“Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển”¹. Vì vậy, nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học trong các nhà trường Quân đội hiện nay là vấn đề có tính cấp thiết.

Nhận thức đúng vai trò của công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học, những năm qua, các học viện, nhà trường Quân đội đã từng bước đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp nâng cao chất lượng các mặt công tác này. Từ năm 2011 đến nay, cán bộ quản lý giáo dục của các trường Quân đội có trình độ đại học trở lên tăng từ 76,37% lên 98,07% (tăng 21,70%), trong đó trình độ sau đại học tăng từ 20,96% lên 40,40% (tăng 19,44%). Các học viện, nhà trường Quân đội đã nghiên cứu và tổ chức nghiệm thu gần 1.100 nhiệm vụ, đề tài khoa học, sáng kiến cấp Nhà nước, cấp Bộ và hàng chục nghìn đề tài, sáng kiến cấp ngành và cấp cơ sở, v.v. Học viên các học viện, nhà trường Quân đội đã đạt 629 giải thưởng khoa học trong các hội thi, hội thao trong nước, quốc tế (247 giải quốc tế, 41 giải quốc gia, 341 giải cấp Bộ) và nhiều giải cao trong Hội thi Tuổi trẻ sáng tạo hằng năm². Tuy nhiên, việc kết hợp giữa nâng cao chất lượng đào tạo với nghiên cứu khoa học ở từng nhà trường còn những hạn chế nhất định.

Trong khi mục tiêu, lộ trình phát triển đất nước, xây dựng Quân đội nhân dân theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đòi hỏi phải có sự nỗ lực phấn đấu của các cấp, ngành, lực lượng, trong đó có ngành Giáo dục, đào tạo. Vì vậy, nâng cao chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học trong các nhà trường Quân đội là một nội dung quan trọng, với một số giải pháp cơ bản sau:

Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, chỉ huy các cấp, đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên đối với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Đại hội XI Đảng bộ Quân đội xác định: “Nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học tại các nhà trường”³, “Tập trung đầu tư xây dựng một số học viện, nhà trường theo mô hình “Nhà trường thông minh, tiếp cận cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”⁴. Đây là cơ sở để các nhà trường Quân đội cần quán triệt sâu sắc nghị quyết của các cấp về nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Trọng tâm là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”; Nghị quyết số 52-NQ/TW, ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về “Một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”; Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XI) về “Phát triển khoa học và công nghệ”; Nghị quyết số 86-NQ/ĐUQSTW, ngày 29/3/2007 của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương) về công tác giáo dục, đào tạo trong tình hình mới; Nghị quyết số 109-NQ/QUTW, ngày 11/02/2019 của Quân ủy Trung ương về xây dựng đội ngũ cán bộ Quân đội, nhất là cấp chiến dịch, chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; Kết luận số 62-KL/QUTW, ngày 18/01/2019 của Quân ủy Trung ương về “Tiếp tục lãnh đạo công tác khoa học công nghệ và môi trường trong Quân đội đến năm 2020 và những năm tiếp theo”; Nghị quyết Đại hội XI Đảng bộ Quân đội, Đại hội XIII của Đảng, v.v. Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức tốt việc học tập, quán triệt, tạo sự thống nhất về nhận thức, hành động trong thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và công tác giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học cho cán bộ, giảng viên, cán bộ nghiên cứu, học viên.

