Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về bảo hiểm y tế, ngày 01-9-2015, Chính phủ đã ban hành Nghị định 70/2015/NĐ-CP “Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo hiểm y tế đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và người làm công tác cơ yếu”. Ngay sau khi Nghị định được ban hành, Bộ Quốc phòng đã nghiêm túc quán triệt, chỉ đạo triển khai thực hiện với bước đi phù hợp theo lộ trình Chính phủ đã xác định. Theo đó, từ ngày 01-01-2016, việc khám bệnh, chữa bệnh cho quân nhân tại ngũ (sau đây gọi tắt là khám, chữa bệnh cho quân nhân) theo hình thức bảo hiểm y tế bước đầu được thực hiện ở một số đơn vị; từ ngày 01-01-2018, thực hiện với 100% quân nhân trong Quân đội (sớm trước 02 năm so với lộ trình Chính phủ quy định).

Quân nhân tại ngũ có thể đăng ký khám chữa bệnh ở cơ sở y tế thuận tiện (Ảnh: bienphong.com.vn

Theo chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, các đơn vị đã triển khai đồng bộ các biện pháp thực hiện chủ trương bảo hiểm y tế quân nhân. Nhiều nội dung chăm sóc sức khỏe, khám, chữa bệnh cho bộ đội được bảo đảm tốt hơn, kịp thời hơn, giảm đáng kể chi phí, tiết kiệm thời gian, công sức đi lại, v.v. Thực tế cho thấy, đây là chủ trương đúng đắn, phù hợp với xu thế phát triển của đất nước và yêu cầu, nhiệm vụ của Quân đội trong thời bình. Theo quy định của Luật Bảo hiểm y tế và các văn bản hướng dẫn thi hành, khi tham gia bảo hiểm y tế, quân nhân được đăng ký khám, chữa bệnh và được thụ hưởng quyền chăm sóc sức khỏe, khám, chữa bệnh ở bất kỳ cơ sở y tế nào trên phạm vi toàn quốc. Chi phí đóng bảo hiểm y tế của quân nhân được ngân sách nhà nước bảo đảm. Quân nhân có phạm vi quyền lợi và mức hưởng 100% chi phí khám, chữa bệnh, kể cả chi phí khám, chữa bệnh ngoài phạm vi của bảo hiểm y tế và do quỹ bảo hiểm y tế chi trả. Cùng với đó, 10% tổng số thu bảo hiểm y tế sẽ được bảo hiểm xã hội trích chuyển cho các đơn vị (đến cấp trung đoàn) để chi cho việc mua thuốc, bông băng, hóa chất, vật tư y tế tiêu hao và chi phí dịch vụ kỹ thuật trong chăm sóc sức khỏe ban đầu cho bộ đội.

Chăm sóc sức khỏe, khám, chữa bệnh cho quân nhân tại ngũ theo hình thức bảo hiểm y tế là vấn đề mới, không làm thay đổi bản chất, nội dung chăm sóc, bảo vệ sức khỏe bộ đội, nhưng làm thay đổi chế độ, thủ tục khám, chữa bệnh và đặc biệt là cơ chế bảo đảm, nguồn bảo đảm tài chính khám, chữa bệnh của quân nhân (từ bảo đảm bằng nguồn ngân sách quốc phòng sang chi trả từ quỹ bảo hiểm y tế).

Dưới góc độ công tác tài chính, thời gian qua, việc lập dự toán thu, nộp bảo hiểm y tế quân nhân về Bảo hiểm xã hội Bộ Quốc phòng và phân cấp 10%, chuyển cấp kinh phí cho các đơn vị được thực hiện đúng chế độ quy định. Các bệnh viện, bệnh xá mặc dù phải đồng thời bảo đảm cho hai đối tượng, nhưng đã quản lý khá chặt chẽ kinh phí khám, chữa bệnh cho quân nhân đã tham gia và chưa tham gia bảo hiểm y tế. Kinh phí khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế được quản lý tách biệt với ngân sách quốc phòng, không để xảy ra tình trạng chi trùng, v.v. Kết quả đó đã góp phần duy trì ổn định công tác khám, chữa bệnh và chăm sóc sức khỏe bộ đội.

