Quan điểm “Kháng chiến toàn dân, toàn diện” là nội dung cốt lõi trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh. Việc vận dụng đúng đắn, sáng tạo quan điểm trên vào thực tiễn là một trong những nguyên nhân cơ bản nhất dẫn tới thắng lợi vĩ đại của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra), quan điểm trên vẫn còn nguyên giá trị, cần được nghiên cứu, vận dụng có hiệu quả trong thực tiễn.

Quan điểm “Kháng chiến toàn dân, toàn diện” trong tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh là sự phát triển lý luận quân sự của chủ nghĩa Mác – Lênin; tiếp thu có chọn lọc những giá trị tinh hoa quân sự thế giới; kết hợp với kinh nghiệm của Đảng ta và nhân dân ta trong suốt tiến trình cách mạng Việt Nam. Nắm vững nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử, am hiểu sâu sắc truyền thống, kinh nghiệm đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc: “Cả nước một lòng, toàn dân đánh giặc”, “trăm họ là binh”, “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định đúng vai trò quyết định của nhân dân trong đấu tranh giành chính quyền cũng như trong chiến tranh giải phóng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “chiến tranh giải phóng hay chiến tranh bảo vệ Tổ quốc của Việt Nam đều là chiến tranh nhân dân, một cuộc chiến tranh cách mạng thực sự “của dân, do dân và vì dân””¹. Người cũng chỉ ra rằng, chiến tranh nhân dân toàn dân phải gắn với chiến tranh nhân dân toàn diện: “Trước kia, chỉ có quân đội đánh nhau ở tiền tuyến và trên mặt đất hay trên mặt nước, nên người ta gọi là bình diện chiến tranh. Ngày nay đánh nhau ở cả trên không và cả ở tiền tuyến cũng như ở hậu phương, nên người ta gọi là lập thể chiến tranh. Trước kia, chỉ đánh nhau về một mặt quân sự nhưng ngày nay đánh nhau về đủ mọi mặt quân sự, kinh tế, chính trị, tư tưởng nên người ta gọi là toàn diện chiến tranh”². “…Chiến tranh ngày nay phức tạp và hết sức khó khăn. Không dùng toàn lực của nhân dân về đủ mọi mặt để ứng phó, không thể thắng lợi được”³.

Việc vận dụng quan điểm “Kháng chiến toàn dân, toàn diện” của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc được thể hiện rõ trong phương châm chỉ đạo chiến tranh của Đảng về quán triệt tư tưởng chiến lược tiến công, tiến hành chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện; đánh địch trên các môi trường, tập trung nỗ lực đánh địch trên chiến trường (hướng chiến lược), địa bàn, khu vực trọng điểm; thu hẹp không gian, rút ngắn thời gian chiến tranh; vừa chiến đấu vừa xây dựng, dựa vào sức mình là chính, ra sức tranh thủ các điều kiện quốc tế thuận lợi trong hoàn cảnh mới, tạo sức mạnh tổng hợp, đánh bại ý chí xâm lược của địch, kết thúc chiến tranh trong điều kiện có lợi. Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XIII) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới cũng khẳng định: kiên trì đường lối quốc phòng toàn dân, chiến tranh nhân dân; bởi lẽ, một nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, một cuộc chiến tranh nhân dân đích thực thì không một thế lực nào có thể đánh bại được.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra), phần nhiều chúng ta phải chống lại kẻ thù xâm lược có tiềm lực quân sự, kinh tế, khoa học và công nghệ lớn hơn gấp nhiều lần; sử dụng nhiều phương thức, biện pháp chiến tranh tinh vi, hiện đại trên tất cả các lĩnh vực, v.v. Vì vậy, để có sức mạnh tổng hợp vượt lên trên sức mạnh của đối phương, giành thắng lợi cuối cùng, chúng ta phải dựa vào dân, phát huy sức mạnh của nhân dân. Kháng chiến toàn dân, toàn diện phản ánh quy luật cơ bản nhất, bao trùm nhất để giành thắng lợi; là nội dung thể hiện tập trung nhất nghệ thuật tổ chức, động viên, phối hợp các lực lượng, các hình thức và phương pháp đấu tranh, tạo nên sức mạnh tổng hợp lớn hơn địch, dám đánh và quyết thắng địch. Kháng chiến toàn dân, toàn diện là sự kế thừa và phát huy truyền thống toàn dân đánh giặc của dân tộc Việt Nam “toàn dân chung sức, cả nước chung lòng”, là nghệ thuật tạo nên sức mạnh tổng hợp trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

Vận dụng quan điểm “Kháng chiến toàn dân”

