Để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo trong các nhà trường Quân đội, một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Đội ngũ giảng viên khoa học xã hội nhân văn giữ vai trò quan trọng trong xây dựng bản lĩnh chính trị, phẩm chất, đạo đức, nhân cách cho học viên, giúp người học hình thành thế giới quan khoa học, phương pháp luận mác-xít, bồi dưỡng tư duy, năng lực thực hành, phẩm chất đạo đức, lối sống, phương pháp, tác phong công tác phù hợp cương vị, chức trách được giao. Họ cũng là lực lượng tiên phong đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận, góp phần bảo vệ vững chắc trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội.

Quán triệt, thực hiện nghị quyết, quyết định, đề án của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương - Bộ Quốc phòng về công tác giáo dục - đào tạo, các nhà trường Quân đội luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo việc xác định kế hoạch đào tạo, quản lý, sử dụng, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Đồng thời, chăm lo bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, trình độ kiến thức, năng lực sư phạm, kinh nghiệm thực tiễn đáp ứng yêu cầu giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Nhờ đó, đội ngũ này luôn vững vàng về bản lĩnh chính trị, trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân; có phẩm chất đạo đức tốt, lối sống lành mạnh, gắn bó với nghề, khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Số giảng viên đạt chuẩn theo quy định, có học hàm, học vị, nhất là giảng viên trẻ được nhận các danh hiệu cao quý ngày càng nhiều.

Tuy nhiên, đối chiếu với yêu cầu đề ra, công tác xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo nói chung, giảng viên khoa học xã hội và nhân văn nói riêng ở các nhà trường Quân đội còn một số hạn chế. Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu; một bộ phận chưa theo kịp yêu cầu đổi mới và phát triển giáo dục, thiếu tâm huyết. Đặc biệt, trước tác động của mặt trái kinh tế thị trường, ảnh hưởng bởi lối sống thực dụng đã làm cho một số nhà giáo có sự so bì giữa cuộc sống trong và ngoài Quân đội, thiếu yên tâm công tác. Gần đây, một số ít nhà giáo do thiếu tu dưỡng, rèn luyện, nên trình độ chuyên môn thấp, vi phạm kỷ luật đạo đức, lối sống, làm giảm uy tín, niềm tin của người học đối với đội ngũ nhà giáo. Một bộ phận giảng viên kiến thức thiếu hệ thống, trình độ tin học, ngoại ngữ còn hạn chế, làm ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo. Vì vậy, các nhà trường Quân đội cần tiếp tục thực hiện đồng bộ các chủ trương, giải pháp quy hoạch, đào tạo, bố trí, sử dụng và phát triển đội ngũ này bằng tổng thể nội dung, giải pháp.

 Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, lực lượng đối với công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn là một bộ phận hữu cơ, lực lượng trực tiếp đào tạo, xây dựng đội ngũ cán bộ cho Quân đội; lực lượng dự trữ chiến lược khi có tình huống xảy ra. Tuy nhiên, trong nhận thức của một số cấp ủy, chỉ huy chưa thực sự đầy đủ, như: đánh giá chưa đúng mức vị trí, vai trò của đội ngũ này hoặc có biểu hiện tuyệt đối hóa bằng cấp, chưa chú ý đúng mức đến các yếu tố chức danh đào tạo, năng lực giảng dạy, vốn sống, kinh nghiệm công tác, v.v. Một số ít giảng viên sau đào tạo, bồi dưỡng, trở về trường chưa coi trọng đúng mức việc tự học tập, tích lũy về mọi mặt, nhất là trình độ lý luận chính trị, ngoại ngữ, tin học; cá biệt, có cán bộ, giảng viên do không được bố trí đúng nguyện vọng đã nảy sinh tư tưởng thiếu tích cực, thậm chí muốn chuyển đơn vị khác, v.v. Vì thế, cấp ủy, chỉ huy các nhà trường quân đội cần phải nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của đội ngũ này trong công tác giáo dục và đào tạo; chủ động xây dựng chương trình, đề án, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng cho phù hợp. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục làm cho mọi tổ chức, lực lượng và đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn nắm vững những quan điểm, chủ trương, phương châm xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo của Đảng, Nhà nước và Quân đội, nhất là nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng của việc chăm lo, xây dựng các thế hệ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn có đủ trình độ, năng lực hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học trong tình hình mới. Từ đó, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện các hoạt động để nâng cao năng lực giảng dạy. Đồng thời, quan tâm giáo dục, xây dựng lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, ý thức tổ chức kỷ luật, đạo đức nhà giáo và tinh thần trách nhiệm cho cán bộ, giảng viên, đảm bảo cho họ phải thật sự là người thầy, người chỉ huy, người đồng chí gương mẫu, tự học, tự rèn và là tấm gương sáng cho học viên noi theo.

