Văn hóa, nghệ thuật là một mặt hoạt động của công tác đảng, công tác chính trị trong Quân đội, góp phần xây dựng, phát triển môi trường văn hóa quân sự tốt đẹp, lành mạnh và nhân cách người quân nhân cách mạng - “Bộ đội Cụ Hồ”. Để làm được điều đó, việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động văn hoá, nghệ thuật trong toàn quân có vai trò rất quan trọng.

Màn hát múa “Việt Nam trên đường chúng ta đi” của Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội tại Hội diễn Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quân năm 2014. (Ảnh: bqp.vn)

Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” của Đảng ta tiếp tục khẳng định, mục tiêu phát triển văn hóa Việt Nam là: “Xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học. Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”¹. Thực tế cho thấy, ngày nay, cùng với kinh tế, trên tầm vĩ mô cũng như vi mô, văn hóa nói chung, hoạt động văn hóa, nghệ thuật (VH,NT) nói riêng, được coi là thành tố đảm bảo sự phát triển bền vững, khẳng định vị thế, sức mạnh của mỗi quốc gia, dân tộc và tổ chức, cá nhân trong quá trình hội nhập. Trên phương diện vĩ mô, quản lý hoạt động VH,NT góp phần định hướng, điều chỉnh sự phát triển của văn hóa, nhằm hiện thực hóa các chủ trương, đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng. Đồng thời, tác động đến mục tiêu, bản chất của văn hóa, bảo đảm cho sự phát triển văn hóa bền vững, lành mạnh, hội nhập ngày càng sâu rộng mà  không bị hòa tan. Dưới góc độ vi mô, quản lý hoạt động VH,NT trong Quân đội góp phần kiểm soát chặt chẽ việc thực hiện các hoạt động này, định hướng theo đúng đường lối, quan điểm của Đảng, phù hợp với đặc điểm, điều kiện hoạt động trong môi trường quân sự; khắc phục sự tùy tiện, sai lệch, vô nguyên tắc khi thực thi các cơ chế, chính sách của Nhà nước trên lĩnh vực VH,NT.

Những năm qua, được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị các đơn vị, công tác quản lý hoạt động VH,NT trong Quân đội đã đạt được kết quả quan trọng. Nổi bật là, kịp thời cụ thể hóa chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về xây dựng và phát triển VH,NT vào đời sống văn hóa - tinh thần của bộ đội; bảo tồn và phát huy bản sắc các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, Quân đội, bảo đảm không bị mai một, hòa tan trong quá trình hội nhập. Nhiều giá trị văn hóa mới, tiến bộ đã được xác lập, củng cố và phát triển trên cơ sở tiếp thu có chọn lọc những cái hay, cái đẹp của văn hóa nhân loại, làm phong phú thêm đời sống văn hóa - tinh thần của bộ đội, góp phần quan trọng vào việc ngăn chặn và đẩy lùi các tệ nạn xã hội thẩm lậu vào môi trường quân sự; bồi dưỡng, phát triển nhân cách người quân nhân cách mạng - “Bộ đội Cụ Hồ” - đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại” trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hoạt động VH,NT thực sự xứng đáng là công cụ sắc bén trong công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng của Đảng trong Quân đội ta, xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị. Tuy nhiên, so với yêu cầu đề ra, công tác quản lý VH,NT trong Quân đội vẫn còn những hạn chế, bất cập. Việc cụ thể hóa, hoàn thiện các văn bản pháp luật, đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước đối với công tác này chưa đáp ứng yêu cầu. Nhận thức của một số tổ chức, lực lượng, nhất là của cấp ủy, cán bộ chủ trì các cấp về vị trí, vai trò của công tác quản lý VH,NT chưa đầy đủ, phương thức lãnh đạo, chỉ đạo còn thiếu khoa học. Công tác đào tạo, bồi dưỡng, đãi ngộ, phát huy vai trò của đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác này chưa theo kịp với thực tiễn, v.v. Trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ đẩy mạnh CNH,HĐH, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay có sự phát triển, đặt ra yêu cầu mới đối với xây dựng, phát triển VH,NT, trong đó có công tác quản lý. Để hoạt động VH,NT trong Quân đội bảo đảm tính liên tục, bền vững và mang lại hiệu quả cao, công tác quản lý VH,NT thời gian tới cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung cơ bản sau:

1. Tiếp tục củng cố, hoàn thiện các thiết chế, các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý hoạt động VH,NT trong Quân đội. Trong đó, coi trọng việc cụ thể hóa các văn bản quy phạm pháp luật về văn hóa, tạo hành lang pháp lý để công tác quản lý hoạt VH,NT được tiến hành đồng bộ, nhất là trong lĩnh vực báo chí, xuất bản, phát thanh, truyền hình, sáng tác. Qua đó, đảm bảo vừa phát huy được tính sáng tạo, tính nghệ thuật, vừa giữ vững định hướng chính trị, tư tưởng trong hoạt động VH,NT. Trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước, nghị quyết, chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, các cơ quan chức năng của Tổng cục Chính trị cần cụ thể hóa thành những quy định cụ thể để hướng dẫn các đơn vị tổ chức thực hiện thống nhất. Trong đó, cần hướng mạnh việc phân định chức năng, quyền hạn, phạm vi quản lý nhà nước về hoạt động VH,NT ở cơ sở; đồng thời, phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, nhất là cán bộ chủ trì cơ quan, đơn vị, lấy cơ sở làm trung tâm để đề ra các chính sách, văn bản quản lý hoạt động VH,NT trong Quân đội. Thực tế cho thấy, trong lĩnh vực VH,NT, quần chúng vừa là người thưởng thức, vừa là người thẩm định các tác phẩm VH,NT, nên chỉ xuất phát từ cơ sở, lấy cơ sở là trung tâm mới có những quyết sách đúng, phù hợp nhu cầu phát triển của đời sống văn hóa, tinh thần ở các đơn vị trong toàn quân.

2. Đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về VH,NT trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và sự bùng nổ thông tin. Đây là vấn đề quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng, hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước về văn hóa nói chung, trong Quân đội ta nói riêng. Sự bùng nổ thông tin và hội nhập quốc tế đang có xu thế biến thế giới thành một “ngôi làng toàn cầu”, đan xen cả tích cực và tiêu cực. Mặt khác, hiện nay các thế lực thù địch, phản động đang lợi dụng, coi văn hóa như là những công cụ hữu hiệu để tác động vào con tim, khối óc con người, nhằm chuyển hóa con người theo mục đích của họ; đặt ra những yêu cầu mới, cấp bách, cần phải tăng cường nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về văn hóa nói chung, quản lý VH,NT trong Quân đội nói riêng. Điều đó, đòi hỏi các cấp phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát các hoạt động VH,NT; chú trọng phối hợp giữa ngành, lực lượng chức năng để kiểm soát chặt chẽ các sản phẩm văn hóa du nhập từ bên ngoài vào môi trường quân đội dưới mọi hình thức. Đồng thời, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, phát huy vai trò giám sát, phản biện của cán bộ, đảng viên, chiến sĩ, Hội đồng quân nhân, Đoàn Thanh niên, Công đoàn,… đối với việc tổ chức và quản lý hoạt động VH,NT ở đơn vị cơ sở. Đồng thời, cần đổi mới cách thức quản lý và cung ứng dịch vụ văn hóa, nhằm đề cao trách nhiệm, hiệu lực quản lý nhà nước đối với các hoạt động VH,NT trong toàn quân. Các đơn vị cần phát huy mạnh mẽ vai trò của VH,NT trong việc bồi dưỡng tri thức, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, nhân cách người quân nhân cách mạng; gắn quản lý VH,NT với xây dựng, rèn luyện kỷ luật, tác phong quân nhân. Đặc biệt, cần xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, kiên quyết đấu tranh phòng, chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, nguy cơ “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Mỗi đơn vị, quân nhân trong Quân đội phải thật sự là “bức tường văn hóa” để ngăn chặn có hiệu quả việc lưu truyền, phổ biến, sử dụng các sản phẩm phản văn hóa xấu độc, phản giá trị. Chú trọng làm tốt công tác thi đua, khen thưởng, đẩy mạnh phong trào Thi đua Quyết thắng, động viên kịp thời các tổ chức, cá nhân có thành tích trong công tác quản lý VH,NT.

3. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý VH,NT. Xét đến cùng, chất lượng đội ngũ cán bộ quyết định đến chất lượng, hiệu quả của công tác VH,NT. Không ít trường hợp người làm công tác quản lý VH,NT trong Quân đội phải kiêm nhiệm, chưa được đào tạo cơ bản theo các chuyên ngành,… gây ra những khó khăn không nhỏ và bất cập của hoạt động quan trọng này trong thời gian qua. Vì vậy, cần tiếp tục củng cố, hoàn thiện tổ chức bộ máy, cán bộ làm công tác quản lý VH,NT, trước hết là ở cơ quan lãnh đạo, quản lý, tham mưu chiến lược theo hướng “chuẩn hóa”, đảm bảo đủ sức làm tốt nhiệm vụ tham mưu cho Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị về phương hướng phát triển VH,NT trong Quân đội. Cùng với sử dụng, bố trí hợp lý đội ngũ cán bộ hiện có, cần xây dựng quy hoạch và thực hiện chương trình đào tạo cán bộ lãnh đạo, quản lý, cán bộ chuyên môn có đủ tri thức, năng lực, bản lĩnh chính trị, đạo đức, tác phong công tác đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ quản lý VH,NT. Đồng thời, xây dựng chế độ, chính sách đãi ngộ phù hợp, nhằm trọng dụng nhân tài, khuyến khích, động viên những người có trình độ, khả năng tham gia công tác quản lý hoạt động VH,NT; tăng cường xây dựng, củng cố các thiết chế văn hóa, nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa ở đơn vị cơ sở.

4. Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của các cấp ủy, tổ chức đảng đối với hoạt động VH,NT. Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần xác định công tác quản lý hoạt động VH,NT là một nội dung quan trọng trong công tác lãnh đạo của Đảng đối với Quân đội. Để làm được điều đó, toàn quân cần đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) với tinh thần trách nhiệm cao, đảm bảo cho công tác VH,NT trong Quân đội được thực hiện thống nhất, đồng bộ; đồng thời, phát huy mạnh mẽ chức năng tuyên truyền, giáo dục, định hướng chính trị, tư tưởng, xây dựng môi trường văn hóa quân sự phong phú, lành mạnh, làm cái nôi để bồi dưỡng nhân cách người quân nhân cách mạng. Kết hợp chặt chẽ, triển khai có hiệu quả các cuộc vận động, phong trào thi đua lớn của Đảng, Nhà nước và Quân đội, trước hết là Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ” và Cuộc vận động “Về xây dựng môi trường vǎn hóa đơn vị cơ sở”; đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh;  tích cực triển khai các phong trào “Người tốt việc tốt”, “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa”, “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống vǎn hóa”,… bằng những việc làm cụ thể, thiết thực. Qua đó, huy động mọi quân nhân, tổ chức trong đơn vị tích cực tham gia quản lý các hoạt động VH,NT, đưa văn hóa vào mọi hoạt động, sinh hoạt, giao tiếp của bộ đội, đẩy lùi văn hóa xấu độc ảnh hưởng đến nhân cách người quân nhân cách mạng - “Bộ đội Cụ Hồ”.

Quản lý VH,NT là một lĩnh vực khó khăn, phức tạp cần phải được nhận thức đầy đủ, phát huy trách nhiệm và phối hợp chặt chẽ, đồng bộ của các cấp, nhất là cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chức năng, đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác quản lý VH,NT và mọi CB,CS. Có như vậy, mới đạt được hiệu quả mong muốn, góp phần xây dựng môi trường văn hóa Quân đội tốt đẹp, lành mạnh.

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN THẠO, Trường Sĩ quan Lục quân 2
___________________

1 - ĐCSVN - Văn kiện Hội nghị lần thứ Chín BCHTƯ khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2014, tr. 46 - 47.