Nhân tố chính trị - tinh thần có vai trò rất quan trọng trong xây dựng bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm chiến đấu, lòng dũng cảm, vượt qua khó khăn, thử thách để hoàn thành nhiệm vụ của đội ngũ phi công quân sự, nhất là trong chiến tranh công nghệ cao hiện nay. Do đó, nghiên cứu tìm ra giải pháp bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần cho đội ngũ phi công quân sự là vấn đề cấp thiết, cần quan tâm giải quyết.

Trong các hoạt động của Quân đội ta, hoạt động bay mang tính đặc thù, độc lập tác chiến trên không, thường xuyên căng thẳng, nguy hiểm, chi phối đến tư tưởng, tâm lý phi công. Hoạt động đó đòi hỏi phi công quân sự phải có những phẩm chất cần thiết về trình độ bay, sức khỏe, sự bền vững tâm lý và khả năng chịu đựng áp lực cao. Mặt khác, phi công quân sự vừa là người trực tiếp điều khiển máy bay, vừa tiếp nhận và xử lý thông tin mục tiêu, nắm bắt thời cơ, sử dụng vũ khí, trang bị để công kích đối phương, không bỏ lỡ thời cơ để mang lại hiệu quả cao. Khi xử lý tình huống bất trắc trên không, nếu phi công không có bản lĩnh, ý chí, kinh nghiệm, bình tĩnh, quyết đoán thì có thể dễ dẫn đến mất an toàn. Vì thế, cùng với các mặt công tác khác, việc bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần cho đội ngũ phi công quân sự là nhiệm vụ hết sức quan trọng, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng đội ngũ và khả năng hoàn thành nhiệm vụ của từng phi công.

Vì thế, Quân chủng Phòng không - Không quân thường xuyên coi trọng làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng bản lĩnh, ý chí, lòng yêu nghề, sự trung thành vô hạn với Đảng, Tổ quốc và nhân dân; rèn luyện đạo đức, lối sống, tâm lý, thể lực, ý thức tổ chức kỷ luật, phương pháp, tác phong công tác cho đội ngũ phi công quân sự; gắn bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần với giáo dục pháp luật, kỷ luật, Điều lệ bay, quy định trong bay và các biện pháp bảo đảm an toàn bay. Tăng cường công tác huấn luyện, nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn và khả năng xử lý các tình huống trên không cho lực lượng này. Đồng thời, đầu tư mua sắm, trang bị máy bay hiện đại, kỹ thuật tiên tiến cho các đơn vị Không quân, đáp ứng yêu cầu tác chiến trên không trong chiến tranh công nghệ cao; đảm bảo tốt đời sống vật chất, tinh thần, chính sách đặc thù cho đội ngũ phi công quân sự; động viên họ yên tâm gắn bó với nghề bay, biết vượt qua khó khăn và sự nguy hiểm, đoàn kết, hiệp đồng, lập công tập thể, v.v. Bởi vậy, đội ngũ phi công quân sự hiện nay cơ bản có bản lĩnh chính trị, tâm lý vững vàng, phẩm chất đạo đức, nghề nghiệp tốt, ý thức kỷ luật nghiêm, yêu ngành yêu nghề; có trình độ bay, dẫn đường trên không đáp ứng yêu cầu đề ra, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, một số cấp ủy, người chỉ huy do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của nhân tố chính trị - tinh thần nên chưa thực sự quan tâm đúng mức; coi trọng công tác huấn luyện bay hơn việc bồi dưỡng nhân tố quan trọng này. Nội dung, phương pháp giáo dục chính trị, quản lý tư tưởng chưa phong phú, đa dạng, còn “đường mòn lối cũ”, thiếu sức thuyết phục. Công tác tổ chức huấn luyện bay có ban chưa khoa học; công tác bảo đảm bay còn thiếu đồng bộ; còn xảy ra tai nạn bay. Chính sách đối với đội ngũ phi công quân sự còn bất cập, chưa thỏa đáng, v.v.

Từ đặc điểm của chiến tranh công nghệ cao diễn ra trên thế giới trong những năm qua, đòi hỏi Quân chủng Phòng không - Không quân phải được tiến thẳng lên hiện đại như Đảng ta đã xác định. Trong đó đặt ra yêu cầu hàng đầu là phải nâng cao hơn nữa chất lượng nhân tố con người; vai trò của bộ đội Không quân nói chung, đội ngũ phi công quân sự nói riêng. Vì vậy, bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần, ý chí, quyết tâm chiến đấu cho đội ngũ phi công quân sự đang đặt những vấn đề mới cần quan tâm giải quyết bằng tổng hợp các giải pháp.

