Giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ hiện nay cần phải được nhận thức và tiến hành đồng bộ bằng nhiều giải pháp. Thực hiện tốt điều đó, sẽ là cơ sở quan trọng để lực lượng vũ trang Quân khu 9 xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, lành mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Đạo đức, lối sống là một yếu tố then chốt của văn hóa, có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của cá nhân, gia đình và xã hội. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa, vận dụng các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đại hội XI và những định hướng lớn của Nghị quyết Trung ương 9 (khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”, Đại hội XII tiếp tục xác định bảy nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu, trong đó đặc biệt nhấn mạnh: Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện là nhiệm vụ trọng yếu, là mục tiêu của chiến lược phát triển. Đây là định hướng lớn về xây dựng đạo đức, lối sống văn hóa của con người Việt Nam, trong đó có cán bộ, chiến sĩ trong Quân đội. Bởi, đạo đức, lối sống là những yếu tố cơ bản tạo thành phẩm chất chính trị, nhân cách, quy định mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, khả năng sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng của người quân nhân cách mạng trong mọi tình huống.

Quán triệt, thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam, những năm qua, lực lượng vũ trang Quân khu 9 thường xuyên chú trọng xây dựng các cơ quan, đơn vị có đời sống văn hóa, tinh thần phong phú, lành mạnh, đạt được nhiều kết quả quan trọng: Nhận thức về xây dựng đạo đức, lối sống văn hóa của cán bộ, chiến sĩ ở các cơ quan, đơn vị, địa phương được nâng lên; ý thức, thái độ, hành vi và trách nhiệm của cán bộ, chiến sĩ trong xây dựng nếp sống chính quy, rèn luyện kỷ luật và giải quyết các mối quan hệ có nhiều tiến bộ. Nét đẹp văn hóa trong lối sống và cách ứng xử của cán bộ, chiến sĩ được thể hiện rõ nét, thông qua các phong trào, cuộc vận động ở đơn vị, như: “Đền ơn đáp nghĩa”, “Xóa đói giảm nghèo”, “Cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu 9 chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Chung tay vì sức khỏe cộng đồng”, xây dựng Nhà tình nghĩa, Nhà tình thương, Nhà đồng đội, mái ấm công đoàn, giúp dân phát triển kinh tế - xã hội, phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, gần đây là phong trào “Nước ngọt nghĩa tình” trước tình trạng xâm ngập mặn ở các tỉnh miền Tây Nam Bộ, v.v. Đặc biệt, trước những diễn biến phức tạp của đại dịch Covid-19, lực lượng vũ trang Quân khu đề cao ý thức, trách nhiệm, chuẩn bị đầy đủ cơ sở vật chất, lực lượng, phương tiện, bảo đảm điều kiện tốt nhất cho công dân Việt Nam và người nước ngoài tại khu vực cách ly; ngày đêm tận tụy theo dõi, chăm sóc, thăm khám sức khỏe, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho hàng nghìn công dân, không để dịch bệnh lây lan trong cộng đồng. Những việc làm trên góp phần tô thắm thêm truyền thống, phẩm chất, nhân cách và hình ảnh tốt đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” của cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang Quân khu trong thời kỳ mới. Đây cũng là môi trường thuận lợi để họ có thêm cơ hội rèn luyện phẩm chất đạo đức, bồi đắp bản lĩnh chính trị vững vàng, ý chí quyết tâm cao, sống có tình thương, trách nhiệm trước cộng đồng.

Tuy nhiên, căn cứ mục tiêu, yêu cầu về xây dựng đời sống văn hóa, tinh thần nói chung, giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống văn hóa của cán bộ, chiến sĩ trong Quân khu vẫn còn những hạn chế, bất cập. Nhận thức về vị trí, ý nghĩa của giá trị đạo đức, lối sống của một số cấp ủy, chỉ huy cơ quan, đơn vị, địa phương chưa thật đầy đủ và sâu sắc, vẫn còn biểu hiện hình thức, chạy theo thành tích. Việc bảo đảm tiêu chuẩn đời sống văn hóa, tinh thần cho bộ đội có nơi chưa đầy đủ; nội dung, hình thức hoạt động văn hóa, nghệ thuật có mặt còn đơn điệu, chưa tạo được sự bứt phá, chất lượng có mặt hạn chế. Ý thức, thái độ, trách nhiệm và hành vi ứng xử của một số cán bộ, chiến sĩ đối với công việc, bản thân, gia đình và xã hội còn thiếu văn hóa, thờ ơ, vô cảm; còn có biểu hiện tư tưởng so đo, tính toán thiệt hơn giữa lợi ích chung - riêng, thực dụng, ích kỷ, vụ lợi, sợ khó khăn gian khổ, sợ mất mát hy sinh, sống thụ động, tiêu cực; cá biệt có trường hợp vi phạm các tệ nạn xã hội, v.v. Điều đó đặt ra những yêu cầu mới đối với công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống văn hóa của cán bộ, chiến sĩ trong Quân khu. Bên cạnh việc bồi dưỡng kiến thức, rèn luyện tác phong quân nhân, phải làm tốt công tác xây dựng đạo đức, lối sống văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới. Theo đó, cần thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:

Trước hết, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần tổ chức tốt việc quán triệt, học tập cho cán bộ, chiến sĩ nhận thức sâu sắc mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp về xây dựng, phát triển văn hóa, con người mà Đại hội XII đã xác định. Xây dựng văn hóa, con người theo hướng phát triển toàn diện, trên nền tảng truyền thống đạo lý, nhân văn là quan điểm xuyên suốt, nhất quán của Đảng ta. Đối với lực lượng vũ trang Quân khu 9, đây còn là một trong những phương thức cơ bản để tạo ra môi trường văn hóa lành mạnh, bồi đắp phẩm chất, nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ”, là một nhân tố quan trọng bảo đảm cho lực lượng vũ trang Quân khu thực sự là lực chính trị trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Với ý nghĩa đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của Nghị quyết Đại hội XII về xây dựng, phát triển văn hóa, con người; thường xuyên tổ chức quán triệt, học tập nghiêm túc, chặt chẽ; đồng thời, xây dựng chương trình hành động thực hiện Nghị quyết một cách cụ thể, thiết thực, sát đặc điểm tình hình, nhiệm vụ của từng loại hình cơ quan, đơn vị, địa phương. Trong đó, phải xác định rõ “hệ giá trị chuẩn mực của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”¹ phù hợp với đặc trưng lối sống của người chiến sĩ miền Tây Nam Bộ.

Tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức và lối sống văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ là biện pháp cơ bản, cốt lõi. Trước đòi hỏi ngày càng cao của nhiệm vụ quân sự, quốc phòng; cùng với những tác động không nhỏ của kinh tế thị trường, việc tổ chức có hiệu quả các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức và lối sống văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ là nhiệm vụ, giải pháp rất quan trọng, có ý nghĩa quyết định sức mạnh chiến đấu của đơn vị. Theo đó, cấp ủy, tổ chức đảng và người chỉ huy các cấp cần xác định rõ nội dung giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho cán bộ, chiến sĩ. Trong quá trình thực hiện, cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ trì các cấp phải nêu cao vai trò, trách nhiệm, thực sự gương mẫu trong thực hiện Nghị quyết và rèn luyện, phấn đấu theo các tiêu chuẩn đạo đức, lối sống đã xác định; là tấm gương tiêu biểu về phẩm chất, nhân cách của người quân nhân cách mạng, trong tác phong, phong cách, bản lĩnh của người chỉ huy và cả trong quan hệ ứng xử của từng cán bộ, chiến sĩ, sao cho đạo đức, lối sống thẩm thấu vào mọi nhiệm vụ, hoạt động, lĩnh vực công tác và trở thành ý thức tự giác, tự trọng, tự chủ của mọi cán bộ, chiến sĩ. Đồng thời, biết bảo vệ, tôn vinh cái đúng, cái đẹp, đấu tranh phê phán, loại bỏ cái sai, cái xấu, cái ác, cái lạc hậu, thấp hèn; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn trong toàn cơ quan, đơn vị, địa phương.

Nâng cao chất lượng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với điều kiện của cơ quan, đơn vị, địa phương. Đây là một trong những nhiệm vụ, giải pháp rất quan trọng, là điều kiện để giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho cán bộ, chiến sĩ. Theo đó, các cấp tập trung xây dựng đơn vị có nếp sống chính quy, mẫu mực, kỷ luật, kỷ cương; thực hiện tốt Quy chế Dân chủ cơ sở; kiên quyết đấu tranh bài trừ các hủ tục, mê tín dị đoan, không để cán bộ, chiến sĩ tham gia tệ nạn xã hội; xây dựng lối sống văn minh, ứng xử có văn hóa, giải quyết hài hoà các mối quan hệ trong và ngoài đơn vị. Đồng thời, xây dựng, hoàn thiện nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các thiết chế văn hóa, tạo môi trường và điều kiện để tuyên truyền, giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống, tâm hồn, trí tuệ, lương tâm, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội của mỗi cán bộ, chiến sĩ.

Đề cao tinh thần tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống; kiên quyết đấu tranh khắc phục những tư tưởng tiêu cực, hành vi ứng xử thiếu văn hóa của từng cán bộ, chiến sĩ. Giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống cho cán bộ, chiến sĩ là một quá trình lâu dài, dưới sự tác động biện chứng giữa các tổ chức, lực lượng làm công tác giáo dục, rèn luyện với hoạt động lĩnh hội, tiếp nhận và chuyển hóa tri thức đạo đức, lối sống thành nhận thức, tình cảm và hành vi ứng xử của mỗi cán bộ, chiến sĩ. Trong quá trình đó, cán bộ, chiến sĩ vừa là đối tượng chịu sự tác động của giáo dục, rèn luyện, vừa là chủ thể của quá trình nhận thức. Vì vậy, mọi sự tác động của chủ thể giáo dục, rèn luyện chỉ phát huy tác dụng khi thông qua hoạt động tích cực, tự giác học tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của mỗi quân nhân. Đây chính là quá trình “nội tâm hóa” biến tri thức đạo đức, lối sống thành nhu cầu, động lực bên trong vững chắc của mỗi cán bộ, chiến sĩ; từ đó, tạo sức mạnh nội sinh thúc đẩy họ tự tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của mỗi chủ thể. Bên cạnh đó, cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quan tâm coi trọng công tác đấu tranh phòng, chống tư tưởng, biểu hiện sai trái, tiêu cực về đạo đức, lối sống trong đơn vị; tập trung đấu tranh ngăn chặn, vô hiệu hóa những loại sản phẩm văn hóa độc hại, luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc của các thế lực thù địch. Chủ động phối hợp chặt chẽ với cấp ủy, chính quyền địa phương đấu tranh bài trừ các hủ tục, lối sống trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc, tư tưởng chủ nghĩa cá nhân, thái độ sống thờ ơ, vô cảm, thiếu trách nhiệm, bè phái, cục bộ địa phương, v.v. Có như vậy, việc giáo dục, rèn luyện đạo đức, lối sống văn hóa cho cán bộ, chiến sĩ mới đạt được hiệu quả thiết thực, đáp ứng tốt yêu cầu về xây dựng lực lượng vũ trang Quân khu vững mạnh về chính trị, hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN CHUỘNG, Chính ủy Trường Quân sự Quân khu
_______________

1 - ĐCSVN – Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 126-127.