(Tiếp theo và hết)^*

II - Để mô hình tiếp tục phát huy hiệu quả

Mặc dù mô hình kết hợp quân - dân y đã đạt được những kết quả quan trọng, song vẫn chưa phát huy hết hiệu quả trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân và bộ đội và đáp ứng mục tiêu “kết hợp quân - dân y xây dựng nền quốc phòng toàn dân và phục vụ sức khỏe nhân dân”. Điều đó có nhiều nguyên nhân, nhưng chủ yếu là do một số địa phương, đơn vị nhận thức chưa đúng tầm quan trọng của mô hình nên chưa thực sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện; việc xây dựng các văn bản pháp lý, quy hoạch hệ thống khám, chữa bệnh, phòng, chống dịch bệnh, quản lý cơ sở khám chữa bệnh quân - dân y có mặt còn bất cập; tính chuyên nghiệp, khả năng đáp ứng nhanh của các phân đội cơ động, cơ sở khám chữa bệnh, nhất là ở tuyến biên giới, biển, đảo trong các tình huống khẩn cấp chưa cao; nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn y tế quân sự (ngoại khoa, gây mê, hồi sức,…) còn thiếu, nhất là ở địa bàn biên giới, biển, đảo, vùng sâu, vùng xa; ngân sách đầu tư cho hoạt động, nhất là trong phát triển y tế biển, đảo còn hạn chế; sự phân bố dịch vụ y tế trong cả nước không đều, khả năng của ngành Y tế nói chung, quân y nói riêng vẫn còn yếu, v.v. Những điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả của mô hình kết hợp quân - dân y.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả mô hình này, đòi hỏi các cấp cần bám sát mục tiêu Chương trình kết hợp quân - dân y (giai đoạn 2016 - 2020): “Giúp người dân sinh sống ở các vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng trọng điểm quốc phòng, an ninh được tiếp cận với các dịch vụ y tế có chất lượng ngày càng cao và tăng cường khả năng đáp ứng của ngành Y tế trong các tình huống khẩn cấp”. Trên cơ sở đó, đề ra những giải pháp khai thác tiềm năng, thế mạnh, phát huy kết quả đã đạt được, hạn chế tối đa những “điểm nghẽn”; không ngừng phát triển y tế cơ sở, chăm sóc, bảo vệ ngày càng tốt hơn sức khỏe của nhân dân và đảm bảo y tế cho quốc phòng, góp phần xây dựng các tỉnh (thành phố) thành khu vực phòng thủ vững chắc, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trong đó, tập trung vào một số nội dung giải pháp cơ bản sau:

Trước hết, cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của mọi tổ chức, cá nhân, nhất là đối với cấp ủy, chính quyền, người chỉ huy và đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức về tầm quan trọng của mô hình kết hợp quân - dân y. Đây là vấn đề rất cơ bản, tạo sự đồng thuận, thống nhất và quyết tâm cao trong các tổ chức, lực lượng và nhân dân. Để đạt hiệu quả, nội dung tuyên truyền, giáo dục phải toàn diện, có trọng tâm, trọng điểm; tập trung làm rõ chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước về kết hợp quân - dân y, các nghị định, quyết định của Chính phủ, thông tư của liên Bộ Y tế và Bộ Quốc phòng, Chương trình kết hợp quân - dân y giai đoạn 2016 - 2020, v.v. Cùng với đó, các cấp cần hướng mạnh về cơ sở, thực hiện đa dạng hình thức, phương pháp tuyên truyền cho phù hợp với từng đối tượng; chú trọng kết hợp giữa tuyên truyền, giáo dục thường xuyên với theo chủ đề, chuyên đề; phát huy vai trò của hệ thống thiết chế văn hóa, các cơ quan báo chí, truyền thông từ Trung ương đến địa phương, v.v. Đồng thời, cần kết hợp với công tác bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh để tuyên truyền cho các đối tượng, nhất là đối tượng 2, 3 và học sinh, sinh viên các trường y, dược trong và ngoài Quân đội. Qua đó, làm cho các đối tượng nhận thức rõ: kết hợp quân - dân y là một mô hình, giải pháp có tầm chiến lược, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng y tế trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe của nhân dân và lực lượng vũ trang trong thời bình; xây dựng tiềm lực, thế trận y tế quốc phòng của khu vực phòng thủ, sẵn sàng bảo đảm cho các tình huống về quốc phòng, an ninh, thiên tai, thảm họa, v.v. Đối với Quân đội nói chung, với ngành Quân y nói riêng, cần thấy rõ thực hiện mô hình kết hợp quân - dân y là nhiệm vụ thường xuyên, lâu dài, nguyên tắc trong hoạt động chuyên môn; là hành động thiết thực nhằm phát huy truyền thống, phẩm chất đạo đức, cống hiến trí tuệ, tài năng của người Chiến sĩ Quân y - “Bộ đội Cụ Hồ” trong tham gia phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới. Từ đó, mỗi tổ chức, cá nhân, nhất là cấp ủy, chỉ huy và đội ngũ công chức, viên chức, cán bộ, chiến sĩ quân y đề cao trách nhiệm, tích cực tham gia, thực hiện tốt kết hợp quân - dân y bằng những cách làm phù hợp.

