Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng nhấn mạnh: “Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa…”. Đây là sự kế thừa tư tưởng “lo giữ nước từ khi nước chưa nguy” của dân tộc ta trong điều kiện mới. Quán triệt sâu sắc quan điểm chỉ đạo trên, có ý nghĩa quan trọng trong nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc nói chung và nhiệm vụ bảo vệ biên giới quốc gia nói riêng.

Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa bao hàm cả thời gian, không gian và sự chuẩn bị tốt các điều kiện cần thiết tạo thế và lực vững chắc về mọi mặt cho đất nước trước các nguy cơ chiến tranh, xung đột. Nói cách khác, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa là tiến hành phòng ngừa trước, chủ động chuẩn bị cả tiềm lực và thế trận bảo vệ Tổ quốc ngay trong thời bình, lấy việc phòng ngừa, chuẩn bị trước là chủ yếu; đồng thời, có kế hoạch bảo vệ từ bên ngoài biên giới. Nghiên cứu lịch sử dân tộc cho thấy, các triều đại phong kiến Việt Nam luôn coi trọng việc bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa bằng nhiều biện pháp: thực hiện kế sách “khoan thư sức dân”, “cố kết cộng đồng”, tạo mối bang giao hữu hảo với các nước láng giềng, tránh binh đao, đổ máu, kết hợp với xây dựng quân đội hùng mạnh,… tạo thế và lực vững chắc bảo vệ sự toàn vẹn chủ quyền lãnh thổ, biên giới quốc gia.

Với vai trò là lực lượng nòng cốt, chuyên trách trong quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, từ khi thành lập đến nay, Bộ đội Biên phòng tự hào tiếp nối truyền thống, kinh nghiệm quý báu của dân tộc trong quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia và vận dụng linh hoạt trong điều kiện mới. Trải qua 60 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, Bộ đội Biên phòng đã thực hiện nhiều chương trình, hành động cụ thể, mang lại hiệu quả thiết thực, góp phần nâng cao đời sống nhân dân, nhất là đối với đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Nổi bật là, chủ động đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tham mưu với Đảng, Nhà nước triển khai nhiều chương trình, kế hoạch, quy hoạch, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, hệ thống giao thông, hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh ở khu vực biên giới. Bộ đội Biên phòng còn tích cực, chủ động tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tổ chức Chương trình Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt Nam - Trung Quốc; Giao lưu hữu nghị biên giới Việt Nam - Lào, Việt Nam - Cam-pu-chia,… tạo mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết giữa các lực lượng bảo vệ biên giới, thiết thực góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Đoàn đại biểu Trung Quốc, Lào, Campuchia, Thái Lan và Mianma tham gia giao lưu “Biên cương thắm tình hữu nghị” lần thứ 3, thăm Học viện Biên phòng

Những năm gần đây, Bộ đội Biên phòng đã phối hợp với các ban, bộ, ngành, địa phương triển khai nhiều chương trình hướng về biên giới, biển, đảo của Tổ quốc, như: “Chương trình kết hợp quân dân y”, “Đồng hành cùng phụ nữ biên cương”, “Bò giống giúp người nghèo nơi biên giới”, v.v. Đặc biệt, bằng “Chương trình nâng bước em đến trường”, Bộ đội Biên phòng đã nhận đỡ đầu 2.884 học sinh có hoàn cảnh khó khăn ở khu vực biên giới (trong đó có 87 học sinh Lào, 99 học sinh Cam-pu-chia); vận động hơn 100.000 trẻ em đến trường, v.v. Cùng với đó, Bộ đội Biên phòng còn tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các địa phương thành lập 1.587 tổ tự quản (49.724 hộ gia đình tự quản hơn 4.215km đường biên giới, 3.141 mốc quốc giới), 3.219 tổ/22.712 tàu, thuyền hoạt động trên biển, v.v. Những việc làm trên được cấp ủy, chính quyền các địa phương đồng tình ủng hộ, tạo sự gắn bó máu thịt giữa “Những người lính quân hàm xanh” - “Bộ đội Cụ Hồ” với đồng bào các dân tộc ở khu vực biên giới, làm cho mỗi người dân trở thành “cột mốc sống” trong sự nghiệp quản lý, bảo vệ chủ quyền, an ninh biên giới quốc gia.

