Móng Cái là thành phố biên giới, nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Quảng Ninh, có diện tích tự nhiên 516,55 km², với 78 km đường biên giới tiếp giáp với Trung Quốc, có cửa khẩu quốc tế Bắc Luân và cửa khẩu Ka Long; bao gồm 17 xã, phường, trong đó có 02 xã đảo và 08 xã, phường biên giới. Nhận thức sâu sắc về vị trí chiến lược của địa bàn và yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, những năm qua, cùng với nhiệm vụ trọng tâm là phát triển kinh tế - xã hội, Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác quân sự, quốc phòng địa phương; trong đó, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ được quan tâm đúng mức và đạt được kết quả khá toàn diện. Đến nay, Thành phố đã xây dựng được 52 cơ sở dân quân tự vệ, đạt tỉ lệ 1,6% dân số; trong đó, 100% xã, phường biên giới có từ 01 - 02 trung đội dân quân cơ động, xã ven biển và xã đảo có tiểu đội dân quân biển. Lực lượng dân quân tự vệ của Thành phố có chất lượng ngày càng cao, đã phát huy tốt vai trò nòng cốt thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, thực sự là lực lượng chính trị tin cậy bảo vệ cấp ủy, chính quyền, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở địa phương, cơ sở.

Để đạt được kết quả đó, trước hết, Thành phố tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp và phát huy vai trò nòng cốt của cơ quan quân sự trong xây dựng lực lượng dân quân tự vệ. Bám sát chức năng, nhiệm vụ, Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố thường xuyên quán triệt, nắm chắc các nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của cấp trên về công tác dân quân tự vệ, nhất là Luật Dân quân tự vệ, Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư (khóa XI) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”. Trên cơ sở đó, tham mưu giúp Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố xây dựng, ban hành nhiều nghị quyết, kế hoạch, chương trình hành động, cùng các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo thực hiện phù hợp với đặc điểm địa bàn. Trong đó, quy định rõ trách nhiệm của từng cấp, ngành trong triển khai thực hiện Luật Dân quân tự vệ; nhất là trong tổ chức xây dựng, quản lý và hoạt động đối với lực lượng này. Cấp ủy, chính quyền các cấp của Thành phố chủ động nghiên cứu, cụ thể hóa nội dung của Luật Dân quân tự vệ thành các chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo của cấp mình, đảm bảo sự đồng bộ, chặt chẽ ngay từ cơ sở, tạo chuyển biến tích cực trong xây dựng lực lượng trên từng địa bàn. Công tác tuyên truyền, giáo dục về dân quân tự vệ được đẩy mạnh ở địa phương, cơ sở. Để đạt hiệu quả cao, Thành phố chú trọng kết hợp tuyên truyền, giáo dục trong các đợt học tập, sinh hoạt chính trị, họp hội đồng nhân dân các cấp với tuyên truyền trên hệ thống phương tiện thông tin đại chúng, trong các đợt huấn luyện tập trung, diễn tập, v.v. Qua đó, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên, nhân dân, nhất là đội ngũ cán bộ chủ trì các cấp đối với nhiệm vụ quan trọng này.