Hai là, ngành Y tế nói chung, Quân y nói riêng cần chủ động tham mưu cho Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền địa phương, cũng như cấp ủy, chỉ huy các cấp trong Quân đội về nội dung, chương trình, hoạt động của mô hình kết hợp quân - dân y. Đối với ngành Y tế, cần bám sát định hướng chiến lược chăm sóc sức khỏe nhân dân và lực lượng vũ trang giai đoạn 2015 - 2020 và những năm tiếp theo của Đảng; tiến hành rà soát các văn bản pháp luật, nghiên cứu thực tiễn, tham mưu với Chính phủ về nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình kết hợp quân - dân y trong tình hình mới. Trong đó, tập trung hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành nghị định mới về công tác quân - dân y; tổ chức quán triệt các văn bản pháp quy có liên quan đến nhiệm vụ quốc phòng - an ninh cho cán bộ chủ trì ngành Y, ban quân - dân y các cấp, lực lượng quân - dân y dự bị, lực lượng được huy động thực hiện nhiệm vụ quân - dân y kết hợp; xây dựng báo cáo đầu tư thực hiện Dự án kết hợp quân - dân y, thuộc Chương trình mục tiêu - dân số giai đoạn 2016 - 2020, trọng tâm là nâng cao năng lực cho y tế cơ sở khu vực biên giới, biển, đảo và khu vực trọng điểm quốc phòng - an ninh. Tham mưu với Bộ Y tế, Bộ Quốc phòng và các địa phương ven biển những chủ trương, biện pháp thực hiện tốt Đề án “Phát triển y tế biển, đảo Việt Nam đến năm 2020”; triển khai thực hiện tốt Luật 46/2014/QH13, ngày 13-6-2014 của Quốc hội (khóa XIII) về sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bảo hiểm y tế, Nghị định 70/2015/NĐ-CP của Chính phủ về quy định chi tiết và hướng dẫn một số điều của Luật Bảo hiểm y tế đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và người làm công tác cơ yếu. Đồng thời, giải quyết dứt điểm vấn đề thanh toán khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế ở cơ sở khám chữa bệnh quân - dân y, đặc biệt là ở phòng khám quân - dân y do Bộ đội Biên phòng quản lý, v.v. Cùng với đó, chủ động tham mưu với trên những chủ trương, biện pháp tăng cường đầu tư cho các đơn vị dự bị động viên ngành Y tế, các tổ, đội cơ động, lực lượng huy động, bảo đảm tính cơ động cao, thực hiện tốt nhiệm vụ trong mọi điều kiện. Tổ chức các đợt tập huấn kiến thức về: tổ chức chỉ huy quân y; tiếp nhận, phân loại, ngoại khoa dã chiến, tiếp tế quân y, chuyển thương cho lực lượng quân nhân dự bị ngành Y; nâng cao chất lượng huấn luyện, diễn tập các đơn vị dự bị động viên y tế trong diễn tập khu vực phòng thủ tỉnh, thành phố.