Tuy nhiên, do đây là vấn đề mới triển khai trong Quân đội nên quá trình thực hiện còn một số hạn chế, vướng mắc. Việc thu nộp bảo hiểm y tế, trích chuyển kinh phí 10% thu bảo hiểm y tế cho đơn vị có nơi, có thời điểm còn chậm. Phạm vi, nội dung chi kinh phí 10% thu bảo hiểm y tế chưa phù hợp với thực tiễn công tác khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho quân nhân tại đơn vị. Hiện nay, theo quy định, nội dung chi 10% thu bảo hiểm y tế của đơn vị chỉ được sử dụng mua thuốc, bông băng, hóa chất, vật tư y tế tiêu hao, chi dịch vụ kỹ thuật mà chưa tính đến các nội dung chi cần thiết khác. Bởi vậy, các đơn vị thường không chi hết khoản kinh phí này, số kết dư ngày càng lớn, trong khi rất cần chi mua sắm trang bị, thiết bị, doanh cụ, dụng cụ y tế, v.v. Cùng với đó, việc thực hiện cung ứng thuốc, bông băng, hóa chất, vật tư y tế tiêu hao tại quân y đơn vị gặp trở ngại. Theo quy định, quân y cấp trung đoàn trở lên tổ chức đấu thầu, chào hàng cạnh tranh và thực hiện cung ứng thuốc, bông băng, hóa chất, vật tư y tế tiêu hao cho quân y đơn vị thuộc quyền. Khi cấp trung đoàn không thực hiện được thì trách nhiệm thuộc về đơn vị cấp trên. Thực tế, các đơn vị thường đóng quân rải rác trên nhiều địa bàn; lượng thuốc, bông băng, hóa chất sử dụng lại không lớn, nên không thể tổ chức đấu thầu tập trung để lựa chọn nhà cung ứng. Trong trường hợp này, các đơn vị được phép căn cứ vào kết quả đấu thầu tập trung của sở y tế địa phương nơi đóng quân để lựa chọn nhà cung ứng thuốc. Nhưng do đơn vị chưa đăng ký đấu thầu tập trung tại sở y tế, không tiếp cận được thông tin về giá thuốc hoặc có một số loại thuốc không nằm trong danh mục thuốc sở y tế cho đấu thầu nên không thể lựa chọn được nhà cung ứng, v.v. Những bất cập đó đã làm khó khăn thêm việc sử dụng, quyết toán kinh phí 10% thu bảo hiểm y tế và ảnh hưởng đến công tác chăm sóc sức khỏe bộ đội tại quân y đơn vị.

Một bất cập khác là, các quy định, hướng dẫn về thanh toán, quyết toán kinh phí khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế quân nhân chưa được thực hiện đầy đủ do các cơ sở khám, chữa bệnh và cơ quan bảo hiểm xã hội còn những điểm thiếu thống nhất. Từ đó, dẫn tới tình trạng nhiều khoản chi phí khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế bị cơ quan bảo hiểm xã hội từ chối thanh toán, gây bức xúc, khó khăn cho các cơ sở khám, chữa bệnh. Đơn cử như, việc thanh toán, quyết toán chi phí khám, chữa bệnh cho quân nhân ngoài phạm vi được hưởng bảo hiểm y tế tại các cơ sở dân y. Theo Luật Bảo hiểm y tế và các văn bản hướng dẫn thì quân nhân có phạm vi hưởng, mức hưởng cao nhất so với tất cả các đối tượng tham gia bảo hiểm y tế. Khi quân nhân khám, chữa bệnh, mọi chi phí được quỹ bảo hiểm y tế chi trả, quân nhân không phải trả bất cứ khoản chi phí nào. Trên thực tế, khi giám định chi phí khám, chữa bệnh của quân nhân, một số cơ quan bảo hiểm xã hội không chấp nhận thanh toán, quyết toán phần chi phí các loại thuốc, vật tư y tế tiêu hao, dịch vụ kỹ thuật,… không thuộc danh mục bảo hiểm y tế. Điều đó làm cho các cơ sở khám, chữa bệnh phải mất nhiều thời gian giải trình, chậm được thanh toán chi phí, dẫn đến tâm lý e ngại khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế cho quân nhân hoặc các cơ sở y tế trực tiếp thu tiền khám, chữa bệnh của quân nhân và quân nhân không được thụ hưởng đầy đủ chính sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước. Đối với các cơ sở quân y, trực tiếp là các bệnh viện, bệnh xá cũng gặp khó khăn trong thanh toán chi phí khám, chữa bệnh đối với số quân nhân đi khám, chữa bệnh không đúng tuyến, không đúng nơi đăng ký khám, chữa bệnh ban đầu, cũng như quân nhân chưa tham gia bảo hiểm y tế khi được điều động về các đơn vị đã thực hiện bảo hiểm y tế nhưng chưa được cấp bổ sung thẻ bảo hiểm y tế hoặc đã tham gia bảo hiểm y tế nhưng chưa kịp thay đổi nơi đăng ký khám, chữa bệnh ban đầu khi đến đơn vị mới. Một thực tế nữa là, hầu hết quân nhân đi khám, chữa bệnh tại các cơ sở y tế ngoài quân đội không được bảo đảm ăn theo chế độ bệnh lý hoặc không được xác nhận ăn bệnh lý, nên khi về đơn vị, không được thanh toán số tiền ăn chênh lệch theo chế độ được hưởng, ảnh hưởng tới quyền lợi của quân nhân.

