Chủ tịch nước Trương Tấn Sang gắn Huy hiệu Anh hùng LLVTND lên Quân kỳ Quyết thắng của Cục DQTV. (Ảnh: qdnd.vn)

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước hàng ngàn năm của dân tộc, nhân dân ta đã vượt qua muôn vàn khó khăn, thách thức, chiến thắng "thiên tai, địch họa", đặc biệt luôn phải đương đầu với kẻ thù xâm lược hung bạo, có tiềm lực kinh tế - quân sự hơn ta nhiều lần để giành và giữ nền độc lập dân tộc. Nhưng, chính trong điều kiện, hoàn cảnh khắc nghiệt đó, cha ông ta đã xây dựng nên hệ thống tư tưởng, quan điểm, kế sách giữ nước đặc sắc, đó là "lấy nhỏ thắng lớn", "lấy ít địch nhiều", "lấy đoản binh, chế trường trận", thực hiện chiến tranh nhân dân, "bách tính vi binh", đánh giặc bằng "mưu, kế, thế, thời" và sáng tạo ra những cách đánh độc đáo rất Việt Nam. Đó là toàn dân đánh giặc, mỗi người dân là một người lính, mỗi thôn xóm, bản làng, đường phố là một pháo đài, đánh giặc mọi lúc, mọi nơi và bằng mọi thứ vũ khí có trong tay. Trong xây dựng lực lượng vũ trang, ông cha ta đã tổ chức ra nhiều thứ quân: quân triều đình, quân địa phương và dân binh. Trong tác chiến, nhân dân ta đã dựa vào địa hình để "lập thế trận", xây dựng căn cứ địa, tạo nên thế trận chiến tranh nhân dân vững chắc trên từng địa bàn và cả nước, một "thiên la địa võng" để đánh bại kẻ thù xâm lược.

Kế thừa tư tưởng, nghệ thuật quân sự truyền thống của dân tộc, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hoạch định đường lối, phát triển nghệ thuật quân sự chiến tranh nhân dân Việt Nam lên tầm cao mới. Nhờ đó, đã phát huy tối đa sức mạnh của toàn dân tộc, tận dụng những nhân tố có lợi của thời đại, giành thắng lợi vẻ vang trong đấu tranh giải phóng dân tộc, cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay.

Dân quân tự vệ (DQTV) là một thành phần trong lực lượng vũ trang nhân dân, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp cách mạng của Đảng. Đây là lực lượng vũ trang quần chúng vừa là dân, vừa là quân, không thoát ly sản xuất, công tác, được tổ chức tại cơ sở, đặt dưới sự lãnh đạo của cấp ủy đảng, sự quản lý, điều hành của chính quyền địa phương; sự chỉ huy trực tiếp của cơ quan quân sự cùng cấp. DQTV là một trong những công cụ chủ yếu để bảo vệ Đảng, chính quyền, bảo vệ tính mạng, tài sản của nhân dân, của Nhà nước ở cơ sở. Trải qua các thời kỳ cách mạng, lực lượng DQTV được xây dựng và phát triển không ngừng với những tên gọi: Tự vệ đỏ, Du kích quân, Dân quân và DQTV. Ở từng thời kỳ, chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm, tổ chức biên chế... của lực lượng DQTV đã có sự bổ sung, phát triển cho phù hợp với tình hình, nhiệm vụ của cách mạng. Cùng với sự trưởng thành, lớn mạnh không ngừng của lực lượng vũ trang nhân dân, hiện nay lực lượng DQTV có sự phát triển mạnh mẽ cả về cơ cấu, thành phần, trang bị, số lượng và chất lượng, nhất là chất lượng chính trị, trở thành lực lượng quan trọng tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở cơ sở và tham gia tích cực, hiệu quả trong phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai. Đánh giá về vai trò của lực lượng DQTV, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Dân quân, tự vệ và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch nhân hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã"1

 Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực hiện nay diễn biến hết sức phức tạp, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân rất nặng nề, đan xen cả thời cơ, vận hội và nguy cơ, thách thức. Do vậy, việc xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân càng phải được coi trọng. Trong đó, lực lượng DQTV phải được xây dựng theo phương châm: "vững mạnh, rộng khắp", có số lượng hợp lý, chất lượng tổng hợp ngày càng cao, lấy xây dựng về chính trị làm cơ sở; tổ chức biên chế tinh, gọn, chặt chẽ; trang bị vũ khí phù hợp; được giáo dục, huấn luyện quân sự toàn diện, thiết thực; khả năng sẵn sàng chiến đấu ngày càng cao, đáp ứng nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.

