Quân khu 1 là địa bàn chiến lược, có vị trí trọng yếu về quốc phòng, an ninh, đối với khu vực miền Bắc, thủ đô Hà Nội và cả nước. Nhận thức rõ điều đó, những năm qua, cùng với xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu đã quán triệt sâu sắc chiến lược của Đảng về xây dựng lực lượng dân quân tự vệ và có nhiều chủ trương, giải pháp lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng lực lượng quan trọng này, đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ. Trên thực tế, lực lượng dân quân tự vệ của Quân khu được xây dựng ngày càng “vững mạnh, rộng khắp”, có quy mô, thành phần, số lượng hợp lý, phù hợp với từng địa phương, cơ sở; có chất lượng ngày càng cao, nhất là chất lượng về chính trị. Điều đáng nói là, những năm gần đây, lực lượng dân quân tự vệ trên địa bàn Quân khu đã thực sự làm nòng cốt trong thực hiện công tác quân sự, quốc phòng ở cơ sở, tham gia giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống khắc phục hậu quả thiên tai; xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, v.v. Qua đó, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững chắc, tạo môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế - xã hội, được cấp ủy, chính quyền và nhân dân các địa phương tin tưởng, đánh giá cao.

Đại tá Hà Quang Vinh động viên dân quân huyện Lục Ngạn (Bắc Giang) trong diễn tập DT-17

Có được kết quả trên là do Quân khu luôn phát huy tốt vai trò nòng cốt của cơ quan quân sự các cấp trong tham mưu, chỉ đạo xây dựng lực lượng dân quân tự vệ trên địa bàn. Đây là vấn đề rất quan trọng, nhằm huy động sự vào cuộc của các cấp, ngành, địa phương, của cả hệ thống chính trị cùng các nguồn tiềm lực trong xây dựng lực lượng dân quân tự vệ. Vì thế, Quân khu thường xuyên chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp phải quán triệt sâu sắc chỉ thị, nghị quyết của cấp trên về xây dựng lực lượng dân quân tự vệ để chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường hiệu lực, hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện tốt nhiệm vụ này. Từ tham mưu của cơ quan quân sự, cấp ủy, chính quyền các địa phương trên địa bàn đã xây dựng, ban hành nhiều nghị quyết, đề án, kế hoạch tổ chức xây dựng, huấn luyện, hoạt động và bảo đảm chế độ, chính sách cho dân quân tự vệ theo từng giai đoạn¹, phù hợp với đặc điểm của địa phương và đẩy mạnh triển khai thực hiện bằng các biện pháp đồng bộ, hiệu quả. Quá trình thực hiện, Quân khu chỉ đạo các địa phương bám sát quy định của Luật Dân quân tự vệ và văn bản hướng dẫn thi hành; gắn thực hiện Luật với thực hiện công tác quân sự, quốc phòng địa phương, xây dựng khu vực phòng thủ và hệ thống chính trị cơ sở. Đồng thời, chỉ đạo triển khai xây dựng mô hình điểm về tổ chức, huấn luyện, hoạt động và quản lý lực lượng dân quân tự vệ ở các địa bàn, doanh nghiệp để rút kinh nghiệm, nhân rộng. Theo đó, các địa phương thực hiện nghiêm các khâu, bước trong quy trình xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, từ đăng ký, quản lý công dân trong độ tuổi đến tuyển chọn, kết nạp vào lực lượng, bảo đảm chặt chẽ, công khai, dân chủ ngay từ cơ sở, theo phương châm “dân bàn, dân cử, dân chăm lo”. Tập trung xây dựng lực lượng dân quân tự vệ nòng cốt, dân quân cơ động, thường trực, binh chủng, lực lượng tự vệ trong các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, phù hợp với từng địa bàn; chú trọng địa bàn trọng điểm về quốc phòng, an ninh, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực biên giới.

