Lực lượng dân quân tự vệ Thành phố Hồ Chí Minh ra đời, phát triển và trưởng thành trong phong trào đấu tranh cách mạng, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Hơn tám mươi năm qua, các thế hệ cán bộ, chiến sỹ dân quân tự vệ Thành phố luôn trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân; kiên cường, mưu trí, dũng cảm trong chiến đấu, tận tụy, sáng tạo trong lao động, học tập, lập nhiều chiến công xuất sắc, góp phần xứng đáng cùng Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố giành những thắng lợi to lớn trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Từ những nhóm, đội tự vệ thời kỳ tiền khởi nghĩa, lực lượng dân quân tự vệ Thành phố đã không ngừng lớn mạnh và trưởng thành, nhất là, sau khi Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ I có Nghị quyết về “Đội Tự vệ". Đây là nghị quyết đầu tiên của Đảng về tổ chức, chỉ đạo xây dựng, huấn luyện và hoạt động của lực lượng tự vệ. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, lực lượng dân quân tự vệ Thành phố muôn người như một đã chiến đấu, dũng cảm, kiên cường, giáng trả những đòn đích đáng vào quân xâm lược. Các khẩu hiệu hành động: “Quyết tử để bảo vệ Thành phố”, “Độc lập hay là chết” đã trở thành lời thề và động lực chiến đấu, tạo sức mạnh to lớn, góp phần vào thắng lợi vẻ vang cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng dân quân tự vệ Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định đã đẩy mạnh chiến tranh du kích, tiêu hao, tiêu diệt, kìm chân địch, làm nòng cốt cho phong trào toàn dân đánh giặc; đồng thời, tích cực xây dựng cơ sở chính trị, tuyên truyền binh vận, diệt tề, trừ gian và phá hoại các cơ sở kinh tế, căn cứ, đồn bốt của địch. Các lực lượng du kích tự vệ Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng Biệt động Thành, Đặc công rừng Sác đánh thắng nhiều trận, gây tiếng vang lớn, làm nức lòng quân, dân cả nước, như: trận tập kích kho bom đạn, xăng dầu Phú Thọ Hòa; Khách sạn Caravelle, Khách sạn Brink; Đại sứ quán Mỹ, Nhà hàng nổi Mỹ Cảnh, Tổng nha Cảnh sát Ngụy, Khách sạn Metropol, Tàu US Card, v.v. Lực lượng du kích, tự vệ Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định còn phối hợp với các đơn vị bộ đội chủ lực đánh bại nhiều cuộc hành quân càn quét lớn của địch, như: Cuộc hành quân Gian-xơn Xi-ty, trận càn Gim, Xê-đa-phôn nhất là trong Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968.

Hoạt động của lực lượng du kích, tự vệ Sài Gòn là nét đặc trưng trong nghệ thuật tác chiến của lực lượng dân quân tự vệ  miền Đông Nam Bộ. Với chiến thuật “trong đánh, ngoài vây”, “giam chân địch trong Thành phố”, triệt nguồn tiếp tế, đưa chiến tranh vào tận sào huyệt của kẻ thù, gây cho chúng gặp không ít khó khăn. Thực hiện phương châm: “Một tấc không đi, một ly không rời”, lực lượng du kích tự vệ đã kiên cường bám đất, bám dân, giữ thế cài răng lược với địch, buộc chúng phải phân tán đối phó với chiến tranh du kích, tạo điều kiện cho bộ đội địa phương, bộ đội chủ lực đánh những đòn quyết định, giành quyền chủ động trên chiến trường, tạo cục diện mới cho toàn bộ cuộc chiến tranh. Lực lượng du kích tự vệ Thành phố đã cùng với bộ đội chủ lực và nhân dân làm thất bại chiến lược “Ấp chiến lược”, “Bình định gom dân, tát nước bắt cá”, trong “Chiến tranh cục bộ” và “Việt Nam hoá chiến tranh” của đế quốc Mỹ, góp phần quan trọng vào đại thắng mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước.

Bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, dân quân tự vệ Thành phố nhanh chóng điều chỉnh tổ chức bên chế, củng cố lực lượng, tích cực tham gia lao động sản xuất, khắc phục hậu quả chiến tranh, cùng với các lực lượng khác làm nhiệm vụ rà phá, thu gom bom, mìn, vật liệu cháy nổ, xử lý chất độc hóa học còn tồn lưu trên địa bàn Thành phố, bảo đảm an toàn cho hàng nghìn héc-ta đất sản xuất nông nghiệp, tạo điều kiện để đồng bào trở về quê cũ làm ăn sinh sống, xây dựng quê hương. 

