Nghệ thuật quân sự Việt Nam là một giá trị văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc, được hình thành, vun đắp, lưu giữ, kế thừa và phát huy trong suốt chiều dài lịch sử của đất nước. Vì vậy, đẩy mạnh tổng kết kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam thành những bài học cụ thể, thiết thực để lồng ghép vào quá trình giảng dạy, giúp cho học viên có tư duy sáng tạo và nhãn quan quân sự sâu sắc là nội dung rất quan trọng.

Quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc quan điểm, tư tưởng giáo dục của Đảng; các nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa”, những năm qua, việc nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo của Học viện Lục quân đã đạt nhiều kết quả tích cực. Đặc biệt, Học viện đã đẩy mạnh tổng kết kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam thành những bài học cụ thể, thiết thực để lồng ghép vào quá trình giảng dạy, từng bước phát triển phù hợp với điều kiện tác chiến mới của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Thông qua đó, giúp học viên có tư duy sáng tạo và nhãn quan quân sự sâu sắc, phẩm chất, năng lực tốt, nắm được kinh nghiệm và bài học lịch sử để hiểu rõ những vấn đề lý luận quân sự hiện đại. Đồng thời, trang bị những kiến thức cơ bản của truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam để nâng cao tri thức quân sự, niềm tin chiến thắng, lòng tự hào dân tộc, vận dụng vào học tập, nghiên cứu tại Học viện và công tác sau khi ra trường.

Tuy nhiên, so với yêu cầu đề ra, việc vận dụng những kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam vào giảng dạy ở Học viện, nhất là ở một số khoa giáo viên còn thiếu tính toàn diện, đồng bộ. Còn biểu hiện ngại nghiên cứu, vận dụng vào bài giảng ở một số giảng viên; nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp giảng dạy gắn chặt với giáo dục truyền thống, nghệ thuật quân sự Việt Nam ít được đổi mới, v.v. Những hạn chế đó, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giáo dục, đào tạo của Học viện. Nguyên nhân hạn chế trên chủ yếu là do một số cán bộ, giảng viên, học viên chưa nhận thức rõ giá trị của nghệ thuật quân sự Việt Nam. Việc lồng ghép truyền thống nghệ thuật quân sự với truyền đạt, lĩnh hội kiến thức mới chưa được vận dụng linh hoạt và triệt để.

Những quy luật, bài học kinh nghiệm được rút ra qua các cuộc chiến tranh đã để lại cho chúng ta ngày nay là tài sản vô giá, có thể kế thừa, phát huy, phát triển cho phù hợp với điều kiện mới của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Hiện nay, trong điều kiện hòa bình, nhiều sĩ quan chưa trải qua chiến tranh, kinh nghiệm thực tiễn chiến đấu chưa nhiều, bởi vậy việc truyền thụ kinh nghiệm thực tiễn, giáo dục truyền thống nghệ thuật quân sự là một việc làm cấp thiết cả trước mắt và lâu dài. Để vận dụng tốt kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam vào quá trình giảng dạy ở Học viện, cần tập trung vào một số vấn đề sau:

Một là, tăng cường giáo dục nâng cao nhận thức cho cán bộ, giảng viên, học viên về vị trí, vai trò của việc phát huy truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam trong giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Việc giáo dục, phát huy nghệ thuật quân sự truyền thống nhằm trang bị những kiến thức cơ sở ban đầu cho người học, góp phần bồi dưỡng tri thức quân sự, nâng cao năng lực trí tuệ, hiểu biết sâu sắc các quy luật thuộc các lĩnh vực hoạt động quân sự, làm hành trang tiếp thu kiến thức mới vận dụng trong các hình thức chiến thuật, loại hình chiến dịch và các môn học khác. Tri thức quân sự thông qua truyền thụ kinh nghiệm thực tiễn - một cơ sở rất quan trọng để phát triển lý luận quân sự hiện đại - là phương tiện nhận thức hiệu quả nhất, góp phần nâng cao năng lực cho cán bộ khi ra trường. Đây cũng là cơ sở quan trọng để cán bộ giảng dạy, nghiên cứu khoa học, học viên đào tạo sau đại học ở Học viện nghiên cứu, giảng dạy, đề xuất những phát triển mới trong lĩnh vực nghệ thuật quân sự. Vì vậy, các khoa chuyên ngành, hệ quản lý học viên cần thường xuyên giáo dục nâng cao nhận thức về giá trị của những kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam đối với việc học tập, nghiên cứu của giảng viên, học viên. Theo chức năng, nhiệm vụ của mình, các phòng, khoa, hệ xây dựng chương trình, kế hoạnh thực hiện hiệu quả ở cấp mình; đồng thời, chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ, kiến thức cho đội ngũ giảng viên, nhất là về kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự; phương pháp, cách thức lồng ghép nội dung này trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Cùng với đó, cần phát huy tính chủ động, sáng tạo trong vận dụng kinh nghiệm truyền thống nghệ thuật quân sự vào học tập, nghiên cứu của giảng viên, học viên tại Học viện.

