Để đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Quân đội ta đã và đang được đầu tư trang bị một số vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Tuy nhiên, hiện nay việc khai thác, làm chủ các loại vũ khí, trang bị đó cũng còn những bất cập. Vì vậy, kết hợp đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao với làm chủ vũ khí, trang bị mới là yêu cầu quan trọng, cấp bách.

Đặc điểm cơ bản của vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới là có tính năng kỹ - chiến thuật hiện đại, được sản xuất theo công nghệ mới có tính tích hợp rất cao, thiết kế theo dạng mô - đun hóa, phần mềm công nghệ thông tin chiếm tỷ trọng lớn.

Hiện nay, đối với Quân đội ta, việc khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới đang gặp nhiều khó khăn, do hầu hết tài liệu kỹ thuật, công nghệ mà các đối tác sản xuất, chuyển giao đều ở dạng thuyết minh khối kỹ thuật, không có sơ đồ nguyên lý chi tiết, không có quy trình bảo dưỡng, sửa chữa. Trong khi đó, các phần mềm lại không được chuyển giao mã nguồn; nội dung huấn luyện chỉ dừng ở mức có thể vận hành hoạt động, chưa huấn luyện khai thác làm chủ hết tính năng, v.v. Thực tế cho thấy, để duy trì tình trạng kỹ thuật của vũ khí, trang bị thế hệ mới, ngoài việc đòi hỏi điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật, sử dụng, bảo quản, bảo dưỡng lớn, với các tiêu chuẩn kỹ thuật rất khắt khe, thì việc chẩn đoán tình trạng hỏng hóc của vũ khí, trang bị phải sử dụng các thiết bị kỹ thuật chuyên dùng hiện đại. Trong trường hợp vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới hư hỏng thì hầu hết phải sử dụng dịch vụ của đối tác nước ngoài nên rất tốn kém, không đáp ứng yêu cầu về thời gian, ảnh hưởng đến khả năng sẵn sàng chiến đấu của các đơn vị. Cùng với đó, vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới đòi hỏi người khai thác, sử dụng không chỉ có kiến thức cơ bản, có trình độ hiểu biết về một số chuyên ngành kỹ thuật, mà còn phải giỏi về ngoại ngữ, công nghệ thông tin, v.v.

Để giải quyết những vấn đề đó, một mặt, chúng ta cần đối tác chuyển giao công nghệ, hợp tác đào tạo, huấn luyện nguồn nhân lực kỹ thuật; mặt khác, cần tăng cường mua sắm cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đồng bộ, tăng dự trữ vật tư kỹ thuật hợp lý. Các giải pháp này chưa thể triển khai ngay được, bởi đầu tư rất lớn, vượt quá khả năng ngân sách quốc phòng. Hiện nay, nhiều nhà trường, cơ sở nghiên cứu trong và ngoài Quân đội có khả năng đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; trong đó, nhiều ngành nghề, cơ sở nghiên cứu, cơ sở kỹ thuật có sự tương đồng, phù hợp với công tác đào tạo đội ngũ cán bộ, nhân viên kỹ thuật để làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Vì vậy, theo chúng tôi, kết hợp chặt chẽ giữa công tác đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao với làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới là giải pháp có tính khả thi cao. Trong đó, việc kết hợp cần tập trung vào một số vấn đề chủ yếu sau:

1. Sử dụng cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao tham gia thực hiện nhiệm vụ làm chủ khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Theo đó, nên sử dụng các cơ sở này thực hiện chức năng nghiên cứu, làm chủ về khai thác sử dụng, bảo đảm kỹ thuật; chế thử, biên soạn quy trình công nghệ bảo đảm kỹ thuật; huấn luyện, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao,… giống như trung tâm khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật công nghệ cao. Bởi lẽ, cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao có đội ngũ giảng viên là các nhà khoa học trình độ cao (kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ), trong đó có nhiều người được đào tạo tại các nước có ngành công nghiệp quốc phòng hiện đại - nơi sản xuất phần lớn vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Đội ngũ này vừa nắm được công nghệ hiện đại, vừa có trình độ công nghệ thông tin, ngoại ngữ tốt nên có khả năng nghiên cứu, làm chủ về khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Đồng thời, tích cực sử dụng các phòng thí nghiệm, xưởng trường hiện đại để nghiên cứu công tác bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Hiện nay, một số trường đại học trọng điểm quốc gia đã và đang được đầu tư một số phòng thí nghiệm, xưởng trường công nghệ cao theo các chương trình phát triển khoa học - công nghệ quốc gia, với nhiều trang thiết bị hiện đại, có thể giúp việc giải mã nguồn, chẩn đoán trạng thái kỹ thuật của các trang thiết bị, phân tích chất lượng vật tư kỹ thuật, đánh giá quy trình bảo quản, bảo dưỡng, sửa chữa, niêm cất đối với từng loại vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới. Qua đó, có thể trợ giúp đắc lực cho việc nghiên cứu làm chủ về khai thác, sử dụng và trực tiếp tham gia vào công tác sản xuất vật tư kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới, vừa đáp ứng được yêu cầu công tác bảo đảm kỹ thuật hiện nay, vừa tạo điều kiện cho các nhà khoa học gắn kết với thực tiễn, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo.

Từ thực tiễn quản lý, chỉ đạo bảo đảm kỹ thuật, Tổng cục Kỹ thuật đã xác định nhiều giải pháp nhằm nâng cao năng lực làm chủ khai thác, nhất là làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới; trong đó, phối hợp chặt chẽ các khâu nghiên cứu phát triển, chế thử, sản xuất, cải tiến, hiện đại hóa trong quá trình sản xuất, từng bước thực hiện phương thức quản lý theo vòng đời đối với vũ khí, trang bị kỹ thuật do Việt Nam tự sản xuất. Hệ thống tổ chức bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị thế hệ mới được hoàn thiện theo hướng tổ chức cơ quan kỹ thuật đầu ngành vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới; trung tâm khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật công nghệ cao; trung tâm cơ sở dữ liệu vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới thuộc Tổng cục Kỹ thuật.

