Đánh địch đổ bộ đường không ứng cứu giải tỏa cho lực lượng đang bị tiến công, vây ép có thể là trận then chốt, then chốt quyết định của chiến dịch tiến công trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc. Để giành thắng lợi, chiến dịch phải giải quyết nhiều vấn đề; trong đó, chuyển hóa thế trận là đòi hỏi tất yếu, có ý nghĩa quan trọng, quyết định, cần được quan tâm nghiên cứu.

Chuyển hóa thế trận đánh địch đổ bộ đường không ứng cứu giải tỏa trong chiến dịch tiến công là tổng thể các hoạt động sáng tạo của tư lệnh, cơ quan chiến dịch và lực lượng có liên quan trong điều chỉnh, bổ sung về bố trí, triển khai lực lượng, phương tiện, thiết bị chiến trường,... nhằm tạo ra thế trận mới có lợi, phù hợp với tình hình địch, ta, diễn biến chiến trường, ý định tác chiến mới của người chỉ huy, phát huy cao nhất sức mạnh của các thành phần, lực lượng để giành thắng lợi trong tác chiến.

Chuyển hóa thế trận là vấn đề thuộc nghệ thuật tác chiến. Địch đổ bộ đường không có tính biến động rất cao, cả về quy mô lực lượng, thời gian, địa điểm các khu vực (bãi) đổ bộ. Lực lượng đánh địch đổ bộ đường không có thể phải đánh một hoặc một số trận đồng thời hoặc kế tiếp nhau, với nhiều phương án, nên thế trận ban đầu (tập trung vào phương án chủ yếu) tạo lập dù hoàn chỉnh đến đâu cũng bị xáo trộn, thậm chí đảo lộn. Vì vậy, chuyển hóa thế trận là đòi hỏi tất yếu, có ý nghĩa quyết định trực tiếp đến kết quả trận đánh. Trong điều kiện thời gian chuẩn bị trực tiếp ngắn, thời cơ có lợi để đánh địch xuất hiện và mất đi nhanh; địch sử dụng vũ khí công nghệ cao, trang bị, khí tài hiện đại, hỏa lực chi viện mạnh, tác chiến điện tử rộng rãi, sức cơ động nhanh, chiếm ưu thế trên không, kết hợp nhiều biện pháp, thủ đoạn chiến thuật linh hoạt, khó dự đoán, khả năng tạo ra bất ngờ, đột biến lớn,... việc chuyển hóa thế trận đánh địch đổ bộ đường không của chiến dịch yêu cầu phải rất khẩn trương và gặp nhiều khó khăn, phức tạp. Đây là quá trình diễn ra liên tục từ khi lập thế trận ban đầu đến kết thúc trận đánh; trong đó, quan trọng nhất là giai đoạn chuẩn bị trực tiếp và thực hành tác chiến. Bài viết bàn về chuyển hóa thế trận thực hành tiến công địch đổ bộ đường không tại các khu vực (bãi) đổ bộ và trên đường cơ động tiến công mục tiêu.

Chuyển hóa thế trận tiến công địch tại các khu vực (bãi) đổ bộ.

Phát huy ưu thế về phương tiện, vũ khí, trang bị, nhất là khả năng cơ động, hỏa lực mạnh, khí tài trinh sát hiện đại, địch có thể đổ bộ thực hiện ý định chiến dịch, chiến thuật với tốc độ cao, phản ứng nhanh, linh hoạt, ít bị chi phối bởi thời điểm, thời tiết, khí hậu, gây ra rất nhiều khó khăn cho hoạt động tác chiến của ta nói chung, chuyển hóa thế trận trực tiếp đánh địch đổ bộ đường không nói riêng. Để chuyển hóa thế trận thực hành tiến công địch ở các khu vực (bãi) đổ bộ khi địch đang đổ bộ hoặc đổ bộ xong nhưng chưa ổn định vị trí đứng chân, chiến dịch phải nắm chắc diễn biến tình hình, kịp thời điều chỉnh quyết tâm, bổ sung nhiệm vụ cho các lực lượng. Vấn đề mấu chốt là phải khẩn trương điều chỉnh bố trí đội hình, cơ động triển khai các thành phần, lực lượng, nhất là lực lượng trực tiếp đánh địch đổ bộ, hình thành thế trận mới, phù hợp với trạng thái chiến trường, đối tượng tác chiến. Trước hết, nhanh chóng điều chỉnh thế trận của lực lượng nghi binh, tác chiến tạo thế, hình thành thế bao vây, chia cắt các khu vực (bãi) đổ bộ của địch. Lực lượng tiến công (bộ binh, xe tăng, thiết giáp) và lực lượng phối hợp của khu vực phòng thủ, kịp thời cơ động từ khu vực bố trí chiến đấu lên tuyến triển khai hình thành các hướng, mũi tiến công theo ý định của người chỉ huy và cơ quan chiến dịch; tổ chức đánh chiếm và giữ vững khu vực địa hình có lợi, tích cực bắn máy bay địch, khống chế, chia cắt địch trên không với mặt đất, thực hành bao vây, chia cắt, tiêu hao, tiêu diệt địch trên từng bãi, điểm đổ bộ, tạo thế cài xen. Đồng thời, khống chế, kìm giữ chặt không cho địch liên kết lực lượng với nhau, kéo dài thời gian đổ bộ và buộc chúng phải hành động trong điều kiện bất lợi. Lực lượng pháo binh, phòng không tổ chức cơ động điều chỉnh thế bố trí các trận địa hỏa khí, điều chỉnh nhiệm vụ bắn; phối hợp với pháo binh, phòng không của cấp trên, khu vực phòng thủ tạo thế trận rộng khắp nhiều tầm, nhiều tầng chi viện có hiệu quả cho các hoạt động nghi binh, tác chiến tạo thế, cơ động triển khai lực lượng và phát triển tiến công.

