Hình minh họa

Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin đã tác động sâu sắc đến nghệ thuật quân sự, làm xuất hiện các loại hình chiến tranh mới; trong đó, có chiến tranh mạng.

Khái niệm chiến tranh mạng xuất hiện từ những năm cuối thập kỷ 90 của thế kỷ XX, nhưng đến nay vẫn chưa có một khái niệm thống nhất. Một số ý kiến cho rằng, tuy đã xảy ra những cuộc tiến công mạng nhưng ở mức độ thấp, chưa phải là chiến tranh. Bởi nó không trực tiếp gây ra tổn thất về sinh mạng, vật chất cụ thể cho bất cứ bên nào. Tuy nhiên, đa số lại có quan điểm rằng, khi các cuộc tấn công tập trung, dồn dập vào cơ quan chính phủ, gây tổn thất lớn về vật chất, chính trị - tinh thần, quản trị và điều hành thì có thể gọi đó là chiến tranh - kiểu dạng chiến tranh mới, chiến tranh trong tương lai.

Nghiên cứu một số cuộc chiến tranh gần đây (từ chiến tranh I-rắc, năm 2003 đến nay) trên thế giới, số đông học giả quân sự, các nhà chiến lược quân sự đều thống nhất rằng: “tác chiến mạng trung tâm” hay “tác chiến mạng” chính thức được xem là loại hình tác chiến hiện đại. Trên thực tế, các nước phát triển đã và đang chú trọng tới tác chiến mạng, coi đó là học thuyết tác chiến mới trong kỷ nguyên thông tin và là một trong những mục tiêu trọng tâm chiến lược làm chuyển đổi tư duy quân sự và tổ chức trang bị quân đội trong thế kỷ XXI. Đặc biệt, các nước lớn, có ưu thế vượt trội về công nghệ, kỹ thuật đã lợi dụng các phương tiện truyền thông, nhất là in-tơ-nét để tiến hành chống phá toàn diện, nhất là làm xói mòn giá trị văn hóa truyền thống, tạo sự nghi kỵ, bất mãn trong nội bộ của các quốc gia “không cùng quỹ đạo” để tranh thủ tập hợp lực lượng đối lập dễ bề can thiệp.

Hiện nay, mạng đang được sử dụng ráo riết như một thứ vũ khí lợi hại trong các cuộc xung đột quân sự, mà điển hình là việc Mỹ và NATO can thiệp vào Li-bi, năm 2011. Tại đây, họ đã xâm nhập vào mạng viễn thông và các chương trình truyền hình của Li-bi, để phát đi các nội dung được xuyên tạc tới dân chúng sở tại. Điều đó, tác động mạnh mẽ và nhanh chóng làm rối loạn tinh thần xã hội, kích động, lôi kéo, tập hợp lực lượng chống đối đông đảo, nhất là lớp trẻ xuống đường chống lại chính phủ. Trong thời gian diễn ra sự kiện Crưm của U-crai-na sát nhập vào Nga, hai thế lực thân phương Tây và thân Nga đều sử dụng công nghệ thông tin tấn công các phương tiện truyền thông của nhau. Ngày 04-3-2014, công ty Viễn thông Úc-tê-lê-com của U-crai-na bị đánh cắp thông tin. Ngày 06-3-2014, các trang thông tin điện tử: Li-fe-niu, Ngân hàng trung ương Nga, báo Rô-si-ít-kai-a Ga-de-ta, thậm chí, cả trang thông tin của Tổng thống Pu-tin đều bị tấn công. Ngày 15-3-2014, các “Chiến binh Công nghệ” đã xâm nhập, tấn công trang thông tin điện tử của NATO. Gần đây, Mỹ và phương Tây tập trung sử dụng tác chiến mạng để can thiệp vào Vê-nê-xu-ê-la, tăng cường hậu thuẫn cho các lực lượng đối lập tổ chức biểu tình, bạo loạn lật đổ Chính phủ của Tổng thống N. Ma-đu-rô.

