Xác định hợp lý các loại hình tác chiến chiến lược có ý nghĩa quan trọng của nghệ thuật quân sự Việt Nam. Đây là cơ sở chủ yếu để xây dựng hệ thống lý luận nghệ thuật tác chiến và là yếu tố không thể thiếu trong tổ chức, chuẩn bị Quân đội ngay từ thời bình và sẵn sàng chuyển hóa thế trận trong chiến tranh (nếu xảy ra).

Chiến lược Quân sự Việt Nam thời kỳ mới xác định có 08 loại hình tác chiến chiến lược, ngoài 05 loại hình: đánh địch tiến công hỏa lực; tác chiến bảo vệ biển, đảo chống phong tỏa đường biển; phòng thủ chiến lược; phản công chiến lược; tiến công chiến lược, có thêm 03 loại hình mới, đó là: tiến công tổng hợp; tác chiến điện tử và tác chiến không gian mạng.

Thực tế cho thấy, trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ở quy mô cấp chiến dịch tiến công tổng hợp đã được tiến hành, nhưng tiến công tổng hợp, với tư cách là loại hình tác chiến chiến lược thì chưa xuất hiện trong thực tiễn và lý luận đang trong quá trình nghiên cứu. Gần đây, các chuyên gia quân sự đã có một số đề tài nghiên cứu khá sâu về vấn đề này trong chiến tranh ly khai, tuy chưa nhiều và lý luận đang ở dạng sơ khai. Một vấn đề mới thường khó nhận thức đúng ngay. Vì vậy, bài viết đề cập một số nội dung về loại hình tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp để cùng trao đổi.

1. Nhận thức về tiến công tổng hợp và loại hình tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp. Với đường lối chiến tranh nhân dân, dù tác chiến ở bất kỳ loại hình, quy mô nào, chiến tranh nhân dân Việt Nam cũng đều mang tính tổng hợp cao, đặc biệt là trong tác chiến tiến công. Vậy thế nào thì mới được gọi là tiến công tổng hợp? Tiến công tổng hợp trước hết phải là tác chiến tiến công, dạng đặc biệt của tác chiến tiến công, được tiến hành bằng sự kết hợp chặt chẽ giữa các đòn tiến công quân sự, chính trị, binh vận, địch vận, ngoại giao và sự nổi dậy của quần chúng, trong đó đòn tiến công quân sự là chủ yếu. Sự khác biệt là có sự kết hợp của các đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng, đây không đơn thuần dừng lại ở cấp độ đấu tranh thông thường mà trở thành các đòn tiến công ở cấp độ cao hơn, lực lượng đông hơn, tổ chức chặt chẽ theo ý định, kế hoạch thống nhất với đòn tiến công quân sự và phải đạt được mục tiêu: đập tan bộ máy chính quyền tay sai phản động do bạo loạn hoặc địch xâm lược dựng lên, giành lại các địa bàn, mục tiêu mà địch tạm thời chiếm được. Tiến công tổng hợp ít diễn ra ở cấp chiến thuật, chủ yếu diễn ra ở cấp chiến dịch, chiến lược. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, ta tiến hành chiến dịch tiến công tổng hợp Bắc Bình Định (từ 09-4 đến 03-5-1972) và Khu 8 (phá bình định của địch ở đồng bằng Nam Bộ từ 10-06 đến 10-9-1972).

Tiến công tổng hợp với tư cách là một loại hình tác chiến chiến lược, trước hết cũng là dạng đặc biệt của tác chiến chiến lược tiến công, tiến hành ở quy mô chiến lược, do cấp chiến lược tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, điều hành. Về mặt quân sự, là sự tiến hành thắng lợi các chiến dịch, chiến dịch chiến lược, chiến dịch quyết chiến chiến lược tiến công, đặc biệt là các trận then chốt, then chốt quyết định chiến dịch. Về đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng, do cấp chiến lược tổ chức ở các địa bàn, mục tiêu chiến lược trọng điểm, phối hợp với các đòn tiến công quân sự, nhất là phối hợp với các trận đánh then chốt, then chốt quyết định của các chiến dịch chiến lược. Nổi dậy đập tan hệ thống chính quyền tay sai phản động, lực lượng bạo loạn, vũ trang bạo loạn giành lại các địa bàn, mục tiêu chiến lược chủ yếu, quan trọng, các trung tâm chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, v.v. Như vậy, ở phạm vi chiến lược, tiến công tổng hợp có thể diễn ra ở các địa bàn chiến lược, hướng chiến lược, chiến trường; trong đó, đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận, nổi dậy của quần chúng diễn ra ở các địa bàn, mục tiêu chiến lược trọng điểm.