Từ thực tiễn cho thấy, hiện nay và trong thời gian tới, cho dù đất nước ta có sự phát triển hơn trước nhiều lần, đời sống của nhân dân được nâng cao, thế và lực của đất nước được tăng cường hơn bao giờ hết, thì so với các nước phát triển, nhất là các nước lớn vẫn còn khoảng cách khá xa, thậm chí có mặt còn tụt hậu so với mặt bằng chung của khu vực và thế giới. Trong bối cảnh ấy, nếu đất nước phải đối mặt với một cuộc chiến tranh xâm lược của kẻ thù, chúng ta vẫn phải “lấy nhỏ thắng lớn”, “lấy ít địch nhiều”, phải dựa vào sức mạnh của toàn dân để đánh thắng những đội quân xâm lược mạnh hơn ta gấp nhiều lần.

Đó là cuộc kháng chiến toàn dân trong điều kiện mới của đất nước với nhiều yếu tố rất thuận lợi. Lực lượng tiến hành kháng chiến là lực lượng toàn dân, thực hiện toàn dân đánh giặc với tất cả các phương thức, trên tất cả các lĩnh vực, địa bàn, diễn ra ở mọi không gian, thời gian. Toàn dân đánh giặc khiến quân địch không thể tạo ra một mặt trận cố định để đối phó với quân và dân ta, ở đâu có người Việt Nam giác ngộ cách mạng, dù là trong nước hay ngoài nước, thì ở đó có mặt trận đánh địch, với sự tham gia đông đảo của mọi tầng lớp nhân dân, có tính tổ chức khoa học, trình độ và năng lực mọi mặt của quần chúng ngày càng cao.

Kháng chiến toàn dân trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc hiện nay có sự phát triển mới. Trước hết, ta đánh địch bằng sức mạnh của một dân tộc đã giành được độc lập, đất nước thống nhất, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đó là sức mạnh của toàn dân làm chủ đất nước, có lực lượng vũ trang nhân dân ba thứ quân lớn mạnh làm nòng cốt; trong điều kiện thế và lực của đất nước ngày càng được nâng cao; nền kinh tế nước ta là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hội nhập quốc tế sâu rộng,… sẽ tạo ra nhiều thuận lợi trong phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế để động viên nhân tài, vật lực cho chiến tranh.

Tuy nhiên, kháng chiến toàn dân bảo vệ Tổ quốc sẽ phải đối đầu với chiến tranh xâm lược có sử dụng vũ khí công nghệ cao, chiến sự sẽ diễn biến hết sức quyết liệt, phức tạp, với cường độ và sức sát thương, hủy diệt lớn,… tác động mạnh đến tư tưởng, tâm lý của quân và dân ta. Vì vậy, chúng ta phải có sự chuẩn bị một cách chủ động, đầy đủ và toàn diện cho mọi lực lượng để có đủ sức mạnh đánh thắng địch trong mọi tình huống.

Vận dụng quan điểm “Kháng chiến toàn diện”

Chiến tranh là cuộc thử thách toàn diện đối với toàn bộ sức mạnh vật chất và tinh thần của đất nước. Chỉ có tiến hành kháng chiến toàn diện, chúng ta mới phát huy được chỗ mạnh, sở trường của ta là chiến tranh chính nghĩa; đánh giặc về mọi mặt ngay trên đất nước ta và cả nơi xuất phát tiến công xâm lược của địch. Kháng chiến toàn diện được tiến hành trên nhiều lĩnh vực, bao gồm: đấu tranh vũ trang; đấu tranh chính trị; đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, văn hóa; đấu tranh kinh tế; đấu tranh ngoại giao;... trong đó, đấu tranh vũ trang và đấu tranh chính trị giữ vai trò quyết định đến thắng lợi của cuộc chiến tranh.

