Đoàn Quân đội nhân dân Việt Nam tham dự Hội nghị "Nâng cao hiệu quả hợp tác giữa quân đội các nước ASEAN đối phó với những thách thức an ninh phi truyền thống" (Hà Nội, 3-2010). (Nguồn: congan.com.vn)

Những năm gần đây, các mối đe dọa ANPTT, như: khủng bố quốc tế, tội phạm xuyên quốc gia, thiên tai, dịch bệnh và thảm họa môi trường,… đã gây những tổn hại nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH) và ANQG của nhiều nước trong khu vực và quốc tế. Với tính chất phức tạp và mức độ nghiêm trọng khôn lường của nó, vấn đề ANPTT ngày càng được thế giới quan tâm sâu sắc. Vì thế, nhận thức và giải quyết đúng đắn các vấn đề ANPTT hiện nay là nội dung có ý nghĩa quan trọng chiến lược đối với hoà bình, ổn định và phát triển bền vững của mỗi quốc gia, khu vực và quốc tế. Văn kiện Đại hội XI của Đảng đã chỉ rõ: “…chủ động ngăn chặn, làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch và sẵn sàng ứng phó với các mối đe doạ ANPTT mang tính toàn cầu, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống”¹. Đây là quan điểm cơ bản, phương hướng chủ yếu để toàn Đảng, toàn dân và các lực lượng vũ trang nhân dân ta thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ ANQG, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội của đất nước trong tình hình mới. Lần đầu tiên, trong Văn kiện Đại hội Đảng, vấn đề ANPTT được Đảng ta xác định là một trong những mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh và coi đó là nhiệm vụ quan trọng, xuyên suốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Điều đó, một mặt thể hiện tư duy nhạy bén và sự vận dụng sáng tạo, kịp thời của Đảng ta về ANQG và bảo vệ ANQG trong bối cảnh hội nhập; mặt khác, khẳng định tầm quan trọng, sự cấp thiết phải sẵn sàng đối phó có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT trong điều kiện mới. Đặc biệt, trong tình hình hiện nay, nhiều vấn đề ANPTT đã vượt qua phạm vi ANQG của một nước, trở thành thách thức mang tính khu vực và toàn cầu, thì quan điểm trên càng thể hiện tư duy biện chứng và tầm nhìn chiến lược của Đảng trong việc giữ gìn ANQG nói riêng và