Trong tác chiến nói chung, tác chiến phòng thủ quân khu nói riêng, quân báo - trinh sát có vai trò hết sức quan trọng, giúp bộ tư lệnh và cơ quan tham mưu quân khu nắm chắc tình hình địch và các mặt liên quan, làm cơ sở hạ quyết tâm tác chiến, kịp thời xử trí các tình huống. Vì vậy, nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của lực lượng này là vấn đề có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.

Đặc điểm của quân báo - trinh sát trong tác chiến phòng thủ quân khu là triển khai hoạt động trên địa bàn rộng, nhiều tỉnh, thành phố (thường từ 06 đến 12 tỉnh, thành phố), cả nội địa và ngoại biên; có nhiều thành phần, lực lượng cùng tham gia; thực hiện đồng thời nhiều nhiệm vụ, không chỉ nắm đối tượng địch xâm lược từ bên ngoài biên giới, lãnh thổ vào, mà còn phải nắm cả đối tượng gây bạo loạn lật đổ trong nội địa, tình hình địa bàn, hoạt động của đơn vị bạn, địa phương có liên quan, v.v. Đồng thời, sẵn sàng tập kích phá hủy, tiêu diệt các mục tiêu quan trọng của địch và thực hiện một số nhiệm vụ khác.

Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc (nếu xảy ra), ngay ở giai đoạn đầu, khi âm mưu, thủ đoạn của địch còn “trong vòng bí mật”, thì hoạt động của lực lượng quân báo - trinh sát quân khu đã phải chủ động triển khai từ rất sớm để nắm chắc mọi tình hình, làm cơ sở để hạ quyết tâm tác chiến, nên công tác này càng có ý nghĩa quan trọng, cần được nghiên cứu thấu đáo cả về lý luận và thực tiễn. Phạm vi bài viết nhằm nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quân báo - trinh sát, tác chiến phòng thủ quân khu trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

Một là, chuẩn bị đầy đủ, chu đáo về lực lượng ngay từ thời bình và trong suốt quá trình tác chiến phòng thủ. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu nhằm bảo đảm đầy đủ về nhân lực - nhân tố quyết định hiệu quả hoạt động của quân báo - trinh sát. Trong khi đó, tổ chức, biên chế lực lượng quân báo - trinh sát quân khu gồm nhiều thành phần, mỗi thành phần lực lượng có chức năng, nhiệm vụ khác nhau, gồm: điệp báo chiến dịch; trinh sát kỹ thuật cấp chiến dịch; trinh sát bộ đội; trinh sát đặc nhiệm. Vì vậy, người chỉ huy phải căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ cụ thể của từng thành phần để có ý định, kế hoạch chuẩn bị lực lượng, bảo đảm đủ số lượng, nâng cao chất lượng, phù hợp với tổ chức biên chế, đặc điểm địa bàn, khả năng bộ đội, phát huy thế mạnh, sở trường của từng chuyên ngành.

Để làm tốt công tác chuẩn bị lực lượng, trước hết, người chỉ huy các đơn vị quân báo - trinh sát phải kết hợp chặt chẽ giữa thường xuyên kiện toàn đầy đủ tổ chức biên chế, lực lượng theo hướng tinh, gọn, mạnh với tổ chức giáo dục chính trị, huấn luyện chiến đấu, nâng cao trình độ, năng lực toàn diện cho cán bộ, chiến sĩ; trong đó, chú trọng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ theo các chuyên ngành, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ được giao. Đặc biệt, trong tác chiến phòng thủ quân khu, lực lượng quân báo - trinh sát thường tổ chức thành các tổ, phân đội nhỏ lẻ, hoạt động tương đối độc lập, xa sự chỉ huy, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy, cơ quan, đơn vị, nên cần chú trọng tuyển chọn thật kỹ về lai lịch chính trị, phẩm chất đạo đức, tố chất cá nhân,...; trên cơ sở đó, tổ chức giáo dục, bồi dưỡng xây dựng bản lĩnh, lập trường kiên định, vững vàng, với yêu cầu bất di bất dịch là: bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào cũng phải tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước, Quân đội và Nhân dân. Trong đó, hết sức chú trọng giáo dục nâng cao tinh thần tự giác, vượt khó, vượt khổ, ý chí quyết tâm cao, vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ. Người chỉ huy, cán bộ chính trị các đơn vị quân báo - trinh sát phải tổ chức quán triệt, giao nhiệm vụ, hiệp đồng cụ thể, tỉ mỉ, rõ ràng; làm tốt công tác đảng, công tác chính trị cả trước, trong và sau mỗi nhiệm vụ, trận đánh,…; kịp thời nắm bắt, động viên tư tưởng, xây dựng ý chí quyết tâm cho cán bộ, chiến sĩ hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Hai là, tăng cường công tác chỉ huy, chỉ đạo của bộ tư lệnh và cơ quan tham mưu quân báo - trinh sát quân khu. Xuất phát từ đặc điểm, tính chất nhiệm vụ, lực lượng quân báo - trinh sát luôn phải đối mặt với những khó khăn, phức tạp, nguy hiểm, nhưng phải tuyệt đối giữ bí mật về ý định, hoạt động,... nên việc tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ huy, chỉ đạo của bộ tư lệnh và cơ quan quân báo - trinh sát quân khu là hết sức cần thiết. Đối với bộ tư lệnh quân khu, cần chủ động chỉ thị nhiệm vụ cho chủ nhiệm quân báo - trinh sát tăng cường xác định mục tiêu, nhiệm vụ của các lực lượng; thường xuyên kiểm tra, kiểm soát việc tổ chức thực hiện kế hoạch công tác trinh sát; dự kiến các tình huống, khả năng, hành động của địch trong quá trình tiến công vào địa bàn quân khu. Đồng thời, điều chỉnh, bổ sung kế hoạch, chỉ đạo chủ nhiệm quân báo - trinh sát đôn đốc các đơn vị thực hiện nhiệm vụ, nhất là lực lượng đang trực tiếp nắm địch ở phía trước.

