Sự nghiệp xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, cùng sự tác động nhiều chiều của Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đã và đang tạo ra nhiều cơ hội, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức đối với nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao trong Quân đội.

Quán triệt sâu sắc quan điểm “người trước, súng sau” trong xây dựng lực lượng vũ trang và chủ trương xây dựng, phát huy nhân tố con người trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế của Đảng; thực hiện Nghị quyết 769-NQ/QUTW, ngày 21-12-2012 của Quân ủy Trung ương “Về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội giai đoạn 2013 - 2020 và những năm tiếp theo”, Chiến lược “Phát triển giáo dục, đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2011 - 2020”, công tác xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trong Quân đội nói riêng được lãnh đạo, chỉ đạo sâu sát, triển khai bằng nhiều giải pháp quyết liệt, đồng bộ, đạt kết quả tích cực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Công tác quy hoạch, tạo nguồn được tiến hành chặt chẽ; công tác đào tạo cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật được đổi mới theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”; thực hiện đa dạng các hình thức đào tạo, bồi dưỡng; gắn đào tạo với bố trí, sử dụng, v.v. Nhờ đó, hầu hết cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật trong toàn quân được đào tạo, bồi dưỡng chính quy, cơ bản đảm bảo đủ số lượng, cơ cấu hợp lý, chất lượng ngày càng cao. Qua khảo sát, đội ngũ cán bộ các cấp trong toàn quân hoàn thành tương đối tốt chức trách, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.

Tuy nhiên, đi sâu nghiên cứu từng lĩnh vực, chuyên ngành cho thấy, công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong Quân đội còn chưa đồng đều, cân đối; nội dung, chương trình đào tạo còn chậm đổi mới, việc cập nhật kiến thức, khoa học công nghệ quân sự mới vào đào tạo chưa nhiều; phương pháp nghiên cứu khoa học, quản lý, dạy - học có đổi mới nhưng chuyển biến chưa tích cực. Do đó, chất lượng đào tạo cán bộ có mặt còn hạn chế, năng lực, kỹ năng hoạt động thực tiễn, tư duy độc lập, sáng tạo của cán bộ, nhất là cán bộ trẻ chưa đáp ứng sự phát triển của tình hình, v.v.

Từ thực tế đó và trước yêu cầu cao của sự nghiệp hiện đại hóa Quân đội trong bối cảnh tình hình quốc tế, khu vực diễn biến phức tạp, khó lường, hội nhập quốc tế sâu rộng, đặc biệt là Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0 đã, đang và sẽ tác động nhiều chiều đến lĩnh vực quân sự, quốc phòng, hơn bao giờ hết, chúng ta phải chú trọng đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao, ngang tầm yêu cầu xây dựng Quân đội trong thời kỳ mới. Để hiện thực hóa vấn đề đó, cần làm tốt một số nội dung, giải pháp sau.

1. Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo cân đối, toàn diện; gắn đào tạo với sử dụng đội ngũ cán bộ. Thời gian qua, công tác quy hoạch, kế hoạch đào tạo cán bộ Quân đội có thời điểm chưa được quan tâm đúng mức, thiếu khoa học, chưa có tính dự báo chiến lược và tính thực tiễn, chưa gắn đào tạo với sử dụng cán bộ. Bởi vậy, dẫn đến mất cân đối cung, cầu, lứa, lớp cán bộ; bố trí, sử dụng cán bộ không hợp lý, chưa đúng chuyên ngành đào tạo, v.v. Điều đó không những không đạt được mục tiêu đào tạo, mà còn lãng phí công sức, kinh phí, thời gian, ảnh hưởng đến tư tưởng cán bộ. Để khắc phục những vấn đề trên, các cơ quan chức năng thuộc Bộ Tổng Tham mưu, Tổng cục Chính trị,… cần tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng thực hiện các biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ một cách bài bản, hợp lý theo “Chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2011 - 2020”. Tập trung xây dựng, thực hiện tốt cơ chế phối hợp giữa các cơ quan: cán bộ, quân lực, nhà trường,… và các đơn vị trong toàn quân với hệ thống nhà trường Quân đội trong nghiên cứu, khảo sát, đánh giá đội ngũ cán bộ, bảo đảm yêu cầu chính xác, đầy đủ, toàn diện về: số lượng, chuyên ngành, độ tuổi, chất lượng theo trình độ chuyên môn, học vấn, chức danh đào tạo, học hàm, học vị,… chú trọng đội ngũ chuyên gia, cán bộ có trình độ chuyên môn cao. Trên cơ sở đó, xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, bảo đảm khoa học, có tính thực tiễn, tính dự báo cao, cân đối giữa các chuyên ngành và gắn kết chặt chẽ với thực hiện Đề án điều chỉnh tổ chức Quân đội đến năm 2021, nhằm xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp đủ về số lượng, có cơ cấu, thành phần hợp lý, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cả trước mắt và lâu dài.