Trong chiến tranh, đội ngũ các nhà khoa học của các cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật đã gắn bó với vũ khí, trang bị kỹ thuật, gắn bó với chiến trường và đã nghiên cứu làm chủ về khai thác, sử dụng, nghiên cứu cải tiến nhiều loại vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại của ta, hạn chế tác dụng của vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại của địch, góp phần vào thắng lợi chung của dân tộc. Năm 1972, Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo) đã thành lập Tổ nghiên cứu phá thủy lôi và bom từ trường, do Tiến sĩ vật lý chất rắn Vũ Đình Cự làm tổ trưởng. Kết quả nghiên cứu đã ứng dụng rất hiệu quả trong thực tiễn, góp phần đánh bại âm mưu phong tỏa Vịnh Bắc Bộ của quân đội Mỹ.

2. Gửi lực lượng chuyên môn quản lý, sử dụng vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới đi bổ túc tại các cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao. Nghiên cứu làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới là quá trình lâu dài, liên tục, nhằm làm chủ khai thác hết tính năng kỹ - chiến thuật và xây dựng các quy trình bảo quản, bảo dưỡng kỹ thuật, sửa chữa, tăng hạn sử dụng cho từng loại vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới trong biên chế, phù hợp với điều kiện khai thác, năng lực công nghệ của Quân đội ta. Hiện nay, cuộc cách mạng khoa học - công nghệ đang phát triển rất mạnh mẽ, những thành tựu khoa học - công nghệ mới nhất luôn được ứng dụng nhanh chóng vào lĩnh vực sản xuất, khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự. Với chức năng của mình, các cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật quân sự chất lượng cao phải thường xuyên cập nhật, tiến tới làm chủ những thành tựu khoa học - công nghệ mới để ứng dụng trong khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật; từng bước sản xuất vật tư vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.

Để nâng cao khả năng khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật, đội ngũ cán bộ, nhân viên kỹ thuật trực tiếp quản lý, sử dụng, bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới ở các đơn vị cần cập nhật kiến thức mới, trên cơ sở đó vận dụng sáng tạo vào thực tiễn. Do đó, việc tổ chức bổ túc kiến thức mới về các chuyên ngành kỹ thuật, công nghệ thông tin, chỉ huy quản lý kỹ thuật có liên quan và nâng cao trình độ ngoại ngữ cho lực lượng chuyên môn quản lý, sử dụng vũ khí, trang bị thế hệ mới tại các cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao là hết sức cần thiết.

3. Gắn kết chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo, cơ quan kỹ thuật đầu ngành với đơn vị để hiện đại hóa chương trình, đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo. Sản phẩm của các cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật sẽ trực tiếp khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật. Khi vũ khí, trang bị kỹ thuật được hiện đại hóa thì đổi mới chương trình đào tạo là yêu cầu tất yếu đối với cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao. Hiện đại hóa chương trình đào tạo phải bắt đầu từ điều chỉnh mục tiêu đào tạo cán bộ kỹ thuật các cấp để trang bị cho họ khối kiến thức cơ bản, công nghệ nền, hiểu biết và kỹ năng khai thác một số loại vũ khí, trang bị kỹ thuật điển hình, kiến thức và kỹ năng chỉ huy, quản lý đơn vị. Trên cơ sở đó, xác định được nội dung từng khối kiến thức, nội dung thực hành trong chương trình đào tạo, nhằm đạt được các mục tiêu cụ thể (chuẩn đầu ra). Để xác định đúng mục tiêu đào tạo, ngoài kiến thức quản lý giáo dục, người xây dựng chương trình phải nắm chắc sự phát triển của vũ khí, trang bị kỹ thuật, phương thức bảo đảm kỹ thuật và có kiến thức, thực tiễn chỉ huy, quản lý các đơn vị kỹ thuật. Do đó, cơ sở đào tạo cần chủ động, tích cực tham gia vào quá trình làm chủ khai thác, sử dụng vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới và các hoạt động huấn luyện kỹ thuật tại đơn vị.

Quá trình điều chỉnh, hiện đại hóa chương trình đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo và các cơ quan kỹ thuật đầu ngành, cơ quan quản lý huấn luyện, đào tạo kỹ thuật toàn quân. Theo đó, cơ quan kỹ thuật đầu ngành và các cơ quan liên quan cần chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở đào tạo điều chỉnh, hiện đại hóa chương trình đào tạo nhân lực kỹ thuật. Để nâng cao chất lượng đào tạo, cơ sở đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao phải sử dụng vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới trong cả quá trình nghiên cứu và quá trình dạy - học. Với khả năng ngân sách quốc phòng hiện nay, khó có thể trang bị vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới cho các học viện, nhà trường quân sự. Do đó, cần có cơ chế để giáo viên, học viên được thực hành nghiên cứu, làm chủ khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới tại đơn vị.

Kết hợp đào tạo nhân lực kỹ thuật chất lượng cao với làm chủ khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới là vấn đề quan trọng, thiết thực hiện nay. Giải pháp này sẽ tạo tiền đề để Quân đội chủ động nguồn nhân lực khai thác, sử dụng và bảo đảm kỹ thuật cho vũ khí, trang bị kỹ thuật thế hệ mới, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Đại tá, PGS, TS. HOÀNG NGỌC AN, Học viện Kỹ thuật Quân sự