Xuất phát từ vị trí địa lý, đặc điểm địa hình cùng những nét văn hóa truyền thống nên tỉnh Quảng Bình có vị trí quan trọng về kinh tế, quốc phòng, an ninh và đối ngoại của Quân khu 4 và cả nước. Đây là vùng đất địa linh nhân kiệt, giàu truyền thống cách mạng, nhưng cũng là nơi khí hậu, thời tiết khắc nghiệt, thiên tai, bão, lũ nhiều; 85% diện tích là địa hình đồi, núi; mật độ dân số thấp, biến động cơ học cao; công nghiệp phát triển chưa toàn diện,... gây khó khăn cho ổn định dân cư. Nhận thức rõ điều đó, Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân Tỉnh đã quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối của Đảng về xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; linh hoạt, sáng tạo, đề ra nhiều chủ trương, biện pháp phát triển kinh tế - xã hội kết hợp thực hiện tốt công tác quốc phòng, quân sự. Trong đó, xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp làm nòng cốt bảo đảm quốc phòng, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, cứu hộ, cứu nạn ở cơ sở là một trong các nhiệm vụ trọng tâm, được cấp ủy, chính quyền các cấp tập trung lãnh đạo, chỉ đạo bằng nhiều giải pháp quyết liệt, đồng bộ.

Trước hết, Tỉnh phát huy vai trò của cơ quan quân sự các cấp trong tham mưu giúp cấp ủy, chính quyền lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ phù hợp với đặc điểm của địa phương. Quán triệt, thực hiện Luật Dân quân tự vệ, Nghị định số 72/2020/NĐ-CP, ngày 30/6/2020 của Chính phủ quy định về Tổ chức xây dựng lực lượng và chế độ, chính sách đối với dân quân tự vệ cùng các thông tư, hướng dẫn về công tác này, Bộ Chỉ huy Quân sự đã tham mưu cho Ủy ban nhân dân Tỉnh xây dựng: “Đề án tổ chức lực lượng, huấn luyện, hoạt động và bảo đảm chế độ chính sách cho dân quân tự vệ giai đoạn 2021 – 2026”, làm cơ sở để cấp ủy, chính quyền các cấp cụ thể hóa trong nghị quyết lãnh đạo, kế hoạch công tác quân sự, quốc phòng và tổ chức thực hiện. Trong đó, tập trung vào điều chỉnh kế hoạch sẵn sàng chiến đấu; hoàn chỉnh kế hoạch mở rộng lực lượng trong các trạng thái quốc phòng; đề xuất phương án xây dựng, hoạt động chi bộ quân sự cấp xã, v.v. Những năm qua, cơ quan quân sự các cấp đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện tốt việc kiện toàn ban chỉ huy quân sự cấp xã; thành lập đơn vị dân quân tự vệ; tạo nguồn đào tạo cán bộ quân sự cơ sở; xây dựng trụ sở làm việc cho ban chỉ huy quân sự cấp xã, nhà trực, phòng trực dân quân và bảo đảm trang thiết bị phục vụ hoạt động. Đáng chú ý, thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả”; Nghị quyết số 37-NQ/TW về “Sáp nhập đơn vị hành chính cấp huyện và cấp xã”, vừa qua, Tỉnh chỉ đạo thành lập 08 ban chỉ huy quân sự cấp xã trên cơ sở giải thể 16 ban chỉ huy quân sự các xã sáp nhập; thành lập Đại đội Dân quân pháo binh 76,2mm. Đặc biệt, Tỉnh đã chỉ đạo tổ chức lại Đại đội Dân quân nữ thường trực pháo Phòng không 37mm và Tiểu đội Dân quân nữ thường trực xã Lâm Thủy, huyện Lệ Thủy bảo đảm chặt chẽ, phát huy tốt hiệu quả trong thực hiện nhiệm vụ ở cơ sở. Quá trình thực hiện, Tỉnh chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo các địa phương, nhất là cấp cơ sở tăng cường sự lãnh đạo của các chi bộ đảng, phát huy vai trò của các đoàn thể và toàn dân trong xây dựng dân quân tự vệ; chú trọng xây dựng dân quân tự vệ binh chủng, dân quân biển, dân quân ở địa bàn trọng điểm, vùng sâu, biên giới. Các địa phương thực hiện nghiêm quy trình, quy định trong tuyển chọn, kết nạp, trong đó đặt lên hàng đầu tiêu chuẩn chính trị của dân quân tự vệ. Tới nay, lực lượng dân quân của Tỉnh đã xây dựng ở 100% xã, phường, thị trấn và tự vệ ở 260 cơ sở với tỷ lệ đạt 1,72% dân số; trong đó, đảng viên đạt trên 32%.