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố và yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, với phương châm “Vững mạnh, rộng khắp”, công tác xây dựng lực lượng dân quân tự vệ đã được các cấp ủy Đảng, chính quyền, ban, ngành, đoàn thể địa phương, lãnh đạo các cơ quan, doanh nghiệp,… quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng ngày càng vững mạnh. Đến nay, lực lượng dân quân tự vệ toàn Thành phố chiếm l,3% so với dân số; trong đó, tỷ lệ  đảng viên đạt 23,46%; đoàn viên đạt 88,98%. Lực lượng này luôn phát huy tốt vai trò nòng cốt, đi đầu trong các công tác phòng, chống, khắc phục giảm nhẹ thiên tai, vệ sinh môi trường, tìm kiếm cứu nạn; làm tốt công tác dân vận, vận động quần chúng, “đền ơn đáp nghĩa”, xây dựng nông thôn mới, xóa đói, giảm nghèo, v.v. Đồng thời, phối hợp cùng Công an và các lực lượng khác tăng cường tuần tra, canh gác, chốt chặn, bảo vệ an toàn các mục tiêu trọng điểm; tham gia phòng, chống tội phạm; duy trì điều tiết giao thông; xây dựng các thiết chế văn hóa,…  góp phần giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn; tạo niềm tin đối với cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương, được Quân khu 7, Bộ Quốc phòng ghi nhận và đánh giá cao. Với những thành tích đặc biệt suất sắc, nhiều đơn vị thuộc lực lượng dân quân tự vệ Thành phố đươc Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân¹ cùng nhiều phần thưởng cao quý khác.

Ra quân huấn luyện năm 2018

Để có được kết quả trên, Bộ Tư lệnh thành phố Hồ Chí Minh đã quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm túc sự chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, Quân khu 7, trực tiếp là sự lãnh đạo, chỉ đạo của Thành ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Thành phố để tập trung triển khai toàn diện, đồng bộ các giải pháp về xây dựng lực lượng dân quân tự vệ trên địa bàn. Phát huy truyền thống 83 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, nhất là từ thực tiễn xây dựng lực lượng dân quân tự vệ của các đơn vị, địa phương trong thời gian qua, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Thành phố rút ra một số kinh nghiệm và cũng là những giải pháp cơ bản đã, đang phát huy hiệu quả trong xây dựng lực lượng quan trọng này.  

Trước hết, tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho cấp ủy, chính quyền, cán bộ, chiến sĩ dân quân tư vệ và toàn dân về lịch sử hào hùng, truyền thống vẻ vang trong xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng dân quân tự vệ Việt Nam nói chung, dân quân tự vệ Thành phố nói riêng. Trong đó, đặc biệt chú ý tuyên truyền về tinh thần “Đoàn kết một lòng, mưu trí vô song, dũng cảm tuyệt vời, kiên trung bất khuất” của lực lượng Biệt động Sài Gòn - Gia Định. Đồng thời, tiếp tục quán triệt các chỉ thị,nghị quyết của Đảng, văn bản pháp luật của Nhà nước về dân quân tự vệ; tập trung vào Chỉ thị 16-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa IX) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên trong tình hình mới”, Luật Dân quân tự vệ, Nghị định số 03/2016/NĐ-CP của Chính phủ về Quy định chi tiết biện pháp thi hành một số điều của Luật Dân quân tự vệ. Trên cơ sở đó, tăng cường hơn nữa sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng; quản lý, điều hành của chính quyền các cấp đối với xây dựng lực lượng này.

Hai là, tiếp tục xây dựng lực lượng dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có chất lượng tổng hợp ngày càng cao, trước hết là chất lượng chính trị. Cấp ủy, ban chỉ huy quân sự các cấp tập trung lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng huấn luyện, giáo dục chính trị gắn với xây dựng chính quy, rèn lyện kỷ luật cho lực lượng dân quân tự vệ. Đẩy mạnh thực hiện học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ về hình ảnh cao đẹp người chiến sỹ “sao vuông” trong lòng nhân dân Thành phố. Bên cạnh đó, coi trọng xây dựng và nâng cao hiệu quả hoạt động của chi bộ quân sự cấp xã, phường, thị trấn; đẩy mạnh phát triển đảng viên, đoàn viên, trong dân quân tự vệ, nhằm không ngừng nâng cao chất lư­ợng chính trị cho lực lượng này. Tiếp tục thực hiện tốt công tác đăng ký, quản lý, tuyển chọn công dân đã hoàn thành nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ, theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân cử, dân chăm lo”. Thường xuyên quan tâm củng cố, kiện toàn tổ chức biên chế lực lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trước mắt và lâu dài, phù hợp với từng địa bàn, bảo đảm đồng bộ và phát huy được sức mạnh tổng hợp các tổ chức, lực lượng. Tập trung củng cố lực lượng dân quân tự vệ ở các địa bàn trọng điểm, mục tiêu quan trọng; đẩy mạnh xây dựng đơn vị tự vệ trong các doanh nghiệp có yếu tố nước ngoài trên địa bàn.