Đối với chủ nhiệm và cơ quan quân báo - trinh sát quân khu, trên cơ sở nhiệm vụ, quyết tâm tác chiến phòng thủ, tổ chức quán triệt nhiệm vụ và chỉ đạo lực lượng quân báo - trinh sát các cấp tổ chức các biện pháp nắm địch cả ở nội địa và ngoại biên; tổng hợp tình hình địch báo cáo người chỉ huy; chuẩn bị và báo cáo kế hoạch quân báo - trinh sát với cấp trên, triển khai lực lượng theo kế hoạch; soạn thảo chỉ lệnh quân báo - trinh sát thông qua tham mưu trưởng quân khu và gửi các đơn vị; soạn thảo kế hoạch hiệp đồng quân báo - trinh sát với các tỉnh, sư đoàn, đơn vị trực thuộc quân khu và các đơn vị bạn trên địa bàn. Cùng với đó, tổ chức chỉ huy, chỉ đạo các lực lượng quân báo - trinh sát nắm địch, nắm tình hình theo kế hoạch, bảo đảm cho quân khu tác chiến. Duy trì chế độ báo cáo tình hình địch với người chỉ huy, cơ quan quân báo cấp trên, thông báo kịp thời tin tức cho các cơ quan, đơn vị có liên quan. Đối với nhiệm vụ trinh sát quan trọng, phải tăng cường vai trò điều hành, chỉ huy, chỉ đạo trực tiếp của cơ quan quân báo - trinh sát quân khu. Muốn vậy, chủ nhiệm quân báo - trinh sát phải nắm chắc quyết tâm tác chiến phòng thủ; tăng cường đôn đốc, kiểm tra, phát hiện những sai sót trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, kịp thời điều chỉnh, bổ sung lực lượng, phương tiện trinh sát để duy trì các hoạt động nắm địch hiệu quả nhất.

Ba là, hiệp đồng chặt chẽ giữa các lực lượng quân báo - trinh sát trên địa bàn, tạo mạng lưới trinh sát nắm địch “toàn diện, rộng khắp” theo kế hoạch thống nhất, không bỏ sót mục tiêu. Để nắm chắc tình hình địch, người chỉ huy và chủ nhiệm quân báo - trinh sát phải làm tốt công tác hiệp đồng trinh sát, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các thành phần, lực lượng, bảo đảm nắm địch toàn diện, không chồng chéo, không bỏ sót mục tiêu, bảo đảm tin tức chính xác, kịp thời cho từng nhiệm vụ tác chiến. Tuy nhiên, việc hiệp đồng quân báo - trinh sát nắm địch là nhiệm vụ rất phức tạp do các lực lượng nắm địch luôn có bộ phận triển khai trước, địa bàn rộng, hoạt động phân tán; do vậy, phương pháp tiến hành phải linh hoạt, sáng tạo, chặt chẽ. Mặt khác, hoạt động quân báo - trinh sát trong tác chiến phòng thủ quân khu thường diễn ra trên không gian rộng, có nhiều lực lượng cùng tham gia nắm địch, như: quân báo - trinh sát của Bộ, quân báo - trinh sát địa phương, quân báo - trinh sát các đơn vị bạn đứng chân trên địa bàn, v.v. Vì vậy, người chỉ huy và chủ nhiệm quân báo - trinh sát phải xác định rõ các thành phần, nội dung hiệp đồng, phạm vi, mục tiêu, nhiệm vụ nắm địch của từng lực lượng, hình thức và biện pháp hoạt động; khu vực hoạt động các lực lượng, phương pháp báo cáo, trao đổi thông tin liên lạc, ký, tín hiệu nhận nhau,… để tạo thành mạng trinh sát nắm địch toàn diện, rộng khắp, thống nhất. Ngoài ra, phải hiệp đồng một số mặt bảo đảm khác, như: điểm giao nộp tù binh, hàng binh, tài liệu, giấy tờ thu được của địch, nơi cất giấu thương binh, tử sĩ, v.v. Chủ nhiệm quân báo - trinh sát phải căn cứ vào tình hình địch, phương án tác chiến của quân khu và thời gian cụ thể để vận dụng phương pháp hiệp đồng cho phù hợp, có thể bằng hội nghị, trên bản đồ, sa bàn hoặc tại thực địa; trong trường hợp thời gian gấp có thể hiệp đồng bằng văn bản hoặc cử cán bộ xuống trực tiếp các đơn vị, cũng có thể hiệp đồng qua phương tiện thông tin liên lạc. Vận dụng linh hoạt các phương pháp: chỉ thị hiệp đồng, nêu tình huống hoặc kết hợp cả hai phương pháp; ngoài ra, các lực lượng quân báo - trinh sát hoạt động gần nhau có thể chủ động phối hợp, hiệp đồng với nhau trong quá trình nắm địch.

