Xây dựng chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn là chủ trương lớn, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác quốc phòng, quân sự địa phương ở cơ sở. Trên địa bàn Quân khu 4, loại hình chi bộ này đã được tổ chức và hoạt động ở tất cả các xã, bước đầu khẳng định vai trò hạt nhân lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự. Tuy nhiên, vẫn còn một số vấn đề thực tiễn đặt ra, cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các giải pháp khắc phục, hoàn thiện.

Quán triệt, triển khai thực hiện Hướng dẫn số 35-HD/BTCTW, ngày 15/10/2009 và Hướng dẫn số 24-HD/BTCTW, ngày 20/9/2023 của Ban Tổ chức Trung ương về tổ chức và hoạt động của chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn (sau đây gọi là chi bộ quân sự cấp xã), đến ngày 31/12/2023, trên địa bàn Quân khu 4 đã có 1.651 chi bộ quân sự cấp xã được thành lập và hoạt động (đạt 100%)¹. Từ thực tiễn cho thấy, nhìn chung các chi bộ quân sự cấp xã đã phát huy tốt vai trò tham mưu và lãnh đạo, triển khai thực hiện công tác quốc phòng, quân sự địa phương đồng bộ, chặt chẽ, có nhiều chuyển biến tích cực, nhất là ở các địa bàn đặc thù, vùng sâu, vùng xa, biên giới. Rõ nét nhất là lãnh đạo ban chỉ huy quân sự cấp xã thực hiện tốt công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu; thực hiện Luật Nghĩa vụ quân sự; phát huy vai trò nòng cốt thực hiện 4 tại chỗ ở cơ sở trong xử lý các tình huống trong bảo vệ biên giới, biển, đảo; tham gia phòng, chống lụt bão, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh và phòng, chống cháy rừng; phối hợp với các lực lượng giải quyết hiệu quả nhiều vụ việc phức tạp ở cơ sở, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, v.v. Thông qua sự lãnh đạo của chi bộ quân sự cấp xã, trách nhiệm, phương pháp, tác phong công tác của cán bộ quân sự có nhiều đổi mới, sâu sát với địa bàn, thực hiện tốt hơn chức trách, nhiệm vụ được giao, góp phần làm chuyển biến nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành và nhân dân trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự tại cơ sở.

Chiến sĩ dân quân thị xã Hồng Lĩnh (Hà Tĩnh) luyện tập bắn súng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình tổ chức và hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã trên địa bàn Quân khu 4 còn bộc lộ một số nội dung bất cập, vướng mắc, cần tiếp tục nghiên cứu, tìm giải pháp tháo gỡ.

Một là, về nhận thức, một số cấp ủy, cơ quan quân sự, cán bộ, đảng viên nhận thức chưa đầy đủ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của chi bộ quân sự cấp xã, cá biệt còn có tư tưởng cho rằng, việc thành lập chi bộ quân sự cấp xã là không cần thiết, hoặc chỉ nên thành lập ở những địa bàn trọng điểm về quốc phòng, an ninh! Đây là nút thắt, nguyên nhân cơ bản khiến việc triển khai xây dựng và hoạt động của một số chi bộ quân sự cấp xã chưa thực sự bài bản, nghiêm túc, chặt chẽ và hiệu quả. Vì vậy, cần có biện pháp tháo gỡ kịp thời và trước tiên. Bởi, cả về lý luận và thực tiễn đều cho thấy, chỉ trên cơ sở nhận thức đúng đắn, sâu sắc mới có thể tổ chức thực hiện triệt để, đúng nguyên tắc, quy định. Để khắc phục tình trạng này, cấp ủy, chính quyền các cấp, đặc biệt là cấp huyện, xã cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, tiến hành tốt công tác tuyên truyền, giáo dục với nhiều hình thức, biện pháp linh hoạt, như: thông qua các phương tiện thông tin đại chúng; tổ chức học tập, sinh hoạt đảng, các cuộc họp, giao ban; mở các đợt tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ,… nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, trước hết là cấp ủy, bí thư và đội ngũ cán bộ, đảng viên ở các chi bộ quân sự về sự cần thiết, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và các mối quan hệ công tác của chi bộ quân sự cấp xã. Từ đó thống nhất nhận thức, đề ra chủ trương, phát huy trách nhiệm, chủ động khắc phục khó khăn, tháo gỡ vướng mắc, tổ chức và nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã.