 Hai là, tổ chức thực hiện chặt chẽ, khoa học các quy trình, phương thức tuyển chọn, đào tạo gắn với quy hoạch, sử dụng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Để có đội ngũ này đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trước mắt và cơ bản lâu dài, các nhà trường Quân đội cần xác định rõ chủ trương, giải pháp thực hiện quy hoạch đội ngũ giảng viên gắn với các khâu trong công tác cán bộ, như: đánh giá, tuyển chọn, đào tạo, sử dụng, quản lý, hướng đào tạo, cấp đào tạo, đơn vị đào tạo; phân định đối tượng đào tạo cơ bản và đối tượng bồi dưỡng sử dụng phù hợp với mục tiêu xây dựng đội ngũ giảng viên trong tình hình mới. Cơ quan chính trị chủ trì tổ chức phối hợp với các khoa, đơn vị có liên quan đánh giá đúng thực trạng đội ngũ; chuẩn bị nhân sự, đề xuất nội dung quy hoạch đội ngũ giảng viên. Hằng năm, căn cứ vào mục tiêu, yêu cầu đào tạo và kết quả xem xét, đánh giá trình độ, năng lực của đội ngũ giảng viên để xây dựng kế hoạch, điều chỉnh, bổ sung quy hoạch và tuyển chọn đội ngũ giảng viên; thực hiện công khai, dân chủ trong đào tạo, sử dụng, đề bạt, bổ nhiệm. Việc xét chọn nguồn đào tạo đội ngũ giảng viên phải được tiến hành một cách chặt chẽ; kiên quyết điều chuyển những đồng chí phẩm chất, trách nhiệm, năng lực không đáp ứng yêu cầu giảng dạy. Cùng với đó, các nhà trường tập trung giải quyết vấn đề số lượng, khắc phục tình trạng thiếu giảng viên bằng cách: xét tuyển chọn số học viên tốt nghiệp loại khá, giỏi, có đủ tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực, sức khỏe và có nguyện vọng ở lại trường công tác; tổ chức bồi dưỡng kiến thức toàn diện, cả về kiến thức chuyên môn, năng lực sư phạm, tác phong, phương pháp công tác, khả năng vận dụng lý luận với thực tiễn, v.v. Chú trọng bồi dưỡng tại chức, khuyến khích đội ngũ giảng viên tự học, tự rèn nâng cao trình độ, bản lĩnh nghề nghiệp và năng lực sư phạm. Đồng thời, đề nghị trên điều động học viên tốt nghiệp ở các học viện, nhà trường Quân đội và tuyển dụng sinh viên tốt nghiệp ở học viện, nhà trường ngoài Quân đội để bồi dưỡng, tạo nguồn giảng viên.

Về cơ cấu, cần tập trung củng cố, kiện toàn đội ngũ giảng viên theo hướng: “chuẩn hóa, trẻ hóa”, bảo đảm có sự kế thừa và kết hợp vững chắc giữa các độ tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm thực tiễn, đã trải nghiệm qua thực tế đơn vị. Từ đó, làm cho đội ngũ giảng viên phát triển đồng đều, phát huy được thế mạnh của mỗi người và cả đội ngũ, có sự kế tiếp một cách vững chắc. Về số lượng, phải phát triển đủ theo yêu cầu tổ chức, biên chế, bảo đảm vừa có lực lượng cơ bản, chủ yếu, vừa có lực lượng dự bị sẵn sàng ứng phó với các tình huống trong quá trình thực hiện nhiệm vụ giáo dục - đào tạo. Phát triển về cơ cấu, phải bảo đảm sự cân đối, hài hòa giữa các chuyên ngành, các khoa, bộ môn; phù hợp với đặc điểm, nhiệm vụ của từng nhà trường và phát huy được sức mạnh, tiềm năng sáng tạo của mỗi cá nhân, từng bộ phận trong thực tiễn.