Nữ dân quân tự vệ biểu diễn võ thuật tại lễ ra quân huấn luyện năm 2018

Hằng năm, căn cứ vào chỉ thị, kế hoạch của Ủy ban nhân dân và Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh về công tác quân sự, quốc phòng, Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể xây dựng kế hoạch và chỉ đạo các địa phương, cơ sở củng cố, kiện toàn, tổ chức lực lượng dân quân tự vệ theo đúng Luật Dân quân tự vệ, phù hợp với đặc thù địa bàn. Trong đó, chú trọng rà soát nắm nguồn dân quân tự vệ rộng rãi, làm cơ sở để xây dựng lực lượng dân quân thường trực, dân quân cơ động, dân quân tự vệ binh chủng. Từ kinh nghiệm về xây dựng lực lượng dân quân giai đoạn 2011 - 2015, thời gian qua, Thành phố đã xây dựng và phê duyệt Đề án tổ chức, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và Kế hoạch mở rộng lực lượng dân quân tự vệ trong các trạng thái sẵn sàng chiến đấu, trạng thái quốc phòng giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó, việc lựa chọn chiến sĩ dân quân thường trực, dân quân cơ động các xã, phường biên giới và dân quân biển được các địa phương, cơ sở tiến hành chặt chẽ ở từng tổ dân phố, thôn, bản. Công tác rà soát, đăng ký, quản lý công dân trong độ tuổi theo Luật định và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm đối với số cán bộ dân quân tự vệ và kết nạp, chuyển ra đối với số cán bộ, chiến sĩ đã hết tuổi phục vụ,… được các địa phương thực hiện dân chủ, công khai, công bằng, đúng quy định. Trước đòi hỏi cao về chất lượng và độ tin cậy của lực lượng dân quân tự vệ, nhất là chất lượng về chính trị, Thành phố chỉ đạo các địa phương quan tâm xây dựng, duy trì hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã; coi trọng phát triển đảng viên, đoàn viên trong dân quân tự vệ. Bằng các biện pháp đồng bộ, đến nay, tỷ lệ đảng viên trong dân quân tự vệ của Thành phố đạt 20,9%. Thành phố tích cực triển khai Đề án xây dựng chốt dân quân thường trực xen kẽ với các đồn, trạm Biên phòng, tạo thành thế trận liên hoàn “đồn, trạm, chốt” khép kín trên tuyến biên giới, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội địa bàn và bảo vệ vững chắc chủ quyền, an ninh biên giới.

Để nâng cao chất lượng lực lượng dân quân tự vệ, Thành phố coi trọng củng cố, kiện toàn, nâng cao năng lực hoạt động của ban chỉ huy quân sự xã, phường và xây dựng đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ, đảm bảo đủ số lượng, có chất lượng tốt, gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ chính quyền ở cơ sở. Theo đó, Thành phố đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ ban chỉ huy cấp xã và ưu tiên biên chế đủ cán bộ trung đội dân quân cơ động, tiểu đội dân quân tại chỗ và dân quân binh chủng. Thực hiện Kế hoạch 1689/KH-UBND của Ủy ban nhân dân Tỉnh về Đào tạo cán bộ ban chỉ huy quân sự cấp xã trình độ cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở đến năm 2020, Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố chủ động tham mưu cho Ủy ban nhân dân Thành phố chỉ đạo các địa phương, cơ sở tích cực tạo nguồn, quy hoạch, cử cán bộ đi đào tạo theo chỉ tiêu trên giao, từng bước chuẩn hóa đội ngũ này. Trong đó, chú trọng nguồn là quân nhân hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại ngũ trở về địa phương và các đồng chí công tác lâu năm, có năng lực, kinh nghiệm trong huấn luyện, quản lý, chỉ huy và tổ chức thực hiện công tác quân sự, quốc phòng địa phương. Thành phố cũng chỉ đạo duy trì nền nếp công tác tập huấn, bồi dưỡng, nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ. Đến nay, Thành phố đã cử đi đào tạo được 47 cán bộ ban chỉ huy quân sự xã, phường theo các chương trình trung cấp, cao đẳng, đại học chuyên ngành quân sự cơ sở bằng nguồn ngân sách địa phương. Các xã, phường kiện toàn đủ 100% chức danh ban chỉ huy quân sự theo Luật; trong đó, có trên 70% cán bộ có trình độ trung cấp trở lên. Trong số này, nhiều đồng chí phát triển lên các vị trí cao hơn, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng hệ thống chính trị ở cơ sở, nhất là năng lực tham mưu, chỉ đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng và xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh.