Trong quá trình thực hiện, chú trọng ưu tiên quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ các chuyên ngành còn thiếu, lĩnh vực mới, đặc thù, chuyên sâu và phục vụ yêu cầu hiện đại hóa Quân đội, như: khoa học kỹ thuật, công nghệ thông tin quân sự, đối ngoại quân sự, công nghiệp quốc phòng, v.v. Mặt khác, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, nhất là cơ quan cán bộ cần hết sức coi trọng việc sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ bảo đảm đúng chuyên ngành, kết hợp chặt chẽ giữa quy hoạch với đào tạo, sử dụng và luân chuyển cán bộ. Đồng thời, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách thu hút, tuyển dụng nguồn nhân lực chất lượng cao vào phục vụ Quân đội, chú trọng nhân lực ở những lĩnh vực, chuyên ngành đặc thù Quân đội chưa đào tạo được.

2. Nâng cao chất lượng nguồn đào tạo, bồi dưỡng và chất lượng đội ngũ nhà giáo, cán bộ nghiên cứu, quản lý giáo dục. Đối với tuyển chọn nguồn đào tạo sĩ quan cơ bản cấp phân đội, cơ quan tuyển sinh quân sự Bộ Quốc phòng cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các địa phương tổ chức tuyển chọn chặt chẽ, bảo đảm đủ điều kiện, tiêu chuẩn chính trị, văn hóa, sức khỏe theo quy định; kiên quyết loại bỏ những trường hợp gian lận, tiêu cực, kết quả không trung thực trong thi tốt nghiệp trung học phổ thông kết hợp xét tuyển đầu vào các trường sĩ quan, đảm bảo sau khi đào tạo phải đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đề ra. Đối với tuyển chọn nguồn đào tạo, bồi dưỡng nâng cao, chuyên sâu, nên tập trung vào đội ngũ cán bộ trẻ còn độ tuổi trong quy hoạch, có phẩm chất chính trị, đạo đức, sức khỏe, trình độ, năng lực toàn diện, khả năng ngoại ngữ và công nghệ thông tin tốt, v.v. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng theo hướng cơ bản, chuyên sâu, đồng bộ với vũ khí, trang bị của Quân đội; ưu tiên cán bộ, nhân viên chuyên môn nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, quản lý, khai thác, sử dụng vũ khí, trang bị mới, hiện đại. Đội ngũ nhà giáo, cán bộ nghiên cứu, quản lý giáo dục là nhân tố quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng đào tạo. Do đó, cần kiện toàn, phát triển đội ngũ này một cách toàn diện, cả trình độ chuyên môn, kiến thức thực tiễn, năng lực ngoại ngữ, công nghệ thông tin, kỹ năng sư phạm, nghiên cứu khoa học, đạo đức nghề nghiệp,… theo tiêu chuẩn của Nhà nước, quy định của Bộ Quốc phòng. Đặc biệt, chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ ngoại ngữ, công nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu nghiên cứu, quản lý, giảng dạy trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp 4.0; chú trọng xây dựng khung tiêu chuẩn chức danh cán bộ quản lý, giảng dạy ở các cơ quan nghiên cứu, cơ sở đào tạo, làm mục tiêu để đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ.

3. Đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình đào tạo cán bộ các cấp. Để khắc phục tình trạng nhà trường chưa theo kịp hoạt động thực tiễn của đơn vị, cần nghiên cứu, đổi mới mạnh mẽ nội dung, chương trình đào tạo cán bộ các cấp theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, chuyên sâu; đa dạng hóa loại hình, cấp đào tạo, xuất phát điểm là đào tạo sĩ quan cấp phân đội trình độ đại học. Trong quá trình đào tạo, chú trọng cập nhật, bổ sung nội dung, chương trình mới, nhất là các nội dung về sự phát triển của khoa học công nghệ, nghệ thuật quân sự, trang bị, vũ khí thế hệ mới và thực tiễn huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu của đơn vị; tập trung triển khai thực hiện tốt Chỉ thị 89/CT-BQP, ngày 04-4-2018 của Bộ Quốc phòng “Về việc tăng cường tổng kết thực tiễn công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu gắn với công tác giáo dục, đào tạo của các nhà trường Quân đội, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”. Thực hiện hiệu quả Đề án “Đào tạo, bồi dưỡng ngoại ngữ trong Quân đội giai đoạn 2015 - 2020 và định hướng những năm tiếp theo”; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ thuật mô phỏng trong dạy học, tăng cường thực hành, thực tập, hình thành các kỹ năng, kỹ xảo trong hoạt động quân sự, nhất là khai thác, làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại và tiếp cận công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực quân sự. Đồng thời, kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo với đào tạo lại, đào tạo chức danh với đào tạo trình độ học vấn, đào tạo trong nước với đào tạo ở nước ngoài; tập trung đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý, chỉ huy tham mưu tác chiến, cán bộ chuyên môn kỹ thuật các cấp thích ứng với điều kiện chiến tranh hiện đại, sử dụng vũ khí công nghệ cao, tác chiến không gian mạng.

4. Tăng cường đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất đào tạo cho các nhà trường và mở rộng liên kết, hợp tác trong đào tạo. Trước hết, cần tiếp tục đầu tư chiều sâu, nâng cấp, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng, trang, thiết bị phục vụ đào tạo theo hướng đồng bộ, hiện đại; ứng dụng những thành tựu mới nhất của công nghệ thông tin, mô phỏng,… vào quá trình dạy - học và quản lý đào tạo của các nhà trường; chú trọng ưu tiên đầu tư ngân sách cho công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật chất lượng cao. Do điều kiện ngân sách có hạn, trước mắt, cần thực hiện tốt việc khảo sát và định hướng đầu tư trang, thiết bị đào tạo ở các học viện, trường sĩ quan theo mô hình “Nhà trường thông minh, tiếp cận Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0”; tập trung đầu tư xây dựng hoàn chỉnh Trung tâm nghiên cứu, đào tạo, huấn luyện công nghệ cao theo tiêu chuẩn “nhà trường thông minh, hiện đại” tại Học viện Kỹ thuật Quân sự để rút kinh nghiệm, nhân rộng. Đẩy mạnh huy động các nguồn lực và tận dụng thành tựu khoa học, công nghệ để nâng cấp, xây mới các trung tâm học liệu, tài liệu, mô hình, học cụ,... phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy; nghiên cứu các biện pháp hạn chế sự tác động từ mặt trái của khoa học công nghệ cao, bảo đảm an toàn thông tin, tài liệu bí mật quân sự.

Để nguồn nhân lực trong Quân đội nhanh chóng tiếp thu tri thức hiện đại, tiếp cận các mô hình đào tạo tiên tiến trên thế giới, cần đẩy mạnh hợp tác quốc tế, liên kết đào tạo với các nước. Theo đó, các nhà trường tiếp tục thực hiện hiệu quả Đề án “Tăng cường hợp tác quốc tế về đào tạo trong Quân đội giai đoạn 2007 - 2015 và những năm tiếp theo”; chú trọng mở rộng hợp tác đào tạo với các nước có quan hệ truyền thống, có nền khoa học quân sự tiên tiến, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tổng thể của các học viện, nhà trường trong Quân đội, phấn đấu bằng tốt nghiệp các cấp đào tạo đạt tiêu chuẩn quốc tế.

Trên đây là một số nghiên cứu bước đầu, góp phần đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ trong Quân đội “vừa hồng, vừa chuyên”, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong kỷ nguyên khoa học, công nghệ 4.0, xin được trao đổi cùng bạn đọc.

Đại tá, TS. PHẠM ANH TUẤN, Cục Nhà trường, Bộ Tổng Tham mưu