Ba là, thường xuyên bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ và phương pháp, tác phong công tác tốt cho đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Thực tiễn chỉ ra rằng, những giảng viên trình độ còn hạn chế sẽ thiếu tự tin trong quá trình giảng dạy và không yên tâm gắn bó với nghề. Để khắc phục tình trạng đó, các nhà trường Quân đội cần đào tạo, bồi dưỡng, trang bị cho họ có trình độ, năng lực toàn diện, kiến thức chuyên sâu theo lĩnh vực, môn học giảng dạy và kỹ năng, phương pháp sư phạm tốt; khả năng tư duy khoa học, sáng tạo, biết gắn lý thuyết với thực hành, lý luận với thực tiễn, nhà trường với đơn vị và chiến trường. Nội dung bồi dưỡng tập trung vào những vấn đề: kỹ năng nghiên cứu tài liệu, biên soạn, thực hành bài giảng, kỹ năng truyền thụ kiến thức, nắm thông tin ngược từ học viên; chuẩn bị, điều khiển thảo luận (xêmina); kỹ năng và phương pháp nghiên cứu khoa học, v.v. Căn cứ tình hình cụ thể, các nhà trường Quân đội cần tổ chức các khóa bồi dưỡng, tập huấn về nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng giảng dạy, sử dụng các phương pháp dạy học hiện đại, tổ chức thi giảng viên dạy giỏi các cấp; phổ biến, cung cấp thông tin về những nội dung có liên quan đến kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh để giảng viên cập nhật, làm cho bài giảng vừa phong phú, sâu sắc, vừa không lạc hậu với tình hình. Mở các lớp học ngoại ngữ, tin học; cử giảng viên chưa đạt trình độ chuẩn đi đào tạo tại các nhà trường. Thường xuyên tổ chức dự giờ, rút kinh nghiệm giảng dạy, duy trì chặt chẽ nền nếp kiểm tra, đánh giá, phân loại giảng viên. Kiên quyết không chạy theo số lượng mà xem nhẹ yếu tố chất lượng và các tiêu chí khác; kịp thời phát hiện những lệch chuẩn của giảng viên để đào tạo, bồi dưỡng, khắc phục.

Bốn là, thực hiện tốt chính sách đãi ngộ và tạo môi trường làm việc thuận lợi cho giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Để làm được điều đó, các nhà trường Quân đội cần tập trung xây dựng theo hướng chính quy, mẫu mực, với không gian xanh, sạch, đẹp, trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại cần thiết phục vụ cho hoạt động giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học. Đồng thời, duy trì nghiêm các quy chế, quy định trong giáo dục - đào tạo, xây dựng bầu không khí dân chủ, kỷ cương, văn hóa, đoàn kết, thống nhất, yêu thương, giúp đỡ nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ; giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa lãnh đạo, chỉ đạo và điều hành huấn luyện, giữa người dạy và người học. Bên cạnh đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp thường xuyên quan tâm chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, thực hiện tốt các chế độ, chính sách của Nhà nước và Quân đội; ưu tiên những giảng viên có nhiều đóng góp xây dựng Quân đội, nhà trường, giảng viên có hoàn cảnh khó khăn; quan tâm đúng mức đến các vấn đề thiết yếu, như: đề bạt, bổ nhiệm, nhà ở, đất ở, tạo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ giảng viên phấn đấu vươn lên hoàn thành chức trách, nhiệm vụ người thầy trong sự nghiệp “trồng người”.

Các giải pháp trên là những vấn đề gợi mở, tùy theo chức năng, nhiệm vụ được giao, các nhà trường Quân đội có thể nghiên cứu, vận dụng, nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ giáo dục - đào tạo, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đại tá, ThS. NGUYỄN VĂN THÁI, Học viện Chính trị, Bộ Quốc phòng