Công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”, thể hiện truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Thực hiện nhiệm vụ quan trọng này là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, nhất là các đơn vị Quân đội và địa phương, góp phần đáp ứng nguyện vọng của thân nhân, gia đình liệt sĩ và nhân dân trong cả nước.

Những năm qua, Đảng, Nhà nước và Quân đội ta đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; xây dựng và tôn tạo nhiều công trình tưởng niệm, thể hiện sự tri ân, tôn kính, biết ơn và ghi nhớ sâu sắc công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ. Tuy nhiên, đến nay, số hài cốt liệt sĩ chưa tìm kiếm được vẫn còn nhiều, những thông tin về mộ liệt sĩ ngày càng ít dần. Tỷ lệ hài cốt liệt sĩ đã quy tập chưa xác định được họ tên, quê quán còn cao. Việc đầu tư và huy động các nguồn lực xã hội phục vụ công tác này còn hạn chế, v.v. Từ những yêu cầu trên, ngày 27-7-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 1237/QĐ-TTg phê duyệt Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và những năm tiếp theo (Đề án 1237); đồng thời, thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia để thực hiện Quyết định này (gọi tắt là Ban Chỉ đạo quốc gia 1237).

Ban Chỉ đạo 1237 Quốc gia làm việc với Ban Chỉ đạo 1237 Quân khu 9 về kết quả thực hiện Đề án năm 2016. (Ảnh: chinhsachquandoi.gov.vn)

Với chức năng, nhiệm vụ được giao, Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã phối hợp chặt chẽ với các ban, bộ, ngành, địa phương chỉ đạo, triển khai đồng bộ, quyết liệt nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ và đạt được những kết quả tích cực. Nổi bật là, Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, địa phương quán triệt sâu sắc Chỉ thị 24 của Bộ Chính trị; các văn bản quy định của Chính phủ; kế hoạch, hướng dẫn của Ban Chỉ đạo và Bộ Quốc phòng về thực hiện Đề án 1237, v.v. Trên cơ sở đó, các đơn vị, địa phương xây dựng kế hoạch thực hiện Đề án 1237 theo phạm vi, nhiệm vụ được phân công. Đồng thời, chỉ đạo kiện toàn, bổ sung Ban Chỉ đạo 1237 từ Trung ương đến địa phương; chú trọng lực lượng chuyên trách, thành lập lực lượng lâm thời để thực hiện nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã ký kết với Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam về Chương trình phối hợp tuyên truyền, vận động cung cấp thông tin nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Đẩy mạnh công tác thông tin tuyên truyền, chỉ đạo các cơ quan báo chí Trung ương, địa phương và Quân đội tăng số lượng bài viết, thời lượng phát sóng các chương trình về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, tạo sức lan tỏa trong các tầng lớp nhân dân. Cổng Thông tin điện tử Ngành Chính sách Quân đội là một kênh thông tin quan trọng, tuy mới được khai trương, song đã phát huy tác dụng tích cực, giúp cho các cơ quan, đơn vị, địa phương và nhân dân truy cập tìm kiếm thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ. Trung tâm Phát thanh và Truyền hình Quân đội xây dựng các chương trình giao lưu nghệ thuật “Tổ quốc mãi mãi ghi công” và “Bài ca không quên”; phát sóng hàng tuần chương trình “Đi tìm đồng đội” trên Kênh VTV2 của Đài Truyền hình Việt Nam và Kênh truyền hình Quốc phòng Việt Nam; Báo Quân đội nhân dân mở chuyên mục “Nhắn tìm đồng đội”. Các đơn vị, địa phương có nhiều cách làm sáng tạo, hiệu quả, như: phát tờ rơi, tổ chức các cuộc hội thảo, cử cán bộ đến tận thôn, bản, xóm, ấp, nhất là vùng sâu, vùng xa vừa khám bệnh, cấp thuốc miễn phí, tặng quà, kết hợp tuyên truyền, vận động nhân dân cung cấp thông tin về mộ liệt sĩ. Qua đó, cung cấp nhiều thông tin xác thực từ nhiều nguồn khác nhau, cả chiều rộng và chiều sâu, làm cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ mang lại hiệu quả thiết thực.

Để việc rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách mộ liệt sĩ và xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ được chính xác, Cục Chính sách (Tổng cục Chính trị) - Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã tổ chức tập huấn toàn quân về công tác rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; xây dựng phần mềm quản lý thống nhất toàn quốc về liệt sĩ. Các đơn vị trong toàn quân đã tổ chức các nhóm đi xác minh, đối chiếu danh sách, hồ sơ liệt sĩ; phân tích, kết luận những thông tin chưa khớp nối, chồng chéo để hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ. Đến nay, nhiều đơn vị, địa phương đã cơ bản hoàn thành việc rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ, như: các quân khu: 2, 5, 9; quân đoàn 1, 2; Quân chủng Hải quân; các binh chủng: Hóa học, Đặc công, Công binh; Bộ Chỉ huy Quân sự các tỉnh, thành: Cao Bằng, Hà Giang, Đồng Nai và Đà Nẵng; các sư đoàn: 316 (Quân khu 2), 330 (Quân khu 9), 312 (Quân đoàn 1), 325 (Quân đoàn 2), v.v.

Với phương châm “Còn thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ, còn tổ chức tìm kiếm, quy tập”, Ban Chỉ đạo 1237 các cấp đã chỉ đạo quyết liệt công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; trong đó, trọng tâm là ở các địa bàn trong nước. Thực hiện chủ trương đó, các đơn vị, địa phương đã chủ động khắc phục mọi khó khăn, tìm ra nhiều cách làm sáng tạo trong khai thác, xử lý thông tin và tìm được nhiều mộ tập thể, với nhiều hài cốt liệt sĩ. Cụ thể, như: tỉnh Hà Nam quy tập được 01 khu vực mộ tập thể từ thời kỳ chống Pháp. Tỉnh Gia Lai quy tập 01 khu vực mộ tập thể được 10 hài cốt liệt sĩ. Tỉnh Đồng Nai quy tập được 01 mộ tập thể. Đội quy tập Cục Chính trị (Quân khu 2), Đội quy tập Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Nghệ An mỗi đội đều quy tập được 01 mộ tập thể tại Lào, v.v. Một số địa phương tổ chức khảo sát, đào tìm nhiều đợt, nhiều vị trí, với quy mô rộng, huy động nhiều lực lượng, phương tiện tham gia, đào múc hàng triệu mét khối đất, đá, trên diện tích hàng nghìn héc-ta như các tỉnh: Đồng Nai, Bình Phước, Bình Dương, Bình Thuận, Kon Tum, Hà Nam¹.

Cùng với đó, Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đã mở rộng quan hệ hợp tác với các nước để cung cấp thông tin, nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ; tổ chức đoàn công tác thăm, làm việc với các nước: Trung Quốc, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia để trao đổi, chia sẻ, cung cấp thông tin về quân nhân Việt Nam hy sinh, mất tích trong chiến tranh; hợp tác tìm kiếm, cất bốc, di chuyển hài cốt liệt sĩ Việt Nam an táng ở nước Bạn về nước. Ban Công tác đặc biệt, Ủy ban Chuyên trách Chính phủ đón tiếp, hội đàm với Ban Công tác đặc biệt Chính phủ Lào, Ủy ban Chuyên trách Chính phủ Vương quốc Cam-pu-chia về việc tiếp tục phối hợp tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ năm 2016 - 2017. Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 đón tiếp, làm việc với Văn phòng Nhân sự và Phúc lợi (Bộ Quốc phòng Hàn Quốc) và Tổ chức Hội Cựu chiến binh Mỹ tham chiến tại Việt Nam (VVA) để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm tìm kiếm quân nhân hy sinh, mất tích trong chiến tranh, hỗ trợ nhận dạng hài cốt liệt sĩ. Các quân khu, địa phương có chung biên giới, các Đội quy tập thường xuyên phối hợp chặt chẽ với các quân khu, các địa phương và các tầng lớp nhân dân của nước bạn Lào, Cam-pu-chia để khai thác, chia sẻ thông tin tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng đã phối hợp với Hội đồng Quốc gia Mặt trận đoàn kết phát triển Tổ quốc Cam-pu-chia thực hiện các dự án xây dựng, sửa chữa, tu bổ, tôn tạo các tượng đài hữu nghị Việt Nam - Cam-pu-chia; phối hợp với Ban Công tác đặc biệt Chính phủ Lào thẩm định, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự án sửa chữa, tu bổ, tôn tạo 04 tượng đài “Tình đoàn kết liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào” tại các tỉnh: U Đôn Xay, Xiêng Khoảng, A Ta Pư, Chăm Pa Sắc và xây dựng tượng đài “Tình đoàn kết liên minh chiến đấu Việt Nam - Lào” tại tỉnh Xay Xổm Bun (Lào).

Nhằm xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin, Bộ Quốc phòng chỉ đạo Cục Quân y, Viện Pháp y Quân đội lập Dự án nâng cấp cơ sở giám định ADN giai đoạn 2; tích cực triển khai phân tích, giám định ADN mẫu hài cốt liệt sĩ và mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ để xác định danh tính hài cốt liệt sĩ². Cục Khoa học Quân sự (Bộ Quốc phòng) chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan nghiên cứu, xây dựng quy trình xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin. Cục Chính sách (Tổng cục Chính trị) chủ trì nghiên cứu, xây dựng quy trình thu thập, xử lý dữ liệu “thông tin về liệt sĩ” phục vụ xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin bằng phương pháp thực chứng.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ còn gặp nhiều khó khăn; bộc lộ những thiếu sót, khuyết điểm là: công tác tuyên truyền, vận động cung cấp thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ có đơn vị, địa phương thực hiện chưa thường xuyên, sâu, rộng; tiến độ rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ, xây dựng bộ cơ sở dữ liệu về liệt sĩ còn chậm. Việc tiếp nhận, xử lý thông tin về liệt sĩ, mộ liệt sĩ chưa đồng bộ, còn nhiều khó khăn. Kết quả tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở trong nước vẫn còn hạn chế, chưa đạt được chỉ tiêu đề ra.

Để nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ trong những năm tới, các đơn vị, địa phương cần thực hiện tốt một số nội dung chính sau đây:

1. Cấp ủy, chính quyền địa phương và lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị cần tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp, các ngành, tổ chức đối với công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Căn cứ vào yêu cầu nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ được giao, xác định rõ mục tiêu, xây dựng kế hoạch, đề ra các giải pháp thực hiện cụ thể, sát với tình hình thực tiễn và có tính khả thi cao.

2. Tích cực đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp, nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, vận động các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước cung cấp thông tin và tham gia tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ. Triển khai thực hiện hiệu quả Chương trình phối hợp giữa Ban Chỉ đạo quốc gia 1237 với Trung ương Hội Cựu chiến binh Việt Nam; Chương trình phối hợp giữa Bộ Chỉ huy Quân sự các tỉnh, thành với Hội Cựu chiến binh các tỉnh, thành ở địa phương về tuyên truyền, vận động cung cấp thông tin phục vụ cho công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ.

3. Kịp thời kiện toàn các lực lượng chuyên trách, lâm thời trực tiếp làm nhiệm vụ tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, nhất là ở các địa phương thuộc địa bàn trọng điểm, còn nhiều hài cốt liệt sĩ cần tìm kiếm, quy tập.

4. Các cơ quan, đơn vị, địa phương ưu tiên bố trí lực lượng, phương tiện, khẩn trương hoàn thành việc rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ; xây dựng cơ sở dữ liệu về liệt sĩ, mộ liệt sĩ; tổ chức hội nghị rút kinh nghiệm về công tác rà soát, hoàn thiện hồ sơ, danh sách liệt sĩ ở cả 3 miền: Bắc, Trung, Nam.

5. Tập trung chỉ đạo quyết liệt, nâng cao hiệu quả công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở địa bàn trong nước, các địa bàn trọng điểm còn nhiều hài cốt liệt sĩ; kịp thời khảo sát, tìm kiếm các địa điểm đã xác định được đầy đủ thông tin, nhất là các khu vực mộ tập thể. Đồng thời, tiếp tục phối hợp, làm tốt công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ ở các nước bạn Lào, Cam-pu-chia, tổ chức cất bốc, di chuyển, đón nhận, bàn giao, an táng hài cốt liệt sĩ chặt chẽ, chu đáo, trang nghiêm, an toàn tuyệt đối, thể hiện tình cảm, sự tri ân đối với các anh hùng liệt sĩ.

Đại tá NGÔ QUANG PHÚC, Phó Cục trưởng Cục Chính sách, Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia 1237
__________   

1 - Từ năm 2013 đến tháng 12 - 2016, toàn quốc đã tìm kiếm, quy tập được 10.220 hài cốt liệt sĩ trong và ngoài nước (riêng năm 2016, toàn quốc tìm kiếm, quy tập được 2.223 hài cốt liệt sĩ và 03 mộ tập thể).

2 - Năm 2016, đã tiến hành giám định được 767 mẫu hài cốt liệt sĩ, 699 mẫu sinh phẩm, nhận dạng được 256 hài cốt liệt sĩ.