Ở Việt Nam, để thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình”, các thế lực thù địch trong và ngoài nước liên kết với nhau đẩy mạnh chống phá cách mạng nước ta dưới nhiều hình thức; trong đó, có việc sử dụng in-tơ-nét. Tác chiến mạng đã và đang trở thành một trong những biện pháp chủ yếu, được các thế lực thù địch sử dụng rộng rãi trên nhiều lĩnh vực. Về chính trị, chúng tung tin thất thiệt, nói xấu lãnh tụ; kích động phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc; chia rẽ giữa Đảng với nhân dân,... làm cho một bộ phận quần chúng, nhất là lớp trẻ, đồng bào dân tộc thiểu số hoang mang, dao động; tạo sự hoài nghi, bất mãn với chế độ và khiến cho bạn bè quốc tế hiểu sai sự thật. Về kinh tế, chúng tung tin gây rối loạn thị trường, dẫn đến đầu cơ, tích trữ, tạo ra khan hiếm hàng hoá. Về quốc phòng - an ninh, chúng tập hợp lực lượng chống đối, tuyên truyền tạo dựng thanh thế, uy tín cho những tên cầm đầu, tổ chức chống đối, phản động. Về kỹ thuật, chúng tìm cách thâm nhập vào các mạng nội bộ, nhất là các mạng có độ mật cao để ăn cắp thông tin, làm rối loạn hoặc đánh sập trang mạng, phá vỡ hệ thống chỉ huy, điều hành,... Vì thế, để phòng chống và hạn chế tới mức thấp nhất hậu quả của chiến tranh mạng, chúng ta cần thực hiện tốt một số giải pháp sau:

1. Quản lý chặt chẽ in-tơ-nét, nhất là các trang mạng xã hội. Phải khẳng định rằng, phát triển in-tơ-nét đã, đang và sẽ mang lại rất nhiều tiện ích cho đời sống con người, song mặt trái của nó cũng rất phức tạp, tác động sâu sắc đến đời sống, kinh tế, chính trị, tinh thần của cả cộng đồng. Nếu không quản lý chặt, chế tài xử lý không đủ mạnh, sẽ tạo ra những kẽ hở để các thế lực thù địch lợi dụng, thao túng và điều khiển cư dân mạng, nhất là lớp trẻ có trình độ để phục vụ cho mưu đồ đen tối của chúng. Thực tiễn đã chứng minh, sự xuất hiện một cộng đồng mạng bất ổn trong xã hội sẽ kìm hãm sự phát triển, đe dọa sự ổn định chính trị của đất nước.

Quản lý chặt chẽ in-tơ-nét, hạn chế các nội dung xấu, độc trên các trang mạng là vấn đề cấp bách hiện nay. Nhận rõ điều đó, ngày 15-7-2013, Chính phủ đã ban hành Nghị định 72/2013/NĐ-CP về Quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ in-tơ-nét và thông tin trên mạng nhằm tăng cường các biện pháp quản lý, xử lý các vi phạm. Tuy nhiên, việc quản lý blog và mạng xã hội là rất khó khăn, phức tạp. Để Nghị định 72 đạt hiệu quả cao, đòi hỏi phải có sự quản lý đồng bộ của các ngành, các cấp với giải pháp hợp lý vừa bảo đảm phát triển, vừa nắm quyền kiểm soát, quản lý một cách chặt chẽ, hiệu quả.