Hai là, tiếp tục đổi mới quy trình, chương trình, nội dung, phương pháp giáo dục, đào tạo gắn với nhiệm vụ nghiên cứu khoa học. Mục tiêu đổi mới quy trình, chương trình, nội dung giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học với mục tiêu xây dựng Quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, “đến năm 2025, cơ bản hoàn thành việc tổ chức biên chế theo hướng tinh, gọn, mạnh; đến năm 2030 một số quân chủng, binh chủng, lực lượng hiện đại, phấn đấu từ năm 2030 xây dựng Quân đội hiện đại”⁵. Do đó, phải đổi mới quy trình, chương trình, nội dung giáo dục, đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, phù hợp với nhiệm vụ Quân đội. Các nhà trường cần chủ động rà soát kỹ các đối tượng để xây dựng chương trình chuẩn, phù hợp; khắc phục sự trùng lắp về kiến thức ở các bậc học; kịp thời cập nhật sự phát triển mới về khoa học - kỹ thuật quân sự, khoa học xã hội nhân văn quân sự, nghệ thuật quân sự, nhất là nghệ thuật chiến tranh nhân dân trong điều kiện mới. Các nhà trường cần xác định, nghiên cứu khoa học là giải pháp đột phá. Vì thế, cần định hướng cho người học phương pháp tư duy độc lập, sáng tạo, phát hiện cái mới; đa dạng hóa các loại hình, phương pháp dạy học, nghiên cứu khoa học nhằm khai thác, ứng dụng triệt để thành tựu về khoa học và công nghệ.

Tiếp tục đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học ở tất cả các cấp học, ngành học; kết hợp chặt chẽ giữa nghiên cứu cơ bản với nghiên cứu ứng dụng; tập trung đầu tư, bồi dưỡng phát triển đội ngũ cán bộ giảng dạy, nghiên cứu khoa học đầu ngành; có chính sách phù hợp trong xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy, khoa học trẻ, tạo nguồn kế cận. Đồng thời, tạo ra phong trào nghiên cứu khoa học sâu rộng trong cán bộ, giảng viên, học viên, hướng chủ thể nghiên cứu vào các đề tài trực tiếp phục vụ nhiệm vụ giáo dục, đào tạo, những vấn đề thực tiễn đang đặt ra. Căn cứ các đề tài, chuyên đề giảng viên, học viên đăng ký, nhà trường phân công đội ngũ giảng viên, cán bộ nghiên cứu hướng dẫn, giúp học viên trong suốt quá trình tham gia nghiên cứu khoa học. Kịp thời sơ kết, tổng kết, đánh giá chất lượng đào tạo, nghiên cứu khoa học, biểu dương, khen thưởng cán bộ, giảng viên, học viên có thành tích cao trong giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Kiên quyết đấu tranh phê phán, loại bỏ các động cơ tiêu cực, nhất là bệnh thành tích trong đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Ba là, thường xuyên kiện toàn, phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ nghiên cứu khoa học. Quán triệt phương hướng, nhiệm vụ: “Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài. Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào các lĩnh vực của đời sống xã hội”⁶, tiếp tục xây dựng đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục có trình độ tương xứng với công việc, ngành đào tạo đạt chuẩn theo quy định của Nhà nước và Bộ Quốc phòng.

Đẩy mạnh công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Không ngừng nâng cao trình độ học vấn, khả năng tư duy nghiên cứu khoa học, tay nghề sư phạm và kinh nghiệm thực tiễn; tích cực đổi mới phương pháp dạy học, nghiên cứu khoa học nhằm khơi dậy, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, khả năng tự học, tự rèn và năng lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ giảng viên, cán bộ nghiên cứu, học viên để đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Tiếp tục xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo, cán bộ nghiên cứu khoa học bảo đảm đủ số lượng (có lượng dự trữ đúng theo quy định của Bộ Quốc phòng) và chất lượng, chú trọng bản lĩnh chính trị, trình độ giảng dạy, nghiên cứu khoa học. Chú ý xây dựng các chuyên gia đầu ngành, nhà giáo, cán bộ nghiên cứu có trình độ cao; kết hợp chặt chẽ việc tạo nguồn với đào tạo và sử dụng; tận dụng kinh nghiệm của các nhà giáo, cán bộ nghiên cứu đã qua thực tiễn chiến đấu, xây dựng đơn vị vào hoạt động giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Căn cứ từng trường cụ thể, có thể hợp tác, liên kết đào tạo với các cơ sở đào tạo trong và ngoài nước, bảo đảm hiệu quả, tiết kiệm. Cùng với đưa cán bộ, giảng viên đi thực tế đơn vị, cần tăng cường mời lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương, chuyên gia đầu ngành, chỉ huy các đơn vị tham gia giảng dạy và nghiên cứu khoa học.