Để đáp ứng vai trò nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng ở cơ sở, Tỉnh đẩy mạnh huấn luyện, diễn tập nâng cao chất lượng dân quân tự vệ. Quán triệt, thực hiện Nghị quyết số 1659-NQ/QUTW, ngày 20/12/2022 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng công tác huấn luyện giai đoạn 2023 - 2030 và những năm tiếp theo, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng huấn luyện dân quân tự vệ, xác định đây là khâu đột phá nâng cao sức mạnh chiến đấu của lực lượng vũ trang Tỉnh. Theo đó, Tỉnh yêu cầu các địa phương chủ động củng cố, kiện toàn tổ chức, biên chế, làm tốt việc xây dựng kế hoạch huấn luyện, công tác tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, chuẩn bị mô hình, học cụ, thao trường, bãi tập và thực hành huấn luyện cho các đối tượng theo phân cấp. Ban chỉ huy quân sự cấp huyện huấn luyện cho dân quân tự vệ năm thứ nhất theo cụm địa phương; cấp huyện, xã huấn luyện cho đối tượng năm thứ 2 đến thứ 4. Nội dung huấn luyện tập trung vào kỹ thuật chiến đấu bộ binh; triển khai các phương án chiến đấu tại chỗ; phối hợp với các lực lượng trong tuần tra, kiểm soát, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, phòng, chống lụt, bão, tìm kiếm, cứu nạn, v.v. Huấn luyện cho dân quân tự vệ biển kỹ năng lai dắt và phòng, chống cháy, chìm tàu thuyền; sử dụng các phương tiện thông tin liên lạc, vệ tinh định vị; trinh sát mục tiêu trên biển, v.v. Để đạt hiệu quả, Tỉnh coi trọng huy động dân quân tự vệ tham gia diễn tập các cấp; tăng cường tổ chức hội thi, hội thao; chỉ đạo kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện chiến đấu với giáo dục chính trị cho dân quân tự vệ. Đặc biệt, Tỉnh chỉ đạo tổ chức tốt các cuộc diễn tập chiến đấu cấp xã trong khu vực phòng thủ, coi đây là hình thức huấn luyện cao nhất để nâng cao chất lượng tổng hợp của dân quân tự vệ, năng lực lãnh đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền trong xử lý các tình huống về quốc phòng, an ninh.

Xây dựng đội ngũ cán bộ quân sự cấp cơ sở là nhân tố quyết định chất lượng, hiệu quả xây dựng dân quân tự vệ. Với nhận thức đó, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tạo nguồn, quy hoạch, đưa đi đào tạo trình độ cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở để chuẩn hóa đội ngũ cán bộ ban chỉ huy quân sự cấp xã. Đồng thời, tích cực tổ chức các lớp bồi dưỡng cho chỉ huy trưởng quân sự cấp xã, phó tham mưu trưởng cấp huyện, trợ lý dân quân các cấp. Chỉ đạo các huyện bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ tiểu đội, trung đội dân quân tự vệ; chính trị viên, phó chỉ huy trưởng, chính trị viên phó cấp xã¹.

Huấn luyện khẩu đội dân quân tự vệ nữ Pháo phòng không 37mm

Cùng với nâng cao chất lượng huấn luyện, Tỉnh coi trọng duy trì, nâng cao hiệu quả hoạt động của dân quân tự vệ ở cơ sở. Bám sát Nghị định số 02/2020/NĐ-CP, ngày 30/6/2020 của Chính phủ quy định về Công tác phối hợp của dân quân tự vệ với các lực lượng khác, Tỉnh chỉ đạo dân quân tự vệ trực sẵn sàng chiến đấu đúng quy định. Phối hợp với các lực lượng, Công an, Bộ đội Biên phòng trong tuần tra, canh gác giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống cháy rừng, dịch bệnh; thường xuyên trao đổi thông tin nắm chắc tình hình địa bàn, kịp thời tham mưu với cấp ủy, chính quyền địa phương giải quyết có hiệu quả các vấn đề phức tạp nảy sinh ngay từ cơ sở, không để xảy ra “điểm nóng” về an ninh nông thôn. Chỉ đạo dân quân tự vệ làm tốt công tác dân vận; tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành nghiêm đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; tham gia xây dựng địa phương, cơ sở vững mạnh toàn diện và thực hiện các chính sách xã hội,... nhất là tại các xã trọng điểm, vùng sâu, vùng xa. Để nâng cao chất lượng hoạt động của dân quân tự vệ, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh xây dựng kế hoạch, chỉ đạo xã Lâm Thủy và Đại đội nữ Dân quân pháo Phòng không 37mm làm điểm về dân quân thường trực chính quy, toàn diện; xã Hải Phú, huyện Bố Trạch làm điểm về tổ chức xây dựng dân quân biển; xã Hải Ninh, huyện Quảng Ninh làm điểm về huấn luyện, hoạt động; phường Bắc Lý, thành phố Đồng Hới làm điểm về huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu. Đồng thời, chỉ đạo các đơn vị dân quân tự vệ đẩy mạnh xây dựng nền nếp chính quy; quản lý, sử dụng, bảo quản vũ khí, công cụ theo đúng quy định; lắp camera giám sát tủ súng tại 100% xã, phường, thị trấn, v.v. Nhờ đó, năng lực tham gia thực hiện các nhiệm vụ xã hội tại địa phương của dân quân tự vệ tăng lên đáng kể; trung bình mỗi năm có gần 30.000 ngày công tham gia canh trực, xây dựng nông thôn mới, phòng, chống lụt bão, tìm kiếm cứu nạn,… bảo đảm an toàn tuyệt đối về người, vũ khí.