Thời gian tới, để các hoạt động này đi vào nền nếp, đúng pháp luật, Chính phủ cần sớm xây dựng và ban hành quy chế hoạt động in-tơ-nét, với những tiêu chí cụ thể, phù hợp. Trước mắt, các cấp, các ngành và các địa phương cần thực hiện tốt Đề án “Nâng cao năng lực quản lý thông tin trên in-tơ-nét”. Thực hiện tốt các nghị định, hướng dẫn quy định chi tiết đối với việc quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ viễn thông, thông tin điện tử, mạng xã hội trực tuyến, trò chơi điện tử; góp phần khắc phục tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI). Cơ quan chức năng các cấp còn phải tăng cường công tác quản lý nhà nước về an toàn, an ninh thông tin, như: thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm trên lĩnh vực in-tơ-nét và quản lý hạ tầng thông tin. Thực hiện quản lý theo mô hình đa ngành, đa lĩnh vực phù hợp với xu thế hội tụ công nghệ và dịch vụ Viễn thông - Công nghệ thông tin - Truyền thông. Công tác tổ chức bộ máy quản lý nhà nước cần coi trọng tính hợp lý, trên cơ sở phân biệt rõ chức năng của từng tổ chức; thiết lập hệ thống quản lý mạnh, theo nguyên tắc “Năng lực quản lý đón đầu yêu cầu phát triển”; xây dựng chính sách, luật pháp bảo đảm cho các tổ chức, cá nhân có chức năng thực thi pháp luật.

2. Tổ chức lực lượng đấu tranh phản bác trên mạng và trên các phương tiện truyền thông (báo, đài, truyền hình); tuyên truyền, giáo dục nâng cao bản lĩnh chính trị, định hướng tư tưởng cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, nhất là học sinh, sinh viên. Những năm qua, lợi dụng chính sách mở cửa, hội nhập quốc tế của Đảng và Nhà nước ta, các thế lực thù địch đã triệt để sử dụng các trang mạng dồn dập tung tin thất thiệt, nói xấu lãnh đạo Đảng, Nhà nước, nhất là thời điểm trước, trong và sau Đại hội XI của Đảng. Thủ đoạn của chúng ngày càng tinh vi, xảo quyệt: chỉ cần một số chứng cứ thật, trộn lẫn thông tin giả trở thành “vũ khí” kích động, nói xấu, tạo sự hiểu lầm, nghi ngờ, hoang mang, dao động trong đảng viên, cán bộ và nhân dân. Thậm chí, chúng sử dụng tin tặc xâm nhập, tấn công các trang web của cơ quan Chính phủ để đăng tải các nội dung không lành mạnh; sử dụng các trang mạng để vu cáo Nhà nước ta đàn áp tôn giáo, vi phạm dân chủ, nhân quyền,... Vì vậy, tổ chức hợp lý lực lượng đấu tranh phản bác những hành động tuyên truyền, xuyên tạc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trên các phương tiện truyền thông, nhất là các trang mạng để bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ XHCN là vấn đề bức thiết hiện nay.

Để thực hiện tốt vấn đề này, chúng ta cần tổ chức lực lượng đấu tranh mạng hùng hậu (gồm: các chính trị gia, học giả, nhà khoa học và các chuyên gia), có bản lĩnh chính trị vững vàng, trình độ lý luận và kiến thức toàn diện trên các lĩnh vực. Đây cũng là lực lượng nòng cốt cho toàn dân chủ động đấu tranh phản bác, phê phán các quan điểm sai trái, thù địch gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự ổn định của đất nước và đời sống xã hội. Trên cơ sở đó, vạch trần bản chất, mục đích của các thế lực thù địch để nhân dân nhận thức đầy đủ, cảnh giác và tham gia phòng, chống chiến lược “Diễn biến hòa bình” có hiệu quả. Quá trình đấu tranh, phản bác phải lập luận khoa học, có lý, có tình, tính thuyết phục cao, tránh “đao to, búa lớn”, một chiều, áp đặt. Đồng thời cần vận dụng linh hoạt nhiều hình thức đấu tranh, cả trực tiếp, gián tiếp; chủ động phá bỏ sự liên kết, móc nối của các phần tử, các thế lực chống phá. Bên cạnh đó, Đảng, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi, động viên lực lượng viết bài đấu tranh, phản bác các thế lực thù địch trên mạng và thông tin đại chúng khác.