Hiện nay, trên địa bàn Quân khu hình thành nhiều khu, cụm công nghiệp tập trung, trong đó có nhiều doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài, với số lượng công nhân lên tới hàng chục vạn người, nên việc tổ chức, xây dựng lực lượng tự vệ ở khu vực này đã, đang là vấn đề bức thiết đặt ra. Trước tình hình đó, Quân khu chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp thường xuyên rà soát, nắm chắc tình hình doanh nghiệp, địa bàn, chủ động làm tham mưu cho cấp ủy, chính quyền và các bộ, ngành có liên quan nghiên cứu, tổ chức các loại hình tự vệ phù hợp. Đây là vấn đề mới và khó, đòi hỏi phải thực hiện từng bước, bảo đảm chặt chẽ, theo hướng vừa làm, vừa rút kinh nghiệm và bước đầu đạt được kết quả tích cực. Đến nay, toàn Quân khu đã xây dựng được gần 1.970 cơ sở dân quân tự vệ, quân số chiếm 2,1% dân số và 89 chi bộ quân sự cấp xã. Đáng chú ý là, các tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng đã thành lập, duy trì hoạt động có hiệu quả 27 tiểu đội dân quân thường trực ở các xã biên giới. Chất lượng chính trị trong dân quân tự vệ được nâng lên rõ rệt, tỷ lệ đảng viên trong dân quân tự vệ đạt 26,6%; đoàn viên đạt 62,9%.

Chú trọng củng cố, kiện toàn cơ quan quân sự các cấp, nhất là ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn và các tổ chức, doanh nghiệp, gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ dân quân tự vệ chuyên trách, bán chuyên trách ở cơ sở là nội dung được Quân khu hết sức quan tâm và luôn xác định đó là nhân tố trực tiếp quyết định trong xây dựng lực lượng dân quân tự vệ đáp ứng mục đích, yêu cầu đề ra. Theo đó, Quân khu chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp tham mưu cho cấp ủy, chính quyền các địa phương tích cực tạo nguồn, quy hoạch, xét duyệt và có kế hoạch đào tạo cán bộ ban chỉ huy quân sự cấp xã theo các chương trình trung cấp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở theo Quyết định 799/QĐ-TTg của Chính phủ, nhằm từng bước chuẩn hóa đội ngũ cán bộ này. Trong đó, ưu tiên cử tuyển đối với đối tượng là người đồng bào dân tộc thiểu số, địa bàn vùng sâu, vùng xa, gắn với tạo nguồn cán bộ lâu dài, xây dựng cơ sở chính trị ở địa phương, cơ sở vững mạnh. Với những biện pháp tích cực, đồng bộ, những năm qua, Quân khu đã đào tạo được trên 2.760 cán bộ quân sự ban chỉ huy quân sự cấp xã. Sau đào tạo, có nhiều đồng chí được phong quân hàm sĩ quan dự bị, được bố trí chức danh chỉ huy trưởng, chỉ huy phó ban chỉ huy quân sự cấp xã, trung đội trưởng dân quân cơ động và một số chức danh thuộc các ban, ngành, đoàn thể ở cấp xã. Đến nay, 100% ban chỉ huy quân sự xã, phường, thị trấn được kiện toàn đủ các chức danh theo quy định (có 39 xã trọng điểm về quốc phòng và an ninh bố trí 2 chỉ huy phó); 100% chỉ huy trưởng, chỉ huy phó ban chỉ huy quân sự cấp xã là đảng viên, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng công tác xây dựng lực lượng dân quân tự vệ ở cơ sở.