Bốn là, hoàn thiện cơ chế, chính sách, đầu tư cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu đào tạo, nghiên cứu khoa học. Tập trung xây dựng, hoàn thiện quy chế giáo dục, đào tạo và hoạt động khoa học và công nghệ đúng quy định, hướng dẫn. Quan tâm bồi dưỡng, thu hút, trọng dụng và đãi ngộ đội ngũ cán bộ khoa học và công nghệ, nhất là các chuyên gia đầu ngành, nhân tài trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, thực hiện tốt bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học qua thực tiễn; có chính sách thu hút nhân tài về các học viện, nhà trường công tác. Đổi mới mạnh mẽ cơ chế, thực hiện chế độ đãi ngộ với cán bộ giảng dạy, nghiên cứu khoa học trong các nhà trường; củng cố, kiện toàn hội đồng, cơ quan quản lý đào tạo và nghiên cứu khoa học, phát huy hiệu quả thực tế, tránh hình thức, đơn giản trong hoạt động. Tiếp tục bổ sung, hoàn thiện quy chế, quy định về kết hợp giáo dục, đào tạo với nghiên cứu khoa học; phát huy vai trò của các lực lượng trong nghiên cứu khoa học; duy trì nền nếp, xây dựng môi trường hoạt động và sinh hoạt khoa học sôi nổi, rộng khắp, dân chủ, phù hợp với nhu cầu và trình độ các đối tượng; tạo động lực, thu hút cán bộ, giảng viên ở các loại hình đào tạo tích cực tham gia. Cơ quan quản lý khoa học cần đổi mới, bám sát mục tiêu, yêu cầu đào tạo, xây dựng chương trình, kế hoạch nghiên cứu khoa học, đảm bảo yêu cầu trước mắt và có tính cơ bản, lâu dài, cụ thể, chi tiết đến từng đề tài, làm cơ sở để triển khai đồng bộ, thống nhất. Các khâu thẩm định, xét duyệt đề cương, tổ chức nghiên cứu, hoàn chỉnh, nghiệm thu, ứng dụng vào thực tiễn phải thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, đúng quy trình. Thực hiện tốt công tác tham mưu về chủ trương, biện pháp, cơ chế, chính sách, tạo sự ràng buộc, huy động được trí tuệ và năng lực của các lực lượng đối với hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học; trong đó, ưu tiên triển khai các đề tài phục vụ trực tiếp nhiệm vụ giáo dục, đào tạo của nhà trường và Quân đội.

Tiếp tục quan tâm, đầu tư cơ sở vật chất, từng bước hiện đại hóa trang, thiết bị dạy học, quản lý đào tạo, nghiên cứu khoa học. Hoàn thiện hệ thống quản lý điều hành, phần mềm quản lý giáo dục, nghiên cứu khoa học; hệ thống giảng đường, thư viện, phòng thí nghiệm, dữ liệu thông tin, tài liệu,... tạo sự đột phá thực hiện đồng bộ, hiệu quả đề án ứng dụng công nghệ trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy học, nghiên cứu khoa học.

Thực hiện tốt các giải pháp trên đây, góp phần nâng cao chất lượng công tác giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học ở các nhà trường Quân đội đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Đại tá, TS. BÙI QUANG HUY, Trường Sĩ quan Chính trị
_______________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 77.

2 - Báo Quân đội nhân dân điện tử – Phát triển giáo dục, đào tạo trong Quân đội trước tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, ngày 22/9/2020.

3 - Quân đội nhân dân Việt Nam, Tổng cục Chính trị – Tài liệu nghiên cứu, học tập, quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quân đội lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 (Dùng cho cán bộ, đảng viên trong Đảng bộ Quân đội), Nxb QĐND, H. 2020, tr. 56.

4 - Sđd, tr. 57.

5 - Sđd,, tr. 45 - 46.

6 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 115.