Đối với ngành Quân y, trước hết là Cục Quân y, cần tiếp tục quán triệt sâu sắc chỉ thị, quyết định, kế hoạch của trên, trực tiếp là của Bộ Quốc phòng, Bộ Y tế về kết hợp quân - dân y, bám sát nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, định hướng phát triển sự nghiệp y tế, chủ động tham mưu cho Bộ Quốc phòng, cấp ủy, chỉ huy các cấp, các địa phương đẩy mạnh và nâng cao hơn nữa hiệu quả mô hình kết hợp quân - dân y. Trọng tâm là nghiên cứu, đề xuất, tham gia xây dựng, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật về hoạt động, nhất là cơ chế điều hành, hoạt động, cơ chế tài chính cho hệ thống bệnh viện, trung tâm, bệnh xá kết hợp quân - dân y; xây dựng lực lượng quân - dân y cơ động, lực lượng dự bị động viên y tế; chế độ, chính sách đãi ngộ hợp lý đối với cán bộ, nhân viên, chiến sĩ quân y làm nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe cộng đồng tại các khu vực đặc biệt khó khăn, miền núi, biên giới, hải đảo, v.v. Trước mắt, tập trung tham mưu cho Bộ Quốc phòng tiếp tục chỉ đạo thực hiện tốt Dự án kết hợp quân - dân y giai đoạn 2016 - 2020; nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ sở quân - dân y đã được xây dựng; đẩy mạnh xây dựng các cơ sở quân - dân y tuyến biển, đảo và đào tạo nhân lực y tế cho vùng sâu, vùng xa. Chủ động phối hợp với Bộ Y tế, Bảo hiểm xã hội Bộ Quốc phòng và các đơn vị có liên quan triển khai thực hiện tốt Đề án thí điểm chăm sóc sức khỏe quân nhân tại ngũ theo hình thức bảo hiểm y tế, nhằm phát huy tối đa nguồn lực y tế vào việc chăm sóc sức khỏe cho bộ đội. Quân y các đơn vị cần tích cực tham mưu cho ban quân - dân y các cấp và cấp ủy, chính quyền địa phương thực hiện lồng ghép việc kết hợp quân - dân y với các chương trình mục tiêu quốc gia, cũng như hoạt động xây dựng tiềm lực, thế trận quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân trên địa bàn, đưa mô hình kết hợp quân - dân y phát triển cả về bề rộng và chiều sâu, có hiệu quả thiết thực.

Ba là, phát huy vai trò nòng cốt của lực lượng quân - dân y các cấp, tiếp tục triển khai thực hiện toàn diện các nội dung, chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả mô hình kết hợp quân - dân y ở cơ sở. Theo đó, các cấp cần đẩy mạnh kiện toàn lực lượng quân - dân y theo hướng “mạnh về tổ chức và khả năng cơ động, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, vững về chính trị và y đức”, nâng cao năng lực chuyên môn, khả năng cơ động của quân y các cấp, nhất là cấp cơ sở; chủ động xây dựng và triển khai kế hoạch phòng, chống dịch bệnh, thiên tai, thảm họa, v.v. Ngành Y tế và Quân y cần nghiên cứu, quy hoạch lại các cơ sở khám, chữa bệnh quân - dân y từng tỉnh, thành phố phù hợp với quy hoạch chung và khả năng nguồn nhân lực địa phương, đảm bảo thực hiện tốt nhiệm vụ tham gia khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế. Với các huyện đảo, cần kiện toàn trung tâm y tế quân - dân y theo phương thức kết hợp toàn diện quân y - dân y, có chức năng dự phòng, khám, chữa bệnh và thanh toán bảo hiểm y tế phù hợp. Tiếp tục nhân rộng các mô hình kết hợp quân - dân y hoạt động có hiệu quả; đầu tư nâng cấp bệnh xá của các đoàn kinh tế - quốc phòng, phòng khám thuộc các đồn biên phòng. Phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Quốc phòng với Bộ Y tế và các địa phương có liên quan đẩy mạnh xây dựng, củng cố hệ thống cơ sở quân - dân y khu vực biên giới, vùng trọng điểm quốc phòng - an ninh, theo tiêu chí quốc gia về y tế xã (theo Nghị định 80/NĐ-CP, ngày 19-5-2011 của Chính phủ), ưu tiên tuyến biển, đảo, biên giới trên đất liền. Hoạt động kết hợp quân - dân y các cấp đẩy mạnh thực hiện Chương trình hành động của Bộ Quốc phòng về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới bằng các biện pháp cụ thể, phù hợp với đặc điểm, khả năng của từng địa phương, đơn vị. Trong đó, chú trọng thực hiện tốt việc khám, chữa bệnh cho đồng bào; kết hợp khám, chữa bệnh với tuyên truyền, giáo dục sức khỏe, vệ sinh môi trường và thực hiện công tác dân vận, xây dựng cơ sở chính trị ở địa phương. Các đơn vị, đặc biệt là Bộ đội Biên phòng tiếp tục phát huy hiệu quả hoạt động của quân y tuyến cơ sở, các bệnh viện, bệnh xá quân - dân y, để thực sự trở thành địa chỉ tin cậy của nhân dân trong khám, chữa bệnh, cấp cứu người bị thương, bị nạn. Đối với các bệnh viện quân y tuyến sau, bên cạnh việc tăng cường các tổ, đội cơ động khám, chữa bệnh cho nhân dân, cần tích cực chuyển giao kỹ thuật, hỗ trợ các cơ sở y tế tuyến biên giới, hải đảo; tiếp tục thực hiện việc cử lực lượng thay phiên làm nhiệm vụ ở quần đảo Trường Sa và khu vực DK1 theo quy định.