Dân quân huyện Hữu Lũng (Lạng Sơn) huấn luyện bắn súng

Cùng với đó, Quân khu tập trung làm tốt công tác huấn luyện, nhằm không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, khả năng thực hiện nhiệm vụ của lực lượng dân quân tự vệ trong mọi tình huống. Để làm được điều đó, Quân khu chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, nhất là cơ quan quân sự các cấp bám sát đối tượng, thực tiễn địa bàn, tích cực đổi mới nội dung, hình thức tổ chức, phương pháp huấn luyện, thực hiện huấn luyện toàn diện, nhưng có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với khả năng ngân sách của địa phương. Các địa phương, đơn vị dân quân tự vệ chú trọng làm tốt công tác chuẩn bị huấn luyện, nhất là tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, chuẩn bị vật chất, thao trường, bãi tập, mô hình học cụ; tiến hành huấn luyện điểm để rút kinh nghiệm chung; đồng thời, tổ chức lễ ra quân huấn luyện nghiêm túc, trang trọng, tạo khí thế thi đua sôi nổi trước khi bước vào huấn luyện. Trong quá trình huấn luyện, các địa phương, cơ sở đã bám sát phương châm “cơ bản, thiết thực, chất lượng”, chú trọng huấn luyện cho lực lượng dân quân tự vệ thành thạo các thủ đoạn chiến đấu bám trụ địa bàn, đánh nhỏ lẻ theo các tình huống, phương án, cách đánh của dân quân tự vệ; sử dụng thành thạo các loại vũ khí được trang bị và nâng cao khả năng phối hợp với các lực lượng trong tuần tra, kiểm soát, xử trí các tình huống xảy ra, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Ngoài việc huấn luyện theo nội dung, chương trình quy định của Bộ Quốc phòng, Quân khu chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương, cơ sở tích cực đổi mới nội dung, chương trình huấn luyện phù hợp với đặc điểm địa bàn; kết hợp huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, phổ biến, giáo dục pháp luật; tăng cường huấn luyện, luyện tập theo phương án tác chiến đã được phê duyệt. Đồng thời, có kế hoạch huấn luyện nâng cao, huấn luyện bổ sung về phòng, chống thiên tai, bão lũ, cháy nổ, cháy rừng và kỹ năng vận động quần chúng ở cơ sở, v.v. Để đạt hiệu quả cao, Quân khu chỉ đạo các địa phương căn cứ điều kiện cụ thể hằng năm tổ chức huấn huấn luyện xong trước ngày 30-9 để chuyển sang diễn tập ở các cấp nhằm đánh giá năng lực, nâng cao trình độ, khả năng phối hợp hiệp đồng chiến đấu. Cùng với huấn luyện, Quân khu chỉ đạo tăng cường huy động lực lượng dân quân tự vệ tham gia diễn tập khu vực phòng thủ cấp tỉnh, cấp huyện; diễn tập phòng, chống bão lụt; luyện tập phương án phòng, chống cháy nổ, cháy rừng, cứu hộ cứu nạn và tổ chức diễn tập chiến đấu phòng thủ cấp xã theo quy định. Thông qua diễn tập đã bồi dưỡng, nâng cao năng lực, kinh nghiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ sở; sự phối hợp làm tham mưu của các ban, ngành và nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ. Kết quả kiểm tra huấn luyện của dân quân tự vệ hằng năm có 100% đạt yêu cầu, trong đó trên 85% khá, giỏi. Những năm qua, các địa phương đã huy động trên 56.100 lượt cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ tham gia diễn tập ở các cấp đạt kết quả tốt.

Bảo đảm chế độ, chính sách đối với lực lượng dân quân tự vệ luôn được Quân khu quan tâm, chăm lo với nhiều biện pháp đồng bộ, phù hợp. Để làm được điều đó, cơ quan quân sự đã tham mưu cho Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân các tỉnh xây dựng, ban hành đề án, kế hoạch quy định mức trợ cấp ngày công đối với dân quân tự vệ khi tham gia huấn luyện, hoạt động; mức phụ cấp trách nhiệm cho cán bộ ban chỉ huy quân sự cấp xã, cơ quan, tổ chức. Mặc dù điều kiện kinh tế các địa phương trên địa bàn Quân khu còn nhiều khó khăn, nhưng những năm qua, các tỉnh đều chủ động bố trí ngân sách và có biện pháp huy động nguồn lực xã hội để chi trả chế độ cho lực lượng dân quân đúng theo quy định. Một số tỉnh, như: Bắc Ninh, Thái Nguyên đã thực hiện định mức chi trả ngày công lao động cho dân quân khi tham gia huấn luyện, thực hiện nhiệm vụ cao hơn mức quy định của Luật Dân quân tự vệ; đồng thời, hỗ trợ tiền ăn, xăng xe đi lại,… nên đã động viên cán bộ, chiễn sĩ dân quân tự vệ yên tâm huấn luyện, thực hiện nhiệm vụ. Cùng với đó, các địa phương còn quan tâm đầu tư kinh phí xây dựng trụ sở làm việc cho ban chỉ huy quân sự cấp xã, mua sắm trang thiết bị, phương tiện, công cụ hỗ trợ, bảo đảm trang phục cho dân quân tự vệ theo quy định. Đến nay, trên địa bàn Quân khu có 17 ban chỉ huy quân sự cấp xã có trụ sở làm việc riêng, số còn lại có phòng làm việc riêng trong trụ sở ủy ban nhân dân cấp xã, tạo cơ sở nâng cao chất lượng công tác, hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ.

Với việc thực hiện tốt các biện pháp nêu trên, lực lượng dân quân tự vệ trên địa bàn Quân khu 1 đã được xây dựng “vững mạnh, rộng khắp”, trở thành lực lượng nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự địa phương, góp phần xây dựng, củng cố nền quốc phòng toàn dân, xây dựng cơ sở chính trị địa phương vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Đại tá HÀ QUANG VINH, Phó Tham mưu trưởng Quân khu
_____________

1 - Cả 6 tỉnh có đề án, kế hoạch xây dựng lực lượng dân quân tự vệ giai đoạn 2011 - 2015 và 2016 - 2020.