Trước yêu cầu cấp thiết về phát triển lực lượng vũ trang, đáp ứng yêu cầu cuộc kháng chiến lâu dài, toàn dân, toàn diện, tự lực cánh sinh chống thực dân Pháp xâm lược, ngày 16/8/1947, Tỉnh đội dân quân Hòa Bình được thành lập¹. Vượt lên mọi khó khăn, thách thức, 75 năm qua, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 3, trực tiếp là Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh, lực lượng vũ trang Hòa Bình được xây dựng, liên tục phát triển và trưởng thành, cùng nhân dân chiến đấu bảo vệ quê hương và đóng góp to lớn sức người, sức của vào thắng lợi vẻ vang trong các cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc; đồng thời, tích cực tham gia xây dựng tỉnh Hòa Bình phát triển mọi mặt.

Những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, thực hiện phương châm: phát triển nhanh, rộng khắp, đẩy mạnh chiến tranh du kích, diệt tề, thúc đẩy kháng chiến phát triển, bảo vệ chính quyền cách mạng; ngay sau ngày thành lập, Ban Chỉ huy Tỉnh đội tích cực tham mưu giúp Tỉnh ủy, Ủy Ban nhân dân Tỉnh, Bộ Chỉ huy Chiến khu 2 xây dựng các ban chỉ huy huyện đội, xã đội, tạo nên hệ thống tổ chức quân sự tương đối hoàn chỉnh; phát triển mạnh mẽ lực lượng ở các cấp, nâng cao sức mạnh chiến đấu. Trong thời gian ngắn, nhiều đội du kích, như: Yên Lương, Phú Lẫm, Cộng Hòa - Lạc Sơn,... được thành lập; các hoạt động chiến đấu du kích được đẩy mạnh, rộng khắp, tiêu hao, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, xóa bỏ hoàn toàn “Xứ Mường tự trị” của Pháp trên địa bàn. Đây là cơ sở để Tỉnh tiếp tục phát triển lực lượng vũ trang lên một bước, thực hiện càng đánh càng mạnh, không chỉ tiến hành hiệu quả các trận đánh nhỏ lẻ, mà từng bước đẩy mạnh tác chiến hiệp đồng với bộ đội chủ lực ở các cấp, đỉnh cao là Chiến dịch Hòa Bình năm 1952, góp phần quan trọng vào toàn thắng thực dân Pháp xâm lược của quân, dân cả nước².

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng vũ trang Tỉnh phát huy vai trò tham mưu và trực tiếp tham gia xây dựng chính quyền địa phương vững mạnh, xây dựng công trình thủy lợi, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất,... đẩy mạnh phát triển kinh tế, chính trị, xã hội, cung cấp số lượng lớn sức người, sức của cho chiến trường miền Nam với tinh thần “tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”. Để chuẩn bị cho cuộc chiến chống chiến tranh phá hoại miền Bắc của không quân Mỹ, bảo vệ địa phương, lực lượng vũ trang Tỉnh đã nghiên cứu kỹ tình hình, nhất là khu vực tác chiến bên sườn quan trọng phía Tây bảo vệ Thủ đô Hà Nội - mục tiêu trọng yếu đánh phá của không quân Mỹ; đồng thời, bám sát sự lãnh đạo, chỉ đạo của trên tập trung kiện toàn, phát triển lực lượng vũ trang địa phương lên một bước mới, phù hợp địa bàn và đặc điểm đặc thù của cuộc chiến tranh hiện đại này. Theo đó, ngoài các tiểu đoàn của Tỉnh, thị xã Hòa Bình cùng các huyện đều thành lập cấp đại đội, trung đội bộ đội địa phương. Lực lượng dân quân tự vệ, dự bị động viên được xây dựng rộng khắp; các thôn, xóm, bản làng đều có trung đội, tiểu đội dân quân, nhiều xã có đại đội dân quân. Đặc biệt, Tỉnh đã thành lập đại đội, các huyện đội, Thị đội thành lập các trung đội súng máy phòng không 12,7 mm; dân quân các xã, thôn thành lập nhiều tiểu đội, khẩu đội súng máy phòng không 12,7 mm, tổ bắn máy bay bằng súng bộ binh,... tạo nên thế trận phòng không nhân dân nhiều tầng, nhiều lớp, vững mạnh, rộng khắp, sát cánh cùng bộ đội phòng không chủ lực bắn rơi nhiều máy bay Mỹ trên địa bàn, góp phần làm thất bại hoàn toàn cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc bằng không quân của đế quốc Mỹ, đóng góp quan trọng vào cuộc tổng tiến công và nổi dậy năm 1975, giành thắng lợi quyết định, thống nhất đất nước³.

Bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là những năm gần đây, lực lượng vũ trang Tỉnh quán triệt sâu sắc đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng, tích cực tham mưu cho Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân Tỉnh, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 3 và làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân ngày càng vững mạnh, làm tiền đề thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ vững chắc địa bàn, được cấp ủy, chính quyền và nhân dân địa phương ghi nhận, đánh giá cao.

Chuyển hài cốt liệt sĩ về an táng tại Thạch Quyền, Cao Dương, Lương Sơn

Phát huy kết quả đạt được và từ thực tiễn thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng suốt 75 năm qua, lực lượng vũ trang Tỉnh rút ra một số kinh nghiệm nổi bật; đồng thời, đây cũng là những giải pháp cơ bản đã, đang được Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh vận dụng có hiệu quả, làm cơ sở thực hiện trong thời gian tới.

Trước hết, tích cực tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp lãnh đạo, chỉ đạo công tác quốc phòng, quân sự, đảm bảo chặt chẽ, thống nhất, đồng bộ, phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong thực hiện nhiệm vụ quan trọng này. Trên cơ sở quán triệt sâu sắc quan điểm, đường lối quân sự, quốc phòng của Đảng và các nghị quyết, chỉ thị của trên, nhất là Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) “Về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới”, Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”,... Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh thường xuyên nắm chắc tình hình, chủ trì phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với các sở, ban, ngành, địa phương, nhất là lực lượng Công an nhân dân tham mưu cho Tỉnh ban hành các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, đề án,... về công tác quân sự, quốc phòng sát hợp với địa bàn. Trong đó, chú trọng tham mưu, cụ thể hóa các cơ chế, chính sách,... nhằm đẩy mạnh xây dựng tiềm lực, thế trận khu vực phòng thủ, thực hiện Luật Quốc phòng, Luật Dân quân tự vệ, Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh, Luật Nghĩa vụ quân sự, v.v. Đặc biệt, khi tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa phát triển mạnh tại địa phương, để đảm bảo mỗi bước phát triển kinh tế là một bước tăng cường tiềm lực quốc phòng, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh phối hợp chặt chẽ với các ngành chức năng thực hiện tốt việc thẩm định các dự án; đồng thời, tham mưu cho Ủy ban nhân dân Tỉnh xây dựng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, đề án phát triển kinh tế - xã hội, nhất là dự án có vốn đầu tư nước ngoài phải gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh theo đúng chủ trương của Đảng. Với sự tham mưu tích cực, hiệu quả của cơ quan quân sự các cấp, thời gian qua, hoạt động đầu tư phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn diễn ra mạnh mẽ, nhưng các dự án, khu công nghiệp, khu đô thị mới, thủy điện, cụm dân cư,... của Tỉnh đều được quản lý chặt chẽ, bảo đảm vừa thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển, vừa tạo tiềm lực cho quốc phòng, an ninh. Những năm gần đây, Tỉnh đã huy động, đầu tư hàng trăm tỉ đồng, cùng với tận dụng triệt để lợi thế địa hình, nhất là các hang động, triển khai xây dựng, cải tạo nhiều công trình phòng thủ, như: khu vực tập trung bí mật, căn cứ hậu phương, căn cứ chiến đấu, sở chỉ huy, công trình chiến đấu,... ngày càng vững chắc. Trong đó, nổi bật là triển khai xây dựng mô hình “Làng bản văn hóa - quốc phòng” ở địa bàn đặc biệt khó khăn trong khu vực phòng thủ⁴,... hình thành thế trận liên hoàn, vững chắc, có chiều sâu; không những củng cố, tăng cường quốc phòng, mà còn là nhân tố quan trọng góp phần giữ vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để Tỉnh phát triển kinh tế - xã hội rộng khắp, đồng đều, bền vững.