Xây dựng, củng cố lực lượng DQTV là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Để hoàn thành nhiệm vụ trên, chúng ta cần nắm chắc đường lối của Đảng về xây dựng dân quân tự vệ, bám sát thực tiễn và làm tốt những vấn đề sau:

Một là, tổ chức tốt công tác tuyên truyền, giáo dục, làm cho mọi cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân nhận thức đầy đủ, sâu sắc vị trí, vai trò của lực lượng DQTV đối với nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần tiếp tục quán triệt những quan điểm cơ bản của Đảng về tăng cường quốc phòng, an ninh, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) của Bộ Chính trị về: "Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới"; Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị về xây dựng các tỉnh, thành phố thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới; Nghị định số 152/2007/NĐ-CP của Chính phủ về khu vực phòng thủ; Kết luận số 41-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 16-CT/TW về "Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng DQTV và lực lượng DBĐV trong tình hình mới" nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, cần nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục để các tổ chức, các lực lượng, mọi cán bộ, đảng viên và toàn thể nhân dân nhận thức đúng về vị trí, vai trò của lực lượng DQTV và nhiệm vụ xây dựng lực lượng DQTV.

Tập trung tuyên truyền, giáo dục về đường lối, quan điểm xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân đáp ứng yêu cầu tiến hành chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc của Đảng; truyền thống vẻ vang của lực lượng DQTV trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; tình hình và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, nhiệm vụ của lực lượng DQTV trong thời kỳ mới; âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch đối với cách mạng nước ta... Để thực hiện tốt các nội dung đó, cấp ủy, chính quyền các cấp, các tổ chức, lực lượng cần phải tích cực, chủ động, vận dụng linh hoạt các hình thức, phương pháp, huy động mọi phương tiện, bảo đảm phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị. Có như vậy mới tạo thành sức mạnh tổng hợp, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên và mọi tầng lớp nhân dân trong xây dựng lực lượng DQTV hiện nay.

Hai là, phát huy vai trò của cấp ủy đảng, chính quyền, thủ trưởng cơ quan, đơn vị sự nghiệp, tổ chức chính trị, tổ chức kinh tế của các bộ, ngành Trung ương và các địa phương trong tổ chức xây dựng và phát triển lực lượng DQTV.

Trên cơ sở đó, đề ra những chủ trương, giải pháp thiết thực, hiệu quả trong tổ chức và xây dựng lực lượng DQTV theo chức năng, nhiệm vụ của từng địa phương, đơn vị, cơ sở và các tổ chức chính trị - xã hội... Để thực hiện tốt nội dung này, chính quyền các cấp cần thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương, công tác DQTV; kịp thời ban hành các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện tốt các đề án xây dựng DQTV của địa phương và cơ quan bộ, ngành Trung ương theo đúng quy định. Trong xây dựng, củng cố lực lượng DQTV phải được kết hợp với các hoạt động phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh tại cơ quan và địa phương; đồng thời, thông qua hoạt động thực tiễn để đánh giá ưu điểm, khuyết điểm, kịp thời rút kinh nghiệm, từ đó nâng cao chất lượng toàn diện của các đơn vị DQTV. Mặt khác, cần tăng cường kiểm tra, đôn đốc trách nhiệm của cán bộ các cấp, các ngành trong hệ thống chính trị, khắc phục những khuynh hướng đùn đẩy, khoán trắng cho Ban Chỉ huy Quân sự trong xây dựng lực lượng DQTV tại địa phương, cơ sở.

Cơ quan quân sự địa phương các cấp cần bám sát địa bàn, nắm chắc tình hình để làm tốt hơn nữa công tác tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cùng cấp ban hành nghị quyết và các văn bản lãnh đạo, chỉ đạo hằng năm về công tác quốc phòng, quân sự địa phương, đưa công tác quản lý DQTV ngày càng nền nếp, trở thành chế độ trên cơ sở nghĩa vụ gắn chặt với quyền lợi. Làm tốt công tác nắm và quản lý nguồn, công khai danh sách tuyển chọn, luân chuyển DQTV nòng cốt theo phương châm "Dân biết, dân bàn, dân cử", được cấp ủy, chính quyền xã, phường, thị trấn, người đứng đầu cơ quan, tổ chức phê duyệt. Tập trung xây dựng, củng cố lực lượng DQTV cơ động, DQTV phòng không, DQTV thường trực vùng biên giới, hải đảo và địa bàn trọng điểm nội địa, đảm bảo đủ về số lượng, có chất lượng chính trị tốt theo đúng sự chỉ đạo của Bộ Quốc phòng. Coi trọng công tác tổ chức, xây dựng lực lượng DQTV biển đủ mạnh để tăng cường lực lượng tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo và lãnh hải của Tổ quốc. Đồng thời, chú trọng xây dựng, củng cố lực lượng tự vệ trong các loại hình doanh nghiệp tại địa phương đúng với Luật DQTV và phù hợp với tình hình cụ thể của từng địa phương, doanh nghiệp.