2. Trường hợp vận dụng loại hình tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp, bạo loạn vũ trang quy mô lớn, chiến tranh ly khai có sự can thiệp về quân sự từ nước ngoài (quy mô chiến lược). Lực lượng bạo loạn chiếm một số địa bàn chiến lược, lập chính quyền phản động, lôi kéo một bộ phận quần chúng nhân dân. Lực lượng vũ trang bạo loạn và can thiệp về quân sự từ nước ngoài đánh chiếm được một số mục tiêu có giá trị chiến dịch, chiến lược. Về ta, cấp chiến lược tiến hành các hoạt động tác chiến chiến lược, chủ yếu là tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp, gồm một số chiến dịch tiến công tổng hợp diễn ra tại các địa bàn chiến lược, tiêu diệt cơ bản lực lượng vũ trang bạo loạn, kết hợp các đòn tiến công chính trị, kinh tế, ngoại giao, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng, đập tan bộ máy chính quyền bạo loạn, giành lại nhân dân bị địch lôi kéo, phối hợp với các đòn tiến công quân sự đánh chiếm lại các địa bàn chiến lược.

Tiến hành loại hình tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp trong chiến tranh chống xâm lược quy mô lớn. Địch tiến công xâm lược tạm thời chiếm được một phần lãnh thổ, trong đó có địa bàn, mục tiêu chiến dịch, chiến lược nhưng bị chặn đánh, buộc phải chuyển vào phòng ngự hoặc lâm thời phòng ngự. Trong khu vực tạm chiếm, địch kết hợp với lực lượng bạo loạn lập chính quyền tay sai phản động, đồng thời lôi kéo một bộ phận quần chúng. Về ta, cấp chiến lược có thể vận dụng loại hình tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp, gồm một số chiến dịch, chiến dịch chiến lược, mà nòng cốt là các trận đánh then chốt, then chốt quyết định chiến dịch. Phối hợp với đòn tiến công quân sự, ở các địa bàn chiến lược, trên chiến trường tác chiến chiến lược; tổ chức lực lượng cấp ủy, chính quyền, đoàn thể và nhân dân nổi dậy tiến hành tiến công chính trị, kinh tế, binh vận, địch vận đập tan chính quyền tay sai phản động, giành lại địa bàn, mục tiêu chiến lược. Các hoạt động quân sự và đấu tranh chính trị, kinh tế, ngoại giao, nổi dậy của quần chúng, phải theo ý định, kế hoạch thống nhất của cấp chiến lược lãnh đạo, chỉ huy, điều hành.

3. Đặc điểm tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp

 Thứ nhất, đối tượng tác chiến đa dạng, bao gồm: địch tiến công xâm lược; lực lượng bạo loạn, vũ trang bạo loạn; đảng phái đối lập và chính quyền tay sai; quần chúng bị địch lôi kéo và được địch vũ trang (quần chúng bị lôi kéo và được địch vũ trang là phức tạp nhất, khó xử trí). Khi tác chiến cần phải phân hóa kẻ thù, nhất là bọn cầm đầu, tách quần chúng bị lôi kéo ra khỏi lực lượng vũ trang, hạn chế không để địch vũ trang cho quần chúng bị lôi kéo. Tập trung tiêu diệt địch xâm lược, lực lượng vũ trang bạo loạn; đòn tiến công chính trị có trọng điểm, đánh vào bọn cầm đầu, cơ quan đầu não phản động ở cấp chiến lược.

Đòn tiến công quân sự phải kết hợp chặt chẽ với đòn tiến công chính trị, kinh tế, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng. Đây là tính chất đặc thù của tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp (nếu không sẽ không còn là tiến công tổng hợp); là sự hậu thuẫn, hỗ trợ, chi viện cho nhau theo ý định, kế hoạch thống nhất của cấp chiến lược. Trong đó, đòn tiến công quân sự phải nhanh, mạnh, kiên quyết, làm mất chỗ dựa của chính quyền phản động, tạo điều kiện thuận lợi cho đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng; đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận phân hóa mạnh kẻ thù, đánh vào ý chí, tinh thần của địch hỗ trợ cho đòn tiến công quân sự.

Thứ hai, đòn tiến công chính trị, binh vận, địch vận, nổi dậy của quần chúng thường diễn ra ở các địa bàn, mục tiêu chiến lược trọng yếu, trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội,... nhất là trung tâm chính trị. Đây là nơi địch tập trung sức mạnh, quyết giữ, ta quyết đánh, quyết phá; các hoạt động đấu tranh sẽ diễn ra rất gay go, quyết liệt, thế trận có thể bị phá vỡ ở những khu vực nhất định.