Bốn là, bảo đảm tốt các mặt cho lực lượng quân báo - trinh sát hoạt động. Đây là giải pháp có ý nghĩa thiết thực, quan trọng, nhằm bảo đảm cho lực lượng quân báo - trinh sát hoạt động thuận lợi, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Công tác bảo đảm gồm nhiều mặt, trong đó giữ bí mật, bảo đảm thông tin liên lạc, bảo đảm hậu cần, kỹ thuật là những mặt quan trọng nhất. Giữ bí mật là nguyên tắc trong hoạt động quân báo - trinh sát, giúp cho lực lượng này bảo toàn được lực lượng, giữ kín ý định tác chiến, tạo yếu tố bất ngờ, nâng cao hiệu quả nắm địch. Nội dung bao gồm: giữ bí mật về hành động trinh sát, ý định, nhiệm vụ, lực lượng, phương tiện, phiên hiệu các đơn vị tham gia tác chiến, v.v. Để làm tốt công tác này, ngay từ thời bình, phải tập trung giáo dục cho cán bộ, chiến sĩ nắm rõ chức năng, nhiệm vụ, luôn nêu cao ý thức bảo đảm bí mật; tổ chức tốt công tác huấn luyện, rèn luyện, nâng cao kỹ năng, kỹ xảo về chuyên môn nghiệp vụ; giỏi vận dụng các hình thức chiến thuật và các biện pháp trinh sát, cũng như khả năng phối hợp với đơn vị bạn, địa phương, nhất là lực lượng hoạt động sâu trong vùng địch kiểm soát.

Bảo đảm thông tin liên lạc cho hoạt động quân báo - trinh sát là một trong những mặt bảo đảm hết sức khó khăn, bởi tác chiến phòng thủ quân khu có thể sẽ diễn ra dài ngày, ác liệt; địch có ưu thế về tác chiến điện tử và luôn coi trọng việc đánh phá, gây nhiễu làm rối loạn hệ thống thông tin liên lạc các cấp của ta. Vì vậy, các lực lượng quân báo - trinh sát cần phát huy cao nhất khả năng thông tin nội bộ, với nhiều hình thức, phương pháp; kết hợp chặt chẽ, tận dụng, phát huy hiệu quả hệ thống thông tin trong khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố, các đơn vị bạn, cấp trên,... để chỉ huy, chỉ đạo và báo cáo tin tức kịp thời. Đối với công tác hậu cần, kỹ thuật, việc bảo đảm phải phù hợp với tính chất nhiệm vụ, tổ chức, hoạt động của lực lượng quân báo - trinh sát, chủ nhiệm và cơ quan quân báo - trinh sát cần nắm chắc chuyên môn nghiệp vụ, kịp thời tham mưu cho người chỉ huy trong công tác bảo đảm; hiệp đồng chặt chẽ với các đơn vị, cấp ủy, chính quyền, lực lượng vũ trang địa phương trong huy động, khai thác các nguồn lực để lực lượng này hoạt động hiệu quả.

Hoạt động của lực lượng quân báo - trinh sát trong tác chiến phòng thủ quân khu có vai trò hết sức quan trọng. Bài viết đề xuất một số giải pháp bước đầu để các cơ quan, đơn vị nghiên cứu, vận dụng, góp phần hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Đại tá, TS. TRẦN MINH THAO, Học viện Quốc phòng