Hai là, về nhân sự, đội ngũ cấp ủy ở chi bộ quân sự cấp xã hiện nay chủ yếu là kiêm nhiệm. Trong đó, một số chi bộ quân sự còn khuyết bí thư, phó bí thư nhưng chậm được kiện toàn, bổ sung; mặt khác, một số chi bộ đảng viên ít, hoạt động phân tán, ảnh hưởng đến năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ. Đây là vấn đề khó, chưa thể giải quyết triệt để trong một sớm một chiều. Để từng bước tháo gỡ sự bất cập này, theo chúng tôi, bên cạnh việc cơ cấu cán bộ, đảng viên của chi bộ quân sự cấp xã như hiện nay², nên bổ sung thêm các đồng chí cán bộ biên phòng (nơi các xã biên giới) tăng cường trong cấp ủy xã tham gia cấp ủy của chi bộ quân sự. Đối với các đơn vị hành chính cấp xã nằm trong lộ trình sáp nhập, có điều chuyển công tác đối với đồng chí bí thư đảng ủy, chỉ huy trưởng ban chỉ huy quân sự và các xã có đảng viên tăng cường đang sinh hoạt tại chi bộ ở khối, xóm, bản mà nhất thiết phải điều động để thành lập chi bộ quân sự xã thì cấp ủy cấp trên cần có hướng dẫn cụ thể để kiện toàn bí thư, phó bí thư chi bộ quân sự và điều động đảng viên để không làm ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của các chi bộ khác. Bên cạnh đó, để giải quyết bài toán về phát triển đảng viên, cần nghiên cứu thành lập chi đoàn trong lực lượng dân quân ở các xã để tập hợp và tạo môi trường cho đoàn viên là dân quân phấn đấu, rèn luyện, từ đó lựa chọn, bồi dưỡng những đoàn viên ưu tú, tạo nguồn giới thiệu cho chi bộ quân sự kết nạp vào Đảng. Cùng với đó, cấp ủy các cấp cần quan tâm phát triển Đảng trong thanh niên chuẩn bị nhập ngũ, nhằm tạo nguồn cán bộ, đảng viên dân quân tự vệ, bổ sung cho chi bộ quân sự cấp xã, nhất là ở địa bàn vùng sâu, vùng xa, nơi có ít đảng viên.

Ba là, về khung khổ pháp lý. Từ khi Ban Tổ chức Trung ương ban hành Hướng dẫn số 24-HD/BTCTW đến nay, trên địa bàn Quân khu chưa có văn bản hướng dẫn chung về tổ chức và hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã. Điều này dẫn tới các chi bộ quân sự cấp xã (kể cả những chi bộ đã được thành lập gần 20 năm) còn lúng túng trong cách thức hoạt động; vẫn phải áp dụng mẫu văn bản của cả quân sự và dân sự, gây khó khăn trong tổ chức lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ, nhất là khi có thanh tra, kiểm tra. Từ thực tế trên, thiết nghĩ, Ban Tổ chức Trung ương, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam cần phối hợp nghiên cứu, ban hành hướng dẫn quy định thống nhất trong xây dựng hệ thống văn kiện của chi bộ quân sự cấp xã. Thường vụ Đảng ủy Quân khu phối hợp với tỉnh ủy các tỉnh trên địa bàn ban hành văn bản hướng dẫn chung, quy định rõ về chức năng, nhiệm vụ, quy chế hoạt động, nội dung sinh hoạt và mẫu biểu hệ thống văn kiện của chi bộ quân sự cấp xã. Trên cơ sở đó, các chi bộ quân sự cấp xã cần chủ động xây dựng quy chế hoạt động, quy định chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ công tác,… tập trung xây dựng chi bộ vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Qua đó, tạo sự thống nhất nhận thức và hành động, nâng cao hiệu quả hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã.