Hiện nay, quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa được thực hiện trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đan xen lợi ích giữa đối tượng và đối tác, hợp tác và cạnh tranh. Tình hình tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ vẫn còn diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ xung đột vũ trang, chiến tranh cục bộ. Một số nước tận dụng ưu thế của khoa học - công nghệ, sử dụng “biên giới mềm”, “sức mạnh mềm”, không gian vũ trụ,… đẩy mạnh can dự, tranh giành ảnh hưởng tại nhiều khu vực trên thế giới, trong đó Đông Nam Á là một trọng điểm. Do vậy, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa đòi hỏi phải chủ động phòng ngừa, chuẩn bị tốt các điều kiện ngay trong thời bình, tạo tâm thế vững vàng, sẵn sàng đối phó thắng lợi với mọi tình huống có thể xảy ra, bảo vệ vững chắc chủ quyền, lãnh thổ, biên giới quốc gia. Quán triệt quan điểm của Đảng và để chủ động đối phó với các tình huống, Bộ đội Biên phòng tiếp tục quán triệt và thực hiện tốt một số vấn đề chủ yếu sau:

Một là, nhận thức rõ nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia là một bộ phận đặt trong tổng thể hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, Bộ đội Biên phòng kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng với quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, lấy xây dựng là trung tâm, quản lý, bảo vệ là trọng yếu. Nhận thức đúng mối quan hệ này trong bối cảnh hiện nay có ý nghĩa quan trọng, tạo cơ sở vững chắc để bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Bộ đội Biên phòng phải kết hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương tham mưu với Đảng, Nhà nước nhiều giải pháp quy hoạch dân cư, phát triển kinh tế - xã hội ở các khu vực biên giới, nhất là quy hoạch các khu kinh tế cửa khẩu, đảm bảo thực sự hiệu quả, có tác dụng thiết thực đối với cuộc sống của đồng bào các dân tộc, phù hợp với các yêu cầu về quốc phòng, an ninh. Khi thực hiện, cần quán triệt và vận dụng đúng đắn tư tưởng chỉ đạo “mở cửa đi đôi với gác cửa”, “giữ vững kỷ cương phép nước”, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho nhân dân hai bên qua lại biên giới thăm thân, hoạt động thương mại, phát triển du lịch, v.v. Trong công tác kiểm tra, kiểm soát phải đảm bảo chính xác, nhanh chóng, thông suốt, phục vụ tốt công tác quản lý, điều hành, chỉ huy, chỉ đạo của các cấp; đồng thời, thực hiện các biện pháp bí mật với công khai, toàn diện với trọng điểm; quản lý chặt chẽ nội bộ, phát hiện và xử lý kịp thời, nghiêm minh những sai trái, tiêu cực, không để kẻ địch lợi dụng xâm nhập, phá hoại. Đặc biệt, nhận thức rõ mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ trên tất cả lĩnh vực, chú trọng lĩnh vực kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và đối ngoại, bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Hai là, tiếp tục quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về bảo vệ Tổ quốc, tập trung vào Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Nghị quyết 33-NQ/TW, ngày 28-9-2018 của Bộ Chính trị về “Chiến lược Bảo vệ biên giới quốc gia”. Quán triệt sâu sắc quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, Bộ đội Biên phòng chú trọng thực hiện nghiêm yêu cầu “kiên quyết, kiên trì”, “vừa hợp tác, vừa đấu tranh”, bảo vệ chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; giải quyết những bất đồng, tranh chấp bằng biện pháp hòa bình; thực hiện đối sách mềm dẻo, linh hoạt, sáng tạo. Đồng thời, chủ động hơn nữa trong công tác phối hợp với các cấp, ngành, địa phương thực hiện đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia, chú trọng Chương trình hành động 88-CTr/QUTW, ngày 30-01-2019 của Quân ủy Trung ương về thực hiện Nghị quyết 33-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa XII). Bên cạnh đó, Bộ đội Biên phòng chủ động xây dựng đội ngũ cán bộ vững vàng về chính trị, tư tưởng, giỏi về quân sự, am hiểu pháp luật, tinh thông về nghiệp vụ, thành thạo ngoại ngữ, tiếng dân tộc thiểu số; thường xuyên “bám trụ, bám dân, bám địa bàn”. Chủ động nắm chắc tình hình, đánh giá và dự báo chính xác các tình huống phức tạp có thể xảy ra, chú trọng các địa bàn trọng điểm, chiến lược; kịp thời phát hiện, đẩy lùi âm mưu, hành động phá hoại của các thế lực thù địch từ bên ngoài biên giới. Thực hiện tốt công tác đối ngoại biên phòng và các hoạt động giao lưu, kết nghĩa với lực lượng bảo vệ biên giới, nhân dân hai bên biên giới, nhằm xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị hợp tác và phát triển.