Gắn liền với củng cố, kiện toàn tổ chức, biên chế, Thành phố coi trọng thực hiện tốt công tác huấn luyện, nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng dân quân tự vệ. Quán triệt, thực hiện Nghị quyết 765-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương, công tác huấn luyện được các địa phương tiến hành toàn diện, nhưng có trọng tâm, trọng điểm, sát với nhiệm vụ, đối tượng, địa bàn, phương án tác chiến và khả năng ngân sách của địa phương. Hằng năm, cơ quan quân sự các cấp xây dựng kế hoạch huấn luyện cho 100% đơn vị dân quân tự vệ; tham mưu cho địa phương làm tốt công tác chuẩn bị huấn luyện, nhất là việc quán triệt nhiệm vụ, tập huấn, bồi dưỡng cán bộ dân quân tự vệ, chuẩn bị thao trường, bãi tập, v.v. Nội dung, chương trình huấn luyện được Thành phố chỉ đạo đổi mới theo hướng kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, pháp luật, công tác vận động quần chúng; coi trọng huấn luyện cho cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ nắm vững kỹ thuật chiến đấu bộ binh, sử dụng thành thạo các loại vũ khí, công cụ hỗ trợ được trang bị; thành thục các phương án chiến đấu tại chỗ, phối hợp với các lực lượng: Biên phòng, Hải quân, Cảnh sát biển trong tuần tra, kiểm soát, xử lý các tình huống A2, phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, v.v. Đối với các xã, phường biên giới, ven biển và hai xã đảo, ngoài các nội dung theo chương trình quy định, Thành phố chỉ đạo tăng cường bồi dưỡng về công tác vận động quần chúng, Luật Biên giới quốc gia, các quy định về đường biên, mốc giới, kỹ năng tìm kiếm, cứu hộ, cứu nạn và bồi dưỡng kiến thức đối ngoại nhân dân, v.v. Quá trình thực hiện, Thành phố chỉ đạo các địa phương tổ chức huấn luyện linh hoạt, phù hợp với đặc điểm của cơ sở, bảo đảm gần, gọn địa bàn và không ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, gia đình. Riêng các đơn vị dân quân tự vệ binh chủng, Thành phố chủ động lập các tổ giáo viên chuyên trách để tổ chức huấn luyện tập trung. Song song với đó, tăng cường tổ chức cho lực lượng dân quân tự vệ tham gia diễn tập khu vực phòng thủ các cấp; diễn tập phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai, tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, v.v. Từ năm 2011 đến nay, Thành phố đã tổ chức, chỉ đạo 24 lượt xã, phường diễn tập chiến đấu phòng thủ và diễn tập phòng, chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn trên biển, đạt kết quả tốt. Qua đó, nâng cao chất lượng tổng hợp, năng lực thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ. Năm 2017, Thành phố đã huy động, sử dụng hơn 10 nghìn lượt dân quân tự vệ trong phối hợp, tham gia thực hiện các nhiệm vụ trực sẵn sàng chiến đấu, tuần tra, kiểm soát, giữ gìn an ninh, trật tự khu vực biên giới, địa bàn trọng điểm, được nhân dân đánh giá cao. Tiêu biểu trong công tác này là các phường: Trần Phú, Hải Hòa, Hải Yên, Trà Cổ, v.v.

Cùng với các nội dung, biện pháp trên, Thành phố tích cực huy động các nguồn lực để đầu tư, mua sắm và quản lý chặt chẽ các loại vũ khí, trang bị công cụ hỗ trợ cho dân quân tự vệ làm nhiệm vụ, xây dựng nhà ở, các chốt dân quân xã, phường. Đồng thời, thường xuyên bảo đảm đầy đủ các tiêu chuẩn, chế độ phụ cấp, tiền ăn, công tác phí, bảo hiểm,... cho cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ. Thành phố còn chỉ đạo các địa phương, ngành chức năng ưu tiên bố trí đất và đầu tư vốn để dân quân tự vệ tổ chức tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống cho cán bộ, chiến sĩ,... giúp họ ổn định cuộc sống, yên tâm công tác, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

Bằng các biện pháp tích cực, đồng bộ, công tác tổ chức xây dựng và hoạt động của dân quân tự vệ Thành phố Móng Cái đã thu được những kết quả tích cực, góp phần quan trọng vào củng cố, tăng cường tiềm lực, thế trận quốc phòng - an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc.

Thượng tá NHÂM SỸ TIỆN, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy Quân sự Thành phố