Bốn là, về năng lực lãnh đạo. Qua đánh giá thực tế cho thấy, năng lực lãnh đạo (khả năng quán triệt, cụ thể hóa chủ trương của trên; xây dựng nghị quyết và tổ chức thực hiện các chủ trương, biện pháp lãnh đạo của chi bộ; năng lực kiểm tra, giám sát và duy trì thực hiện các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng,...) của một số chi bộ quân sự cấp xã chưa toàn diện, chưa rõ nét, có mặt chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ. Vấn đề này xuất phát từ nhiều nguyên nhân và cần có nhiều giải pháp tổng thể để khắc phục. Song, trước hết, theo chúng tôi cần tập trung nhanh chóng hoàn thiện đề tài “Nâng cao năng lực lãnh đạo của các chi bộ quân sự xã, phường, thị trấn trên địa bàn Quân khu 4 hiện nay” do Cục Chính trị Quân khu chủ trì, qua đó, triển khai những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo toàn diện của chi bộ quân sự cấp xã. Đồng thời, Quân khu cần thường xuyên kiểm tra, khảo sát nắm bắt tình hình khó khăn, vướng mắc, bất cập ở cơ sở để tham mưu, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực lãnh đạo của loại hình chi bộ này. Tăng cường phối hợp với các tỉnh ủy và giao Bộ Chỉ huy Quân sự các tỉnh tham mưu với cấp ủy địa phương, tổ chức bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ bí thư, phó bí thư, cấp ủy viên về tổ chức, phương pháp hoạt động. Bên cạnh đó, các cấp ủy đảng thường xuyên làm tốt công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm, nhân rộng điển hình tiên tiến, phổ biến cách làm hiệu quả; đồng thời, khắc phục, chấn chỉnh những hạn chế nhằm nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ quân sự cấp xã.

Năm là, về cơ chế, chính sách. Hiện nay, chi bộ quân sự cấp xã trên địa bàn Quân khu không được cấp kinh phí hoạt động; đảng viên chi bộ trong lực lượng dân quân cơ động ở xa trung tâm xã, hằng tháng tham gia sinh hoạt gặp nhiều khó khăn; đại đa số cơ quan quân sự cấp xã chưa có trụ sở làm việc riêng đã ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả hoạt động của chi bộ. Vì vậy, theo chúng tôi, Ban Tổ chức Trung ương cần nghiên cứu, sớm ban hành hướng dẫn bảo đảm chế độ, chính sách cho chi bộ quân sự cấp xã hoạt động. Cấp ủy, hội đồng nhân dân, ủy ban nhân dân cấp huyện cần quan tâm bố trí ngân sách tương xứng với hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã như đối với chi bộ cùng cấp; có cơ chế, chính sách hỗ trợ phù hợp đối với đảng viên ở xa tham gia sinh hoạt tại chi bộ quân sự. Cơ quan quân sự huyện chủ động phối hợp, tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương bố trí quỹ đất và đầu tư ngân sách xây dựng trụ sở làm việc của cơ quan quân sự cấp xã theo hướng dẫn của Bộ Quốc phòng. Đồng thời, hỗ trợ tích cực và tạo điều kiện thuận lợi để chi bộ quân sự cấp xã nâng cao chất lượng hoạt động; có chế độ học tập và đãi ngộ cho cán bộ, đảng viên trong chi bộ quân sự cấp xã.

Những nội dung trao đổi trên đây chưa phản ánh tất cả các vấn đề đang đặt ra trong xây dựng và hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã trên địa bàn Quân khu 4. Tuy nhiên, đây là những cơ sở thực tiễn để cấp ủy các cấp tham khảo, có chủ trương và biện pháp tháo gỡ vướng mắc, bất cập, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ quân sự cấp xã, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới.

Đại tá PHẠM VĂN ĐÔNG, Phó Chủ nhiệm Chính trị Quân khu
______________________        

1 - Trong đó, có 90 xã/22 huyện biên giới, 162 xã/32 huyện ven biển; 621/1651 chi bộ có cấp ủy, với hơn 13 nghìn đảng viên; tỷ lệ đảng viên trong lực lượng dân quân đạt 31,05%, có trình độ trung cấp trở lên đạt 1,84%.

2 - Cơ cấu đảng viên của chi bộ quân sự xã: bí thư đảng ủy, chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã; các đảng viên trong ban chỉ huy quân sự, đơn vị dân quân cơ động, dân quân thường trực và dân quân biển.