Tiếp tục xây dựng, nâng cao chất lượng lãnh đạo của chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn và đào tạo đội ngũ cán bộ quân sự ở cơ sở. Căn cứ vào hướng dẫn của trên, cấp ủy đề xuất ban hành chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, mối quan hệ công tác và quy chế hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã, phường, thị trấn. Coi trọng lãnh đạo công tác phát triển đảng viên, đoàn viên; qua đó nâng cao chất lượng chính trị của lực lượng DQTV. Tuyển chọn, đào tạo và sử dụng cán bộ Ban Chỉ huy Quân sự xã, phường, thị trấn theo đúng quy chế, quy trình công tác cán bộ của Đảng. Cấp ủy, chính quyền cơ sở phải thường xuyên chăm lo chuẩn bị nguồn, gửi đi đào tạo, bồi dưỡng để chuẩn hóa trình độ nghiệp vụ chuyên môn của chỉ huy trưởng, Phó Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự theo thẩm quyền. Hằng năm, đội ngũ cán bộ DQTV phải được bồi dưỡng, tập huấn cập nhật kiến thức mới về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, đối ngoại và ôn luyện kiến thức cơ bản về quốc phòng, quân sự theo quy định của Bộ Quốc phòng. Đồng thời, mỗi cán bộ trong Ban Chỉ huy Quân sự phải không ngừng tự học tập, rèn luyện để đáp ứng với yêu cầu, nhiệm vụ quốc phòng, quân sự ở cơ sở.

Ba là, xây dựng, củng cố lực lượng DQTV phải gắn với xây dựng cơ sở vững mạnh toàn diện, làm nền tảng để xây dựng khu vực phòng thủ huyện, tỉnh (thành phố) ngày càng vững chắc.

Tích cực, chủ động phòng, chống âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch nhằm gây mất ổn định chính trị. Chỉ đạo lực lượng DQTV vệ phối hợp với bộ đội biên phòng và các lực lượng khác tuần tra biên giới, bảo vệ an ninh trật tự ở địa bàn. Giải quyết kịp thời, đúng pháp luật những đòi hỏi chính đáng của nhân dân, không để các thế lực thù địch lợi dụng kích động, xuyên tạc đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Thường xuyên nêu cao cảnh giác, chủ động chuẩn bị các phương án đấu tranh ngăn chặn các nhóm phản động, kịp thời dập tắt mọi âm mưu gây rối, bạo loạn. Động viên mọi cán bộ, chiến sĩ DQTV tích cực chủ động, làm nòng cốt cùng toàn dân phòng, chống lụt bão, tìm kiếm, cứu nạn, bảo vệ rừng, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch họa. Phối hợp tuyên truyền, vận động người thân trong gia đình, mọi người chấp hành tốt chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, tích cực tham gia các phong trào "xóa đói, giảm nghèo", "đền ơn, đáp nghĩa", "xây dựng nông thôn mới"... góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa bàn cơ sở.

Kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống DQTV Việt Nam (28-3-1935 - 28-3-2015), chúng ta có quyền tự hào về những đóng góp to lớn của lực lượng DQTV trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc trước đây cũng như trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay. Đồng thời, tiếp tục khẳng định xây dựng lực lượng DQTV là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và toàn dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Xây dựng lực lượng DQTV "vững mạnh, rộng khắp", với chất lượng tổng hợp ngày càng cao, góp phần quan trọng giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, đối phó kịp thời, hiệu quả với mọi tình huống. Với truyền thống lịch sử trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, lực lượng DQTV có đầy đủ nhiệt huyết, bản lĩnh, trí tuệ, khả năng cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

Thượng tướng MAI QUANG PHẤN, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng

Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị QĐND Việt Nam
_____________________

1 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2001, tr.132.