Ba là, thực hiện tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân ở khu vực biên giới tích cực tham gia quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia. Thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể địa phương, nhất là các địa bàn trọng điểm, biên giới, làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm, tạo sự đồng thuận của toàn dân trong nhiệm vụ quản lý, bảo vệ biên giới quốc gia. Trước hết là tuyên truyền về Chiến lược Bảo vệ biên giới quốc gia, Chỉ thị 01/CT-TTg, ngày 09-01-2015 của Thủ tướng Chính phủ về tổ chức phong trào toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới, v.v. Để công tác tuyên truyền, giáo dục đạt hiệu quả, Bộ đội Biên phòng tiếp tục triển khai thực hiện nghiêm Chỉ thị 681-CT/ĐU, ngày 08-10-2018 của Đảng ủy Bộ đội Biên phòng về phân công đảng viên phụ trách các hộ gia đình ở khu vực biên giới. Các đơn vị, nhất là đồn biên phòng chủ động, tích cực tham gia xây dựng hệ thống chính trị địa bàn trong sạch, vững mạnh; quan tâm xây dựng nguồn cán bộ tại chỗ, nhất là cán bộ người dân tộc thiểu số; hỗ trợ cư dân khu vực biên giới ổn định, gắn bó lâu dài với địa bàn biên giới; đẩy mạnh phong trào “Quần chúng tham gia tự quản đường biên, cột mốc và gìn giữ an ninh trật tự xóm, bản biên giới”. Cùng với việc vận động toàn dân khu vực biên giới tham gia quản lý, bảo vệ đường biên, mốc giới, Bộ đội Biên phòng tăng cường, mở rộng hợp tác quốc tế để xây dựng, quản lý, bảo vệ biên giới hòa bình, ổn định, hữu nghị, hợp tác, phát triển, văn minh, hiện đại.

Bốn là, tiến hành đồng bộ các biện pháp công tác biên phòng, nắm chắc tình hình địa bàn, ngoại biên, đối tượng từ sớm, từ xa. Thực hiện bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, Bộ đội Biên phòng tiến hành đồng bộ các biện pháp: vũ trang, vận động quần chúng, trinh sát, kiểm soát hành chính, đối ngoại, công trình kỹ thuật và công nghệ, v.v. Trong đó, chủ động nắm chắc tình hình từ ngoài biên giới, phối hợp với các lực lượng nắm và vô hiệu hóa hoạt động xâm nhập, phá hoại của cá nhân, tổ chức phản động từ nước ngoài; chú trọng công tác vận động quần chúng nhằm tuyên truyền, giáo dục nâng cao trình độ giác ngộ cho nhân dân; tham gia xây dựng, củng cố các xã biên giới vững mạnh về kinh tế - văn hóa - xã hội, chính trị, quốc phòng, an ninh. Ngoài việc thực hiện tốt công tác đối ngoại biên phòng, các đơn vị, nhất là các đồn Biên phòng tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương làm tốt công tác ngoại giao nhân dân; nâng cao hiệu quả phong trào kết nghĩa cụm dân cư ở hai bên biên giới. Bên cạnh đó, Bộ đội Biên phòng nhận thức đầy đủ và chủ động phòng ngừa, đấu tranh làm thất bại hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo chống phá cách mạng; ngăn chặn hoạt động của các đối tượng có quan điểm sai trái, cơ hội chính trị chống đối; thực hiện nghiêm Chỉ thị 5194/CT-BTL, ngày 06-12-2018 của Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng về việc “Tăng cường công tác nắm tình hình, quản lý địa bàn ở khu vực biên giới”, góp phần quán triệt và thực hiện nghiêm quan điểm của Đảng về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong tình hình mới.

Đại tá, TS. NGUYỄN XUÂN BẮC, Phó Giám đốc Học viện Biên phòng