Quá trình chuyển hóa thế trận dù vận dụng phương pháp tiến công đồng loạt, hay lần lượt, chiến dịch phải giải quyết cho được mâu thuẫn giữa tập trung và phân tán, đảm bảo cơ động triển khai nhanh, bảo toàn được lực lượng, phương tiện, tránh bị hỏa lực địch sát thương. Bởi vậy, cần nắm chắc thời cơ, triệt để khai thác sơ hở của địch, nhất là khoảng cách giữa các giai đoạn hỏa lực của địch và tận dụng thế hiểm của địa hình, kết quả chiến đấu của từng lực lượng, liên tục tạo thế, tạo thời cơ để cơ động lực lượng vào chiếm lĩnh, triển khai, hình thành thế trận tiến công có lợi, giành quyền chủ động trong tác chiến. Quá trình tiến hành cần linh hoạt điều chỉnh lực lượng trên các khu vực, hướng, mũi tiến công theo nguyên tắc ưu tiên cho khu vực, hướng, mũi tiến công chủ yếu hoặc gặp khó khăn.

Chuyển hóa thế trận đánh địch cơ động tiến công mục tiêu

Đây là trường hợp khi ta chưa có điều kiện hoặc bỏ lỡ thời cơ đánh địch tại khu vực (bãi) đổ bộ. Quân địch sau khi đổ bộ có thể phối hợp với các lực lượng khác (nếu có) thực hành cơ động tiến công mục tiêu đã xác định. Chuyển hóa thế trận đánh địch trong trường hợp này phức tạp hơn so với đánh địch tại các khu vực (bãi) đổ bộ. Trước và trong quá trình cơ động tiến công mục tiêu, địch sẽ tăng cường các biện pháp trinh sát trên không, mặt đất; sử dụng hỏa lực đi cùng kết hợp với hỏa lực chi viện đánh mạnh vào hai bên trục đường, tập trung những nơi nghi ngờ có lực lượng ta. Chúng có thể tổ chức lực lượng đánh chiếm, chốt giữ các khu vực địa hình có lợi để bảo vệ an toàn hành lang cơ động. Đồng thời, đẩy mạnh các biện pháp tác chiến điện tử, tác chiến không gian mạng và hoạt động nghi binh đánh lừa. Trong điều kiện thời gian tổ chức chuẩn bị chiến đấu gấp, để chuyển hóa thế trận kịp thời, giành và giữ quyền chủ động đảm bảo đánh địch trên đường cơ động tiến công, chiến dịch phải nắm chắc tình hình, dự kiến đúng thủ đoạn của địch, linh hoạt, kịp thời điều chỉnh, bổ sung quyết tâm tác chiến, nhất là lựa chọn khu vực tác chiến, tổ chức lại thành phần, lực lượng, đội hình chiến đấu và chỉ huy cơ động, bố trí triển khai lực lượng theo quyết tâm, kế hoạch hiệp đồng tác chiến mới. Theo đó, phải khẩn trương bổ sung nhiệm vụ, đưa lực lượng nghi binh, tác chiến tạo thế vào chiến đấu. Phân đội tác chiến tạo thế phải phối hợp chặt chẽ với lực lượng của cấp trên, khu vực phòng thủ, lợi dụng địa hình, địa vật, nhanh chóng cơ động triển khai chốt chặn, chốt cắt, thực hành nổ súng kìm giữ, chia cắt địch giữa phía trước với phía sau, buộc địch phải tạm dừng, triển khai đội hình ở địa hình bất lợi, tạo thế cài xen kẽ với địch, giữ vững khu vực địa hình có lợi, tạo bàn đạp cho lực lượng tiến công vào triển khai chiến đấu. Lực lượng pháo binh, phòng không cơ động điều chỉnh thế bố trí, khẩn trương tổ chức tập kích hỏa lực vào đội hình địch, kiềm chế, chế áp các trận địa pháo binh, tên lửa, tiêu diệt máy bay địch, tạo thế ngăn chặn, chia cắt địch, chi viện cho các lực lượng tiến công cơ động vào triển khai chiến đấu. Cùng với đó, lực lượng bộ binh, xe tăng, thiết giáp tổ chức sắp xếp lại đội hình chiến đấu, tận dụng thế trận của lực lượng nghi binh, tác chiến tạo thế, chi viện của hỏa lực và thế trận, hoạt động của lực lượng tại chỗ trong khu vực phòng thủ, nắm chắc thời cơ cơ động chiếm lĩnh bàn đạp, triển khai lực lượng, phương tiện hình thành các hướng, mũi tiến công tiêu diệt địch. Lực lượng chỉ huy, bảo đảm thường xuyên bám sát đội hình tác chiến, bố trí triển khai lực lượng, phương tiện và thực hành chỉ huy, bảo đảm kịp thời cho các hoạt động tác chiến. Trong quá trình thực hành tiến công, căn cứ vào diễn biến tình hình, linh hoạt điều chỉnh thế bố trí triển khai, chuyển hóa tạo thế trận có lợi nhất, phát huy cao độ khả năng, sở trường của các thành phần, lực lượng, hoàn thành nhiệm vụ và nhanh chóng dời khỏi chiến đấu.