Cùng với đó, việc giảm chi ngân sách hoặc nộp trả ngân sách các khoản chi đã được quỹ bảo hiểm y tế chi trả theo quy định còn hạn chế. Về nguyên tắc, các khoản tiền lương, phụ cấp đặc thù (trực chuyên môn, phẫu thuật, thủ thuật,…) của cán bộ, thầy thuốc đã được kết cấu trong giá dịch vụ khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, hiện nay do các bệnh viện, bệnh xá Quân đội chưa thực hiện cơ chế tự chủ về tài chính nên các khoản chi này vẫn được ngân sách quốc phòng bảo đảm. Bởi vậy, để tránh chi trùng tiền lương, phụ cấp và các khoản chi khác, các bệnh viện, bệnh xá phải tính toán để giảm số quyết toán hoặc nộp trả ngân sách các khoản chi nêu trên. Trên thực tế, việc tính toán, quản lý các khoản tiền lương, phụ cấp,… đã kết cấu trong giá dịch vụ khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế để giảm quyết toán hoặc nộp trả ngân sách ở các bệnh viện, bệnh xá chưa được thực hiện nghiêm. Các khoản bảo hiểm y tế chi trả chưa được các bệnh viện, bệnh xá thống kê đến từng dịch vụ khám, chữa bệnh để làm căn cứ giảm quyết toán hoặc nộp trả ngân sách.

Bên cạnh những bất cập nêu trên, việc thực thi chính sách bảo hiểm y tế hiện nay còn tồn tại những vấn đề ảnh hưởng đến kinh phí hoạt động của các cơ sở khám, chữa bệnh nói chung, bệnh viện, bệnh xá trong Quân đội nói riêng. Đó là, việc tính toán phân bổ thẻ bảo hiểm y tế của cơ quan bảo hiểm xã hội; việc áp dụng trần thanh toán đa tuyến; giá dịch vụ khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế chưa tính đúng, tính đủ các loại chi phí,… làm cho các bệnh viện, bệnh xá gặp khó khăn trong cân đối tài chính từ nguồn thu bảo hiểm y tế, nhất là các bệnh viện, bệnh xá có quy mô nhỏ, v.v.

Để thực hiện tốt chủ trương khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế đối với quân nhân, góp phần nâng cao sức mạnh chiến đấu của Quân đội và thực hiện lộ trình bảo hiểm y tế toàn dân của Đảng, Nhà nước, các cơ quan chức năng, trước hết là ngành Quân y, Tài chính quân đội, Bảo hiểm xã hội Bộ Quốc phòng cần chủ động nghiên cứu, đề xuất các giải pháp khắc phục những vướng mắc, kịp thời kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định về quản lý, sử dụng tài chính bảo hiểm y tế quân nhân phù hợp với thực tiễn, đặc thù quân sự. Mặt khác, tăng cường phối hợp với các cơ quan của Bảo hiểm xã hội Việt Nam để xem xét thấu đáo, giải quyết triệt để những bất cập, vấn đề mới nảy sinh trong lĩnh vực này. Trước mắt, cần nghiên cứu, đề xuất sửa đổi mở rộng phạm vi, nội dung chi kinh phí 10% thu bảo hiểm y tế tại quân y đơn vị, đảm bảo nội dung chi bao quát hết các hoạt động khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho bộ đội. Chủ động phối hợp với Bảo hiểm xã hội Việt Nam, bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố để rà soát, bổ sung cơ chế thanh toán, quyết toán bảo hiểm y tế quân nhân; thống nhất giải quyết việc chi vượt mức trần, chi thuốc, vật tư y tế ngoài danh mục của bảo hiểm y tế, đảm bảo đúng, đủ quyền lợi quân nhân được hưởng khi đi khám, chữa bệnh ở tất cả các cơ sở y tế. Đồng thời, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn và tổ chức tập huấn thống nhất về thủ tục thanh toán, quyết toán, chế độ giám sát, kiểm tra, kiểm toán việc sử dụng quỹ bảo hiểm y tế, v.v.

Đối với các đơn vị, cơ sở khám, chữa bệnh trong Quân đội, cần tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế. Trong đó, chú trọng bồi dưỡng, bố trí cán bộ, nhân viên có đủ năng lực chuyên môn đảm nhiệm công tác khám, chữa bệnh, quản lý tài chính bảo hiểm y tế. Tích cực đầu tư trang bị, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý nguồn thu bảo hiểm y tế, thanh toán, quyết toán chi phí khám, chữa bệnh; thực hiện nghiêm việc tính toán các chi phí đã được kết cấu trong giá dịch vụ khám, chữa bệnh để giảm quyết toán và nộp trả ngân sách quốc phòng theo quy định, v.v. Đặc biệt, các bệnh viện cần có bước đi đột phá nhằm đổi mới cơ chế quản lý, thực hiện cơ chế tự chủ về tài chính theo chủ trương của Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Thông qua đó, nâng cao năng lực toàn diện, tham gia ngày càng hiệu quả vào sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân trong tình hình mới.

Đại tá, TS. ĐỖ MẠNH HÙNG, Phó Cục trưởng Cục Tài chính, Bộ Quốc phòng