Thứ ba, tổ chức chỉ huy, hiệp đồng, bảo đảm khó khăn, phức tạp. Tiến công tổng hợp quy mô cấp chiến lược gồm nhiều thành phần, lực lượng, quy mô lớn, chức năng, nhiệm vụ, tính chất hoạt động khác nhau; lực lượng đấu tranh chính trị khó giữ bí mật ý định, hành động, khó bảo đảm. Do đó, cần tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, điều hành tác chiến chiến lược và các chiến dịch chiến lược tiến công tổng hợp hợp lý, phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của các lực lượng.

4. Phương thức tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp. Triệt để tận dụng thế trận chiến tranh nhân dân, trên cơ sở thế trận chiến tranh nhân dân được triển khai rộng khắp, gồm thế trận: chính trị, kinh tế, quân sự, v.v. Ở địa bàn địch tạm chiếm, ta vẫn tạo được thế trận xen kẽ với địch tại các khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố. Thế trận của lực lượng tại chỗ, phòng thủ, phòng ngự; tác chiến của các lực lượng trong khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố, đánh địch bên sườn, phía sau, tác chiến trong lòng địch; hình thành thế trận của các lực lượng đấu tranh chính trị, kinh tế, ngoại giao, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng kết hợp với thế trận của các lực lượng cơ động chiến lược. Đây là nội dung quan trọng của thế trận tác chiến chiến lược tiến công tổng hợp.

Kết hợp chặt chẽ đòn tiến công quân sự với tiến công chính trị, kinh tế, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng; trong đó, đòn tiến công quân sự đi trước một bước. Tiến hành hiệu quả, đúng thời cơ các chiến dịch, chiến dịch chiến lược tiến công trong tiến công chiến lược, nhất là các trận đánh then chốt, then chốt quyết định của các chiến dịch chiến lược. Các trận đánh có tính quyết định phải đi trước, làm suy yếu sức kháng cự của địch ở các trọng điểm chiến lược, làm mất chỗ dựa của lực lượng bạo loạn, chính quyền tay sai phản động, tạo điều kiện cho tiến công chính trị, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng. Đòn tiến công chính trị phải được chuẩn bị chu đáo, tiến hành ở các trọng điểm, địa bàn, mục tiêu chiến lược, trung tâm chính trị, kinh tế, quốc phòng, an ninh, v.v. Hành động đúng thời cơ, tận dụng triệt để kết quả do tiến công quân sự tạo ra, kịp thời tiến hành nổi dậy của quần chúng, đập tan chính quyền tay sai, phản động.

Sử dụng lực lượng hợp lý, tập trung vào các trọng điểm chiến lược. Đòn tiến công quân sự cần tập trung lực lượng đủ mạnh, nhất là các chiến dịch chiến lược, trận đánh then chốt, then chốt quyết định chiến dịch chiến lược. Tác chiến hiệu quả cao, tạo đột biến về chiến dịch dẫn đến đột biến về chiến lược và chiến tranh. Đòn tiến công chính trị, kinh tế, binh vận, địch vận và nổi dậy của quần chúng phải kết hợp chặt chẽ giữa rộng khắp và trọng điểm; tập trung vào các địa bàn, mục tiêu chiến lược trọng yếu, đánh vào lực lượng cầm đầu bạo loạn, phản động đầu sỏ, chính quyền tay sai, phản động. Bảo đảm khi phá được cơ cấu chính quyền, sẽ tạo ra phản ứng dây truyền có lợi trong việc đập tan chính quyền tay sai, phản động.

Vận dụng linh hoạt các hình thức, biện pháp tác chiến, hình thức đấu tranh. Các đòn tiến công quân sự kết hợp nhiều hình thức tác chiến phòng ngự, phòng thủ, phản công, tiến công,… trong đó tiến công là chủ yếu; vận dụng các biện pháp nghi binh, lừa địch, phòng thủ, phòng ngự, ngăn chặn, bao vây, chia cắt, đánh rộng khắp, phòng, chống vũ khí công nghệ cao và tác chiến điện tử, v.v. Tiến công chính trị, binh vận, địch vận, nổi dậy của quần chúng kết hợp chặt chẽ các hoạt động đấu tranh bí mật, công khai, hoạt động của lực lượng đặc biệt, vũ trang quần chúng, thanh lọc nội bộ, tổ chức phản biểu tình, v.v.

Tiến công tổng hợp, loại hình tác chiến chiến lược mới, được xác định trong Chiến lược Quân sự Việt Nam, cái mới thường khó nhận thức được đúng ngay. Vì vậy, rất cần được đầu tư nghiên cứu và cùng trao đổi.

Trung tướng, PGS, TS. TRẦN THÁI BÌNH