Hai là, chú trọng việc đổi mới nội dung, chương trình, hình thức và phương pháp giảng dạy gắn với phát huy truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam; tích cực nghiên cứu, biên soạn các công trình tổng kết lịch sử, kinh nghiệm chiến đấu. Trên cơ sở chương trình giảng dạy do Bộ Quốc phòng ban hành, các khoa chuyên ngành cùng với Phòng Đào tạo tập trung nghiên cứu, điều chỉnh, bổ sung những nội dung mới theo cấp độ nâng cao. Do đối tượng học viên đa dạng, cần xây dựng giáo trình, bài giảng, bài tập của giảng viên phù hợp, vận dụng linh hoạt những kinh nghiệm, truyền thống nghệ thuật quân sự của Quân đội, dân tộc vào từng bài giảng. Trong đó, chú trọng lồng ghép nội dung giáo dục truyền thống lịch sử quân sự vào các môn học cụ thể, như: giới thiệu chiến lệ trước khi học các hình thức chiến thuật, loại hình chiến dịch. Để đạt hiệu quả cao, Học viện cần nâng cao chất lượng giảng dạy của Bộ môn Lịch sử Nghệ thuật Quân sự, tăng thêm thời lượng, phù hợp với từng đối tượng học viên, trở thành môn học bắt buộc đối với các đối tượng, cả học viên trong nước và quốc tế, cả đối tượng đào tạo chỉ huy tham mưu và đào tạo sau đại học. Đối với các môn học khác có liên quan, chỉ huy từng khoa chuyên ngành phải chịu trách nhiệm thông qua các chiến lệ, kinh nghiệm trong chiến đấu, lồng ghép vào các bài giảng, bài tập cho giảng viên trước khi lên lớp.

Trong công tác nghiên cứu khoa học và biên soạn tài liệu, các ngành chức năng, nhất là Phòng Khoa học Quân sự, Phòng Thông tin Khoa học Quân sự phải làm tốt công tác tham mưu, định hướng nghiên cứu khoa học, biên soạn các công trình tổng kết lịch sử, kinh nghiệm chiến đấu theo kế hoạch hằng năm. Các công trình tổng kết lịch sử, sách tổng kết kinh nghiệm chiến đấu phải được biên soạn công phu, chất lượng cao; thực sự là nguồn tài liệu quan trọng cho cán bộ, giảng viên, học viên nghiên cứu, chọn lọc, vận dụng vào quá trình giảng dạy, học tập, viết luận văn, luận án, làm tài liệu sử dụng trong toàn quân.