Cùng với đó, các cơ quan chức năng, các phương tiện thông tin đại chúng cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục làm cho mọi tầng lớp nhân dân (trong đó, có cán bộ, công chức, lực lượng vũ trang và học sinh, sinh viên) nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác đảm bảo an ninh, an toàn thông tin. Vận động họ không truy cập, khai thác, truyền bá thông tin xấu, độc, sai sự thật; xây dựng ý thức, đề cao cảnh giác, nắm chắc các thủ đoạn tấn công mạng của kẻ địch để bảo mật thông tin, chủ động bảo vệ mình.

3. Kiện toàn tổ chức lực lượng mạng gồm ba bộ phận: chính trị, kỹ thuật, tác chiến nhằm mục tiêu bảo vệ an toàn mạng và tiến công mạng khi cần thiết. Việc bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng trên thế giới và trong nước gặp nhiều khó khăn. Nguy cơ bị tấn công, xâm nhập và sự cố thông tin, an toàn mạng ngày càng gia tăng. Trong khi đó, công nghệ thông tin đang là lĩnh vực được ứng dụng phổ biến trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, cần phải chủ động tổ chức lực lượng tác chiến mạng chuyên trách đủ mạnh để bảo vệ chủ quyền mạng quốc gia.

Với vai trò là lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, Quân đội có thể thành lập lực lượng tác chiến mạng (do Cục Công nghệ thông tin quản lý, hoặc thành lập binh chủng mạng, trực thuộc Bộ Quốc phòng) có nhiệm vụ: thiết lập hệ thống phòng thủ vững chắc trước sự xâm nhập, tấn công từ bất kỳ lực lượng nào ngay từ thời bình; đồng thời, chủ động tấn công, phản công đối phương, nhằm ngăn chặn, đẩy lùi các cuộc tấn công mạng, kể cả trong chiến tranh xâm lược. Để thực hiện tốt nhiệm vụ đó, Quân đội cần tập trung đầu tư đào tạo nguồn nhân lực an ninh mạng và tác chiến mạng đủ về số lượng, có chất lượng cao, bảo đảm từng bước thiết kế, làm chủ, sản xuất các trang thiết bị đầu cuối, chuyên dụng công nghệ thông tin, hạn chế sự phụ thuộc tối thiểu vào nước ngoài. Đầu tư mua sắm các phương tiện, trang thiết bị kỹ thuật tiên tiến, đi trước đón đầu.

Bên cạnh đó, cần xây dựng chiến lược an ninh mạng quốc gia nói chung và Quân đội nói riêng với hệ thống giải pháp mang tính lâu dài, toàn diện, tăng cường khả năng phòng, chống các nguy cơ tấn công, xâm nhập hệ thống thông tin. Kịp thời ngăn chặn, khắc phục các sự cố an toàn, an ninh thông tin trên không gian mạng. Trên cơ sở đó, phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng tác chiến mạng của Quân đội, Công an với các thành viên an ninh mạng của các trung tâm an ninh mạng dân sự. Sử dụng lực lượng chuyên trách và bán chuyên trách, kiêm nhiệm, tạo sức mạnh tổng hợp tác chiến mạng.

Chiến tranh mạng là loại hình mới, sử dụng các trang thiết bị kỹ thuật hiện đại, hàm lượng trí tuệ cao, diễn ra hết sức phức tạp, với nhiều kiểu loại, không phân định ranh giới (địa lý hành chính, thời gian, quy mô), nhưng hậu quả để lại khó lường. Nó có thể là nguyên nhân khơi mào cho một cuộc chiến tranh bằng vũ lực. Vì thế, cần nêu cao tinh thần cảnh giác thực hiện đồng bộ các giải pháp để phòng, chống có hiệu quả chiến tranh mạng của các thế lực thù địch.

 Trung tướng, PGS, TS. VÕ TIẾN TRUNG

Ủy viên BCHTƯ Đảng, Giám đốc Học viện Quốc phòng