Thứ tư, thường xuyên chăm lo công tác đào tạo, bồi dưỡng, thu hút nguồn nhân lực cho mô hình kết hợp quân - dân y. Đây là một trong những biện pháp quan trọng, đảm bảo cho nguồn nhân lực đáp ứng nhiệm vụ chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân và lực lượng vũ trang. Vì vậy, các cấp cần đẩy mạnh thực hiện đào tạo cho lực lượng quân y Biên phòng, đoàn kinh tế - quốc phòng, Hải quân,… kiến thức về y học gia đình, sản, nhi, y tế công cộng, v.v. Lực lượng Quân y tập trung huấn luyện cho nhân viên y tế những kiến thức cơ bản về y học quân sự; lực lượng dân quân tự vệ biết sơ cứu, vận chuyển bệnh nhân khi gặp nạn (theo Đề án đào tạo nhân lực y tế cho vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo), trọng tâm là đào tạo đội ngũ nhân viên y tế thôn, bản. Để đạt hiệu quả cao, các địa phương, nhà trường, đơn vị cần phối hợp chặt chẽ để làm tốt việc quy hoạch đào tạo; chú trọng tạo nguồn từ số chiến sĩ đã hoàn thành nghĩa vụ quân sự tại ngũ, con em đồng bào các dân tộc thiểu số; tích cực đa dạng hóa các loại hình đào tạo, lấy đào tạo theo địa chỉ là chủ yếu. Đồng thời, kết hợp giữa đào tạo tập trung với tăng cường tổ chức tập huấn, bồi dưỡng, truyền thụ kinh nghiệm để nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, nhân viên tuyến y tế cơ sở. Ngành Y tế tiếp tục tổ chức đào tạo y sĩ chuyên khoa sản, nhi và y tế công cộng cho các đồn Biên phòng, đoàn kinh tế - quốc phòng theo kế hoạch; chú trọng triển khai đào tạo bác sĩ cho các đồn Biên phòng biên giới trên đất liền, kịp thời đáp ứng yêu cầu bức thiết về công tác y tế trên các địa bàn khó khăn, trọng điểm về quốc phòng - an ninh.

Thứ năm, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền địa phương và cơ quan, đơn vị đối với hoạt động kết hợp quân - dân y. Thực tế cho thấy, ở đâu và khi nào có sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền địa phương, cơ quan, đơn vị thì ở đó, khi đó mô hình kết hợp quân - dân y được triển khai đồng bộ, hiệu quả và ngược lại. Vì vậy, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp cần đưa nội dung thực hiện kết hợp quân - dân y vào nghị quyết cấp mình, nhằm đảm bảo việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức hoạt động kết hợp quân - dân y chặt chẽ, đạt mục đích, yêu cầu đề ra. Quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, cần giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, phân công cá nhân phụ trách, phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng, nòng cốt là lực lượng dân y, quân y trực tiếp tham gia thực hiện nhiệm vụ, kiên quyết loại trừ hiện tượng khoán trắng cho ngành Y. Đồng thời, thường xuyên bám sát thực tiễn phát triển của yêu cầu nhiệm vụ, cơ quan, đơn vị, chủ động phát hiện những khó khăn, vướng mắc, có biện pháp khắc phục, đảm bảo hoạt động kết hợp quân - dân y được duy trì thường xuyên, đạt hiệu quả, nhất là trong thu dung, chăm sóc, khám, chữa bệnh cho nhân dân và lực lượng vũ trang khi có thiên tai, thảm họa, v.v.

Kết hợp quân - dân y là một nhu cầu thực tiễn, khách quan, mang tính chiến lược trong chăm sóc sức khỏe cho nhân dân và bộ đội trong tình hình hiện nay. Đồng thời, là biện pháp củng cố mạng lưới y tế cơ sở; huy động lực lượng, phối hợp phòng, chống dịch bệnh, khám, chữa bệnh, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo, khu vực trọng điểm về quốc phòng - an ninh hiệu quả nhất. Xây dựng, nâng cao chất lượng mô hình kết hợp quân - dân y trong chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân và lực lượng vũ trang sẽ trực tiếp góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng - an ninh, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc ngay từ cơ sở.

ĐÌNH PHIẾM - MINH SƠN

_____________

* - Xem Tạp chí Quốc phòng toàn dân từ số 8-2016