Một là, làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, quán triệt nhiệm vụ, xây dựng động cơ nghề nghiệp đúng đắn cho đội ngũ phi công quân sự. Nội dung giáo dục tập trung vào nâng cao nhận thức về chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng; nắm vững tình hình, nhiệm vụ cách mạng, Quân đội và của Bộ đội Phòng không - Không quân, nhất là nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu, huấn luyện, các nhiệm vụ bay thường xuyên, đột xuất, v.v. Các đơn vị bay thường xuyên chú ý xây dựng động cơ nghề nghiệp, chủ động nắm bắt tư tưởng, kịp thời phát hiện và giải quyết những vấn đề tư tưởng nảy sinh. Trước và sau mỗi chuyến bay, ban bay, cần tổ chức bình giảng, động viên tinh thần, cổ vũ thành tích; tiến hành rút kinh nghiệm, chỉ ra ưu điểm để phát huy, thiếu sót, khuyết điểm để khắc phục. Chú trọng tổ chức các hoạt động ngoại khóa, như: tham quan, giao lưu kết nghĩa, giáo dục truyền thống, tổ chức mạn đàm, trao đổi giữa cán bộ, chỉ huy bay, giáo viên bay và những phi công đã qua chiến đấu, nhằm truyền thụ kinh nghiệm, rèn luyện bản lĩnh, tâm lý trong thực hành bay. Đồng thời, chú trọng giáo dục truyền thống “Trung thành vô hạn, tiến công kiên quyết, đoàn kết hiệp đồng, lập công tập thể” của Bộ đội Không quân trong những năm tháng chiến tranh; tổ chức nói chuyện chiến lệ, dẫn ra những trận đánh đã đi vào lịch sử của Bộ đội Không quân; làm rõ mối quan hệ giữa con người với vũ khí, trang bị theo quan điểm mác-xít, v.v. Việc làm đó được gắn kết chặt chẽ với thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa XII) về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ - Người chiến sĩ Phòng không - Không quân ưu tú”, v.v. Từ đó, củng cố niềm tin của đội ngũ phi công quân sự vào lãnh đạo, chỉ huy, vũ khí, trang bị và cách đánh của ta; xây dựng tinh thần trách nhiệm, tính tích cực, chủ động, sáng tạo và quyết tâm “Dám đánh, biết đánh, quyết đánh, quyết thắng” với mọi kẻ thù xâm lược.

Hai là, nâng cao chất lượng huấn luyện và thực hành bay cho đội ngũ phi công quân sự. Cùng với công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, cần nâng cao trình độ bay và khả năng xử lý các tình huống cho phi công. Bởi lẽ, nhân tố chính trị - tinh thần của đội ngũ phi công quân sự chỉ có thể được bảo đảm bền vững trên cơ sở trình độ bay tốt; nếu trình độ bay yếu, phi công không có đủ tự tin để thực hiện nhiệm vụ, dễ dẫn đến tự ti, chán nản, thiếu niềm tin trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Quá trình huấn luyện bay, thực hiện đúng phương châm “cơ bản, thiết thực, vững chắc, an toàn, tiết kiệm”; xây dựng kế hoạch bay phải cụ thể, tỉ mỷ, sát trình độ phi công; từng bước đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp huấn luyện theo từng khoa mục, thời gian và nhiệm vụ bay. Duy trì nền nếp, chế độ bay theo đúng quy định trong Điều lệ bay; tổ chức các tuần bay mẫu, ban bay mẫu, ban bay cán bộ để rút kinh nghiệm. Hết sức chú trọng huấn luyện cho đội ngũ phi công nắm chắc các nội dung theo yêu cầu của từng bài bay, thuần thục động tác kỹ thuật, chiến thuật, làm chủ trang thiết bị trên máy bay, xử lý tốt các tình huống. Đối với phi công mới, chú ý huấn luyện cơ bản, lý thuyết bay, cách xử trí bất trắc trong bay và phương pháp đánh giá địa hình, không vực bay; huấn luyện các bài bay từ giản đơn đến phức tạp để họ phát triển vững chắc theo từng cấp phi công, sớm đạt đến trình độ trực ban chiến đấu. Thường xuyên tổ chức bay kết hợp các bài, khoa mục bay, theo đúng quy định của giáo trình, đảm bảo hài hòa giữa thể lực, trí lực và duy trì giãn cách bay một cách hợp lý. Tập trung huấn luyện thành thạo các bài bay ứng dụng chiến đấu trong điều kiện thời tiết giản đơn cũng như phức tạp; huấn luyện bay đêm, bay biển, đánh mục tiêu mặt đất, mặt biển, bay không chiến, bay bắn, ném bom các mục tiêu mặt đất, mặt nước, v.v. Đồng thời, lựa chọn phi công giỏi để huấn luyện những khoa mục khó, bài bay phức tạp, bay phối hợp, bay theo phương án có chỉ huy và không có chỉ huy dẫn dắt,... để họ có thể độc lập xử trí các tình huống trong những trường hợp cần thiết.