Ba là, gắn chặt huấn luyện với truyền thụ kinh nghiệm truyền thống; coi nghệ thuật quân sự truyền thống là cơ sở quan trọng nhất của các công trình khoa học. Theo đó, các khoa chuyên ngành cần chú trọng thực hiện đúng phương châm giáo dục, đào tạo của Học viện: “Học những gì chiến trường cần thiết, bám sát và phục vụ cho chiến trường, vận dụng những kinh nghiệm đánh giặc của dân tộc, nội dung sát thực”, “Gắn nhà trường với đơn vị, lý thuyết với thực hành, chú trọng chất lượng và hiệu quả thực tế, gắn huấn luyện với nghiên cứu khoa học”. Trong các bài giảng, bài tập của giảng viên đều phải có sự lồng ghép những bài học lịch sử, kinh nghiệm chiến đấu của Quân đội và dân tộc ta. Trong đó, chú trọng những nội dung cụ thể, nhất là trích dẫn những trận đánh hiệu quả trong các cuộc chiến tranh làm minh chứng cho những vấn đề lý luận mới mà giảng viên trình bày. Tuy những kinh nghiệm, bài học truyền thống nghệ thuật quân sự trong các cuộc chiến tranh trước đây có nội dung không còn phù hợp với đặc điểm của từng giai đoạn lịch sử nhưng nó luôn là cơ sở thực tiễn quan trọng cho những đề xuất mới. Cùng với đó, Học viện cần mời các tướng lĩnh có nhiều thành tích trong kháng chiến chống Mỹ cũng như chiến tranh bảo vệ Tổ quốc đến nói chuyện, truyền thụ kinh nghiệm chiến đấu để nâng cao nhận thức cho học viên về truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam, xây dựng quyết tâm phấn đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập, rèn luyện. Các công trình khoa học, luận văn, luận án của học viên đều trên cơ sở khảo cứu kinh nghiệm thực tiễn; lấy những kinh nghiệm thực tiễn của các cuộc chiến tranh trước đây làm minh chứng, cơ sở cho những đề xuất mới trong tương lai.

Bốn là, thường xuyên tổ chức thực tập, nghiên cứu thực tế cho cán bộ, giảng viên và học viên. Để rút ngắn khoảng cách giữa lý luận và thực tiễn, nhà trường và chiến trường, Học viện cần thường xuyên tổ chức cho học viên đi tham quan thực tế ở các đơn vị trong toàn quân để nghiên cứu địa hình, địa bàn diễn ra các trận đánh, chiến dịch trong chiến tranh giải phóng trước đây, tham quan vũ khí trang bị mới của Quân đội, học tập kinh nghiệm huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố, huyện, quận, v.v. Tổ chức cho học viên các lớp đào tạo dài hạn đi thực tập trên các cương vị theo chức danh ở các đơn vị. Thông qua đó, giúp học viên làm quen với cương vị lãnh đạo, chỉ huy được đào tạo, học tập kinh nghiệm của cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, nghiên cứu vận dụng nội dung đã học vào thực tiễn đơn vị, bổ sung vào quá trình học tập và công tác. Đối với đội ngũ cán bộ, giảng viên, cần tổ chức các đoàn tham quan, nghiên cứu thực tế vào dịp nghỉ hè; cử cán bộ đi thực tế, luân chuyển về các đơn vị để nghiên cứu, học tập, trao đổi kinh nghiệm giảng dạy của các học viện, nhà trường, kinh nghiệm huấn luyện, quản lý, chỉ huy bộ đội của các đơn vị. Qua đó, bổ sung nội dung và phương pháp huấn luyện nghệ thuật quân sự để bài giảng được phong phú, khả thi hơn; đồng thời, giúp công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học của đội ngũ cán bộ, giảng viên ngày càng được nâng cao.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc của chúng ta ngày nay là cuộc chiến tranh chính nghĩa chống xâm lược; cuộc chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, truyền thống, nghệ thuật quân sự Việt Nam, đòi hỏi phải có tài thao lược, mưu kế, thế trận, vận dụng phương châm kết hợp truyền thống với hiện đại trong sử dụng nghệ thuật quân sự. Quy luật của chiến tranh là “mạnh được, yếu thua”, dân tộc và Quân đội ta thắng giặc bằng sức mạnh tổng hợp, trong đó có nghệ thuật quân sự. Việc giáo dục và phát huy truyền thống nghệ thuật quân sự Việt Nam luôn là phương châm xuyên suốt quá trình giáo dục, đào tạo, bài học kinh nghiệm quý và là truyền thống vẻ vang của Học viện Lục quân anh hùng, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân và toàn quân trong công cuộc xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Đại tá, PGS, TS. NGUYỄN TRỌNG SỸ, Học viện Lục quân