Cùng với các nội dung giải pháp trên, Tỉnh quan tâm làm tốt công tác bảo đảm các mặt trong xây dựng và hoạt động của dân quân tự vệ. Quán triệt sự chỉ đạo của Bộ Tư lệnh Quân khu, hướng dẫn của cơ quan chức năng và điều kiện cụ thể của địa phương, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh tích cực tham mưu cho Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân Tỉnh chỉ đạo các địa phương bố trí, củng cố trụ sở, phòng làm việc của cơ quan quân sự cấp xã, phòng trực của dân quân bảo đảm đủ công năng hoạt động, từng bước xây dựng chính quy. Phối hợp với các sở, ngành, Bộ đội Biên phòng quy hoạch, xây dựng chốt chiến đấu cho tiểu đội dân quân thường trực; chốt chiến đấu dân quân tuyến biên giới đất liền. Xây dựng và đẩy mạnh triển khai Đề án 182/ĐA-UBND về công tác bảo đảm cho dân quân tự vệ. Cân đối và phân cấp ngân sách cho các địa phương, bảo đảm đầy đủ chế độ, chính sách cho dân quân tự vệ hoạt động đúng quy định. Đồng thời, linh hoạt trong việc chi trả, quy đổi ngày công bằng sản phẩm hàng hóa và tích cực huy động các đoàn thể, nguồn xã hội hóa ủng hộ, hỗ trợ thêm vật chất, kinh phí cho dân quân tự vệ trong thời gian huấn luyện, canh trực, làm nhiệm vụ. Đến nay, 100% ban chỉ huy quân sự cấp xã có trụ sở hoặc phòng làm việc riêng; có gần 70% xã, phường, thị trấn có phòng trực, nhà trực cho dân quân cơ động; trang bị đầy đủ vũ khí, đồng bộ tới 100% cơ sở dân quân tự vệ; công cụ hỗ trợ đạt trên 17% theo quy định, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động.

Dân quân tự vệ là một trong các thành phần lực lượng lao động chủ yếu trong nền kinh tế, biến động cơ học cao. Vì vậy, để xây dựng, sử dụng hiệu quả lực lượng này, thời gian tới, tỉnh Quảng Bình tiếp tục nghiên cứu, đề xuất, điều chỉnh chính sách bảo đảm phù hợp với giá trị lao động theo thị trường; đề xuất nâng cao độ tuổi của cán bộ dân quân tự vệ cho phù hợp với quy định sắp xếp cán bộ thôn, xã; quản lý, sử dụng, huấn luyện chung trong Tỉnh và địa bàn lao động; nắm chắc lực lượng di cư, lao động trong toàn quốc để cung cấp thông tin về cư trú, lao động, huấn luyện cho các địa phương trong Tỉnh và các tỉnh khác, sẵn sàng huy động thực hiện nhiệm vụ xây dựng, bảo vệ địa phương, cơ sở.

Đại tá ĐOÀN SINH HÒA, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh
_____________________

1 - Giai đoạn 2020 - 2022, Tỉnh gửi đi đào tạo 31 cán bộ chuyên ngành quân sự cơ sở; mở 42 lớp tập huấn cho 9.215 cán bộ; đến nay, trình độ chỉ huy trưởng ban chỉ huy quân sự cấp xã có gần 30% đại học, cao đẳng, 70% trung cấp.