Ba là, tăng cường đấu tranh phòng ngừa tai nạn bay và uy hiếp an toàn bay. Có bảo đảm an toàn bay, người phi công mới yên tâm gắn bó với nghề, tích cực, chủ động trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, không dao động, bi quan, thiếu niềm tin vào vũ khí, trang bị. Bởi vậy, cần nhận thức đúng và thực hiện tốt công tác bảo đảm an toàn bay. Trước hết, cần quán triệt, tổ chức cho đội ngũ phi công quân sự và các lực lượng học tập bảo đảm nắm vững Điều lệ bay, chấp hành nghiêm quy chế, quy định về đảm bảo an toàn bay. Tích cực đấu tranh khắc phục những biểu hiện chủ quan, giản đơn trong công tác chuẩn bị, thực hành bay; sự thiếu đôn đốc, kiểm tra của chỉ huy, cũng như tâm lý nôn nóng chạy theo tiến độ và chỉ tiêu giờ bay của một số phi công. Các trung đoàn bay luôn nắm rõ đặc điểm, tình hình thực tiễn của đơn vị, nhất là thực trạng máy bay, vũ khí, trang bị; chất lượng đội ngũ phi công, tổ bay, tiến độ thực hiện nhiệm vụ,... để có kế hoạch bay và công tác bảo đảm an toàn bay hợp lý, hiệu quả. Thường xuyên theo dõi, nắm chắc diễn biến tình hình thời tiết, khí tượng; kiên quyết không cho máy bay cất cánh khi thời tiết không phù hợp với nội dung bài bay và vượt quá trình độ của phi công. Các vụ tai nạn bay và uy hiếp an toàn bay đều phải được bình giảng hết sức nghiêm túc, công khai và dân chủ. Thông qua đó, những nguyên nhân dẫn đến sai sót được phân tích, mổ xẻ cặn kẽ, chi tiết, khách quan, nhất là nguyên nhân chủ quan; rút ra bài học kinh nghiệm, củng cố niềm tin cho đội ngũ phi công quân sự, góp phần giảm thấp nhất các vụ uy hiếp an toàn bay, nâng cao chất lượng huấn luyện, trình độ sẵn sàng chiến đấu của đơn vị.

Bốn là, đảm bảo tốt đời sống vật chất, tinh thần, chế độ, chính sách cho đội ngũ phi công quân sự. Nhằm bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần cho đội ngũ phi công quân sự, vấn đề bảo đảm đời sống vật chất, tinh thần, chế độ, chính sách có ý nghĩa hết sức quan trọng, tạo điều kiện cho họ ổn định cuộc sống, thoải mái về tinh thần, yên tâm thực hiện nhiệm vụ. Để làm được điều đó, cần quan tâm thực hiện tốt chế độ, chính sách, đảm bảo đời sống vật chất, tinh thần của đội ngũ phi công quân sự, đặc biệt là chế độ kiểm tra, quản lý sức khỏe, ăn uống, ngủ, nghỉ, giải trí, luyện tập thể thao hàng không. Ngoài chính sách đặc thù cho phi công, cần tạo điều kiện về nhà ở để họ ổn định cuộc sống; kịp thời biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và bảo đảm an toàn bay. Đồng thời, thực hiện nghiêm Quy chế Dân chủ ở cơ sở; giải quyết hài hòa các mối quan hệ trên tinh thần thương yêu đồng chí, đồng đội, đoàn kết, thống nhất; xây dựng môi trường văn hóa quân sự tốt đẹp, lành mạnh để đội ngũ phi công quân sự phấn đấu, rèn luyện và trưởng thành, v.v.

Trên đây là một số giải pháp về bồi dưỡng nhân tố chính trị - tinh thần cho đội ngũ phi công quân sự. Xin mạnh dạn nêu để cùng nghiên cứu, nhằm góp phần xây dựng đội ngũ này có bản lĩnh chính trị cao, tâm lý vững, xử lý tốt các tình huống trên không trong huấn luyện và chiến đấu, hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ vùng trời của Tổ quốc.

Thiếu tá, ThS. ĐÀO HOÀNG ĐỨC, Học viện Phòng không - Không quân