: tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ, hiệu quả công tác cán bộ; tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược và bí thư cấp ủy, người đứng đầu các cấp đi đôi với phân cấp, phân quyền, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiểm soát chặt chẽ quyền lực. Năm đột phá là: đổi mới công tác đánh giá cán bộ; kiểm soát chặt chẽ quyền lực của cán bộ; thực hiện nhất quán chủ trương bố trí bí thư cấp ủy cấp tỉnh, cấp huyện không phải là người địa phương ở những nơi có điều kiện; cải cách chính sách tiền lương và nhà ở để tạo động lực cho cán bộ phấn đấu, toàn tâm, toàn ý với công việc; hoàn thiện cơ chế để cán bộ, đảng viên thật sự gắn bó mật thiết với nhân dân và để nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ.

Cán bộ là cái gốc của mọi công việc; xây dựng đội ngũ cán bộ là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu, là công việc thường xuyên của Đảng; đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ là đầu tư cho phát triển lâu dài, bền vững. Những tư tưởng đó đã được đề cập nhiều lần trong các văn kiện của Đảng, nhưng Nghị quyết lần này có rất nhiều điểm mới; nổi bật là chủ trương “tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ cấp chiến lược”, coi đó là một trọng tâm của công tác cán bộ, là vấn đề hệ trọng của Đảng, quyết định đến thành bại của sự nghiệp cách mạng, sự tồn vong của chế độ. Chủ trương này xuất phát từ tầm quan trọng đặc biệt của đội ngũ cán bộ cấp chiến lược không chỉ trong việc quyết định đến hiệu quả khâu tổ chức thực hiện đường lối mà còn ảnh hưởng đến việc hoạch định đường lối. Mặt khác, chủ trương này khi đi vào cuộc sống sẽ tạo chuyển biến mới về nhận thức, tạo đột phá mới cho xây dựng đội ngũ cán bộ theo hướng tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm. Một điểm mới nổi bật khác là Trung ương đề ra nhiệm vụ giải quyết hai mối quan hệ: (1). Giữa chuẩn hóa, siết chặt kỷ luật, kỷ cương với xây dựng cơ chế, tạo môi trường, điều kiện thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và bảo vệ cán bộ. (2). Giữa phân cấp, phân quyền gắn với kiểm tra, giám sát, ràng buộc quyền hạn với trách nhiệm, kiểm soát quyền lực, xử lý nghiêm sai phạm. Giải quyết tốt hai mối quan hệ này sẽ khắc phục có hiệu quả những khâu yếu của công tác cán bộ, như: sự trì trệ, bảo thủ, thiếu kỷ luật, kỷ cương, không xác định rõ trách nhiệm, hoặc lộng quyền làm thui chột ý chí và năng lực của những người dám nghĩ, dám làm, dám đột phá vì lợi ích chung. Ngoài ra, chủ trương bố trí bí thư tỉnh ủy, huyện ủy không phải là người địa phương cũng là một điểm mới có tính đột phá hiện nay, sẽ góp phần khắc phục tình trạng cục bộ địa phương, nể nang, họ hàng trong đánh giá, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ.

Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành, bại của cách mạng; công tác cán bộ là khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Do vậy, xây dựng đội ngũ cán bộ phải đặt trong tổng thể của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phải gắn với kiện toàn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Vì thế, cùng với quán triệt sâu sắc các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp xây dựng đội ngũ cán bộ mà Nghị quyết 26-NQ/TW (khóa XII) nêu ra, nhiệm vụ xây dựng đội ngũ cán bộ hiện nay phải gắn liền với thực hiện Nghị quyết 04-NQ/TW (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng và Nghị quyết 18-NQ/TW (khóa XII) về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Đồng thời, gắn liền với thực hiện có hiệu quả Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

Để thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 26-NQ/TW (khóa XII), cùng với việc tổ chức học tập, quán triệt sâu sắc Nghị quyết này, mọi cấp ủy, tổ chức đảng và đảng viên, nhất là người đứng đầu các cấp trong hệ thống chính trị phải có quyết tâm rất lớn, đề cao trách nhiệm nêu gương, đi đầu trong thực hiện nghiêm túc, sáng tạo những nội dung của công tác cán bộ. Có như vậy, công tác cán bộ mới chọn lựa được cho Đảng, Nhà nước những người có đủ đức, tài và tâm huyết, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.

Trung tướng, PGS, TS. NGUYỄN NGỌC HỒI
_________________

1 - Phạm Minh Chính - Hai mươi năm thực hiện Chiến lược cán bộ và những bài học quý giá cho chúng ta, Báo Hà Nội Mới, ngày 07-5-2018, tr. 3.

2, 3 - Sđd.

4 - Nghị quyết 26-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XII).