Đấu tranh vũ trang là hình thức cơ bản, giữ vai trò trực tiếp quyết định trong việc tiêu hao, tiêu diệt lực lượng địch. Đấu tranh vũ trang trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc phải kế thừa, phát huy truyền thống và kinh nghiệm của dân tộc, tinh hoa quân sự thế giới; đặc biệt là truyền thống, kinh nghiệm trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc vừa qua để vận dụng sáng tạo trong điều kiện mới. Vì vậy, phải chọn đúng hình thức và phương pháp tác chiến; xác định quy mô, cách tổ chức và sử dụng lực lượng thích hợp. Đấu tranh vũ trang phối hợp cùng các mặt trận khác giành thắng lợi trong chiến tranh nhưng phải có lợi nhất về mặt chính trị để ổn định, xây dựng đất nước sau chiến tranh. Cùng với nhiệm vụ tiêu diệt lực lượng quân sự của địch từ ngoài vào, dập tắt bạo loạn ly khai từ bên trong, đấu tranh vũ trang còn có nhiệm vụ bảo vệ vững chắc các mục tiêu chiến lược, làm chỗ dựa cho các mặt trận đấu tranh khác và làm chỗ dựa cho quần chúng nhân dân đấu tranh chính trị. Phải kết hợp chặt chẽ tác chiến phòng thủ, phòng ngự với tiến công, phản công, lấy phản công, tiến công làm chính, phòng thủ, phòng ngự là rất quan trọng; kết hợp đánh nhỏ, đánh vừa với tạo thời cơ đánh lớn bằng nhiều hình thức, biện pháp và loại hình tác chiến; kết hợp chặt chẽ giữa chiến tranh nhân dân địa phương với chiến tranh bằng các binh đoàn chủ lực ngay từ đầu và trong suốt quá trình chiến tranh. Các lực lượng vũ trang phải tinh, gọn, mạnh, cơ động nhanh, có sức chiến đấu cao, khi thực hành tác chiến phải chọn đúng hướng tiến công, nhất là hướng tiến công chiến lược.

Đấu tranh chính trị là hình thức đấu tranh cơ bản của đấu tranh giai cấp, đấu tranh dân tộc, là phương pháp đấu tranh của đông đảo quần chúng nhân dân không vũ trang. Đấu tranh chính trị giữ vị trí hết sức quan trọng, là sở trường của ta và là chỗ yếu chí mạng của địch, vì cuộc chiến tranh ta tiến hành là chính nghĩa. Đây cũng là một phương thức tiến công địch và là cơ sở phát triển của đấu tranh vũ trang. Đấu tranh chính trị nêu cao giá trị nhân bản, nhân văn và chính nghĩa của ta, vạch trần bản chất xâm lược phi nghĩa và tội ác của địch. Đẩy mạnh đấu tranh trên mặt trận chính trị thì mới đập tan được mọi luận điệu xuyên tạc, kích động, lừa gạt và chia rẽ của kẻ thù; mở rộng và củng cố được khối đại đoàn kết toàn dân tộc, làm cho địch ngày càng bị cô lập, phân hóa và suy yếu về chính trị, tạo thuận lợi cho đấu tranh vũ trang và các mặt đấu tranh khác giành thắng lợi.

Chiến tranh ngày nay càng gắn bó chặt chẽ với chính trị, do vũ khí công nghệ cao có thể tạo ra “siêu sát thương”, gây sức ép về chính trị, ngoại giao, kinh tế, tài chính, răn đe quân sự hoặc chiến tranh thông tin, v.v. Trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ngày nay, cần phải tăng cường tuyên truyền, giáo dục làm cho toàn dân hiểu rõ bản chất chiến tranh xâm lược của kẻ thù, vạch trần bộ mặt “tự do”, “dân chủ”, “nhân quyền” giả hiệu, cùng những luận điệu tuyên truyền xuyên tạc của chúng. Đồng thời, khơi dậy trong nhân dân truyền thống quật cường, bất khuất chống giặc ngoại xâm, ý chí độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, lòng căm thù giặc sâu sắc, v.v. Muốn vậy phải đẩy mạnh xây dựng Đảng, Nhà nước, hệ thống chính trị ngày càng trong sạch vững mạnh, không ngừng củng cố và phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, làm cho toàn dân tin Đảng, yêu nước, gắn bó với chế độ.

Quan điểm “Kháng chiến toàn dân, toàn diện” của Chủ tịch Hồ Chí Minh là sự kế thừa xuất sắc truyền thống quân sự của dân tộc, tinh hoa quân sự của nhân loại và đã trở thành nền tảng tư tưởng cho đường lối quân sự của Đảng và là ngọn đuốc soi đường cho hoạt động quân sự và đấu tranh vũ trang của nhân dân ta giành thắng lợi vẻ vang. Vì vậy, việc nghiên cứu, vận dụng tư tưởng đó vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc là vấn đề quan trọng, cấp thiết. Nội hàm bài viết mới là những nghiên cứu bước đầu, trân trọng trao đổi cùng bạn đọc.

Đại tá, TS. NGUYỄN PHI HÙNG, Học viện Lục quân
_________________        

1 – Viện Lịch sử quân sự Việt Nam – Tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh, Nxb QĐND, H. 2002, tr. 210.

2 - Hồ Chí Minh – Toàn tập, Tập 4, Nxb CTQG, H. 1995, tr. 296.

3 - Sđd, tr. 298.