Hoạt động chuyển hóa thế trận thực hành đánh địch đổ bộ đường không ứng cứu giải tỏa trong chiến dịch tiến công phải tiến hành trong điều kiện khó khăn, tính biến động cao, ác liệt và phức tạp. Để chuyển hóa thế trận linh hoạt, kịp thời, đảm bảo giành, giữ quyền chủ động, đánh địch ở thời cơ có lợi nhất, đòi hỏi người chỉ huy, cơ quan chiến dịch phải nhạy bén, sắc sảo trong nhận định, đánh giá tình hình địch, ta và các mặt có liên quan; hành động chỉ huy phải quyết đoán, linh hoạt, sáng tạo, kịp thời. Đặc biệt, trong chuẩn bị đánh địch đổ bộ đường không phải nghiên cứu, kết luận chính xác tình hình địa hình khu vực tác chiến, dự kiến sát đúng về địch đổ bộ đường không; tổ chức tạo lập thế trận ban đầu vững chắc, hiểm hóc, bí mật, bất ngờ, có thể đánh địch theo nhiều phương án. Trên cơ sở đó, dự kiến kế hoạch, phương án chuyển hóa thế trận phù hợp với tính biến động cao của đánh địch đổ bộ đường không. Quá trình chuyển hóa phải triệt để tận dụng thế trận của khu vực phòng thủ địa phương, thế trận chung của chiến dịch tạo ra và lợi thế của địa hình; tổ chức hiệp đồng chặt chẽ, kết hợp tốt giữa điều chỉnh, bổ sung với củng cố, duy trì, phát triển thế trận; lập thế ta đi đôi với phá thế địch để hình thành thế trận mới có lợi, đáp ứng yêu cầu tác chiến. Cơ động là vấn đề mấu chốt, quyết định trong chuyển hóa thế trận và cũng là khó khăn lớn nhất trong điều kiện địch chiếm ưu thế về phương tiện, vũ khí công nghệ cao, nên chiến dịch phải chú trọng giải quyết cho được vấn đề này. Cùng với chủ động, tích cực chuẩn bị đường cơ động, thiết bị công trình chiến đấu trên các hướng, khu vực theo các tình huống dự kiến, thực hiện tốt các hoạt động nghi binh, tạo thế,... chiến dịch phải xây dựng được kế hoạch cơ động, kế hoạch bảo đảm cho cơ động chu đáo, toàn diện. Vận dụng linh hoạt các biện pháp tổ chức thực hành cơ động lực lượng, phương tiện nhanh, bí mật, an toàn, đúng thời cơ, kịp thời hình thành thế trận mới bất ngờ, hiểm hóc, địch khó phán đoán và xoay chuyển.

Với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ quân sự, trong tương lai, địch đổ bộ đường không sẽ có những thay đổi mới cả về lực lượng, phương tiện, vũ khí, trang bị và thủ đoạn tác chiến. Chuyển hóa thế trận đánh địch đổ bộ đường không ứng cứu giải tỏa trong chiến dịch tiến công sẽ khó khăn, phức tạp hơn rất nhiều. Đây là vấn đề cần phải tiếp tục được nghiên cứu, góp phần bổ sung, phát triển nghệ thuật quân sự trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc.

Thượng tá, ThS. VŨ HUY TRÁNG, Học viện Quốc phòng