Ba là, tập trung nâng cao chất lượng huấn luyện và hiệu quả hoạt động của lực lượng dân quân tự vệ. Cùng với xây dựng lực lượng, tiếp tục đổi mới công tác giáo dục, huấn luyện dân quân tự vệ; làm tốt công tác chuẩn bị huấn luyện, tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, nâng cao trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu cho lực lượng dân quân tự vệ thường trực, cơ động, phòng không, biển, v.v. Cùng với huấn luyện quân sự, cơ quan quân sự các cấp đẩy mạnh giáo dục chính trị, giáo dục pháp luật, nhằm nâng cao nhận thức cho dân quân tự vệ về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; các chủ trương, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Đồng thời, coi trọng rèn luyện kỷ luật, tác phong công tác, bồi dưỡng kinh nghiệm giải quyết các vụ việc phức tạp ở cơ sở. Tích cực nghiên cứu, đổi mới nội dung và phương pháp luyện tập, diễn tập tác chiến khu vực phòng thủ, chiến đấu trị an phù hợp với điều kiện thực tiễn từng địa phương.

Bốn là, quan tâm, chăm lo, bồi dưỡng nâng cao trình độ lãnh đạo, tổ chức chỉ huy, quản lý cho cán bộ xã, (phường, thị trấn) cán bộ chỉ huy, lãnh đạo tự vệ ở các đơn vị cơ sở, v.v. Theo đó, công tác tuyển chọn, đào tạo và sử dụng cán bộ ban chỉ huy quân sự các cấp phải được cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo theo đúng quy chế, quy trình công tác cán bộ của Đảng. Thực hiện tốt công tác tuyển sinh trung cấp, cao đẳng, đại học chuyên nghành quân sự cơ sở hằng năm, phấn đấu đến năm 2020 có 100% cán bộ quân sự qua đào tạo trung cấp chuyên nghiệp; trong đó, có  80% trở lên đạt trình độ cao đẳng và đại học chuyên ngành quân sự cơ sở theo Quyết định 799 của Chính phủ. Cơ quan quân sự các cấp tăng cường tập huấn cho cán bộ chỉ huy, lãnh đạo các cơ quan, xí nghiệp,… về công tác dân quân tự vệ. Các cấp ủy Đảng và chính quyền địa phương quan tâm, chỉ đạo cơ quan quân sự các cấp xây dựng, quy hoạch cán bộ quân sự vừa đáp ứng yêu cầu trước mắt, vừa bảo đảm đội ngũ kế cận lâu dài.

Năm là, thực hiện tốt chế độ, chính sách đối với lực lượng dân quân tự vệ. Trong quá trình thực hiện, chú trọng gắn công tác chính sách với công tác tổ chức, công tác tư tưởng; có chế độ đãi ngộ phù hợp cho từng đối tượng, địa bàn, nhất là tạo điều kiện tốt nhất để chiến sĩ dân quân tự vệ sau hoàn thành nhiệm vụ có việc làm, ổn định cuộc sống. Quan tâm giúp đỡ những gia đình cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ có hoàn cảnh khó khăn, bảo đảm cho cán bộ, chiến sĩ dân quân tự vệ yên tâm thực hiện nhiệm vụ khi được huy động.

Phát huy truyền thống Đơn vị hai lần Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, lực lượng dân quân tự vệ thành phố Hồ Chí Minh tiếp tục nỗ lực, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, bảo vệ sự bình yên của nhân dân, đóng góp tích cực vào quá trình phát triển, hội nhập xây dựng thành phố Hồ Chí Minh có chất lượng sống tốt, văn minh, hiện đại, nghĩa tình.

Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN HOÀNG, Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng
Bộ Tư lệnh Thành phố
__________________

1 - Những đơn vị được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân - Dân quân du kích xã Nhuận Đức, Trung An, Trung Lập, Phước Hiệp, Bình Mỹ, Phú Mỹ Hưng huyện Củ Chi; dân quân du kích xã Tăng Nhơn Phú, quận Thủ Đức; dân quân du kích xã Vĩnh Lộc, Tân Nhựt huyện Bình Chánh; dân quân du kích xã Xuân Thới Thượng, huyện Hóc Môn, v.v.