Đồng thời, chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang vững mạnh, sẵn sàng chiến đấu cao, thực sự là lực lượng chính trị trung thành, tin cậy của cấp ủy, chính quyền địa phương và nhân dân. Bám sát nghị quyết, chỉ thị, hướng dẫn của trên, Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh chỉ đạo các cơ quan, đơn vị tập trung kiện toàn tổ chức, biên chế, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ; ưu tiên bảo đảm quân số cho các đơn vị sẵn sàng chiến đấu, địa bàn trọng điểm về quốc phòng, an ninh, bảo đảm “tinh, gọn, mạnh”. Tập trung xây dựng lực lượng thường trực theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại”. Đẩy mạnh đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp huấn luyện, bổ sung những nội dung mới, phù hợp với tác chiến trong khu vực phòng thủ đặc thù của Tỉnh. Trong đó, chú trọng nâng cao chất lượng luyện tập, diễn tập khu vực phòng thủ Tỉnh, huyện, tác chiến phối, kết hợp với các đơn vị chủ lực của Bộ, bảo vệ địa bàn, cơ quan Trung ương; diễn tập bảo đảm của các sở, ban, ngành trong Tỉnh và diễn tập chiến đấu phòng thủ xã, phường, thị trấn. Lực lượng dân quân tự vệ được xây dựng “vững mạnh, rộng khắp”, có chất lượng chính trị ngày càng cao, cơ cấu, thành phần hợp lý, phù hợp đặc điểm địa bàn theo phương châm: ở đâu có nhân dân, có tổ chức đảng, ở đó có dân quân, tự vệ. Lực lượng dự bị động viên được xây dựng, đăng ký, quản lý, phúc tra, kiểm tra chặt chẽ, thường xuyên bổ sung, sắp xếp đủ vào các đơn vị với chất lượng ngày càng được nâng lên. Luôn duy trì chế độ sẵn sàng chiến đấu cao, bảo đảm an toàn tuyệt đối các sự kiện chính trị lớn của địa phương và các mục tiêu, công trình trọng điểm quốc gia; lực lượng nòng cốt đi đầu trong phòng, chống lụt, bão, cháy rừng, tìm kiếm cứu nạn, dịch bệnh, v.v.

Cùng với đó, lực lượng vũ trang Tỉnh coi trọng làm tốt công tác tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ; thực hiện chính sách hậu phương Quân đội, “Đền ơn đáp nghĩa” và vận động quần chúng xây dựng cơ sở chính trị vững mạnh. Vì vậy, những năm qua Tỉnh luôn hoàn thành 100% chỉ tiêu giao quân, trong đó tỷ lệ đảng viên trẻ nhập ngũ ngày càng tăng. Năm 2021, mặc dù gặp rất nhiều khó khăn, nhưng Ban Chỉ đạo 515 của Tỉnh đã rất tích cực triển khai, tìm kiếm, tiến hành cất bốc và quy tập được 23 hài cốt liệt sĩ hy sinh trong kháng chiến chống Pháp; đồng thời, tiến hành rà soát, tổ chức chi trả trợ cấp một lần cho 1.260 đối tượng theo Quyết định số 49/2015/QĐ-TTg và Quyết định số 290/2005/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, v.v. Ghi nhận thành tích đó, lực lượng vũ trang Tỉnh vinh dự được Nhà nước tặng Huân chương Chiến công hạng Nhất, Huân chương Quân công hạng Nhì, Ba; 02 Huân Chương bảo vệ Tổ quốc hạng Nhì,... cùng nhiều phần thưởng cao quý.

Phát huy truyền thống 75 năm xây dựng, chiến đấu, phát triển và trưởng thành, lực lượng vũ trang Tỉnh tiếp tục phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, xứng đáng là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của cấp ủy đảng, chính quyền và nhân dân, góp phần xây dựng tỉnh Hòa Bình giàu về kinh tế, vững về chính trị, phát triển về văn hóa và xã hội, mạnh về quốc phòng và an ninh.

Đại tá NGUYỄN QUỐC TOẢN, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh
_________________

1 - Theo Công văn số 2153/QĐ-BTL, ngày 24/5/2007 của Bộ Tư lệnh Quân khu 3, quyết định ngày thành lập Tỉnh đội dân quân Hòa Bình (16/8/1947) là Ngày Truyền thống lực lượng vũ trang Tỉnh.

2 - Trong cuộc chiến đó, lực lượng vũ trang Tỉnh đã chiến đấu và phối hợp với bộ đội chủ lực đánh 1.780 trận; tiêu diệt và bắt sống hơn 3.400 tên địch, v.v.

3 - Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, toàn Tỉnh đã có 12.145 thanh niên lên đường nhập ngũ; 15.670 thanh niên xung phong; lực lượng vũ trang Tỉnh đã chiến đấu và phối hợp chiến đấu 683 trận, bắn rơi 49 máy bay các loại, v.v.

4 - Bộ Chỉ huy Quân sự Tỉnh đã phối hợp chỉ đạo xây dựng được 33 mô hình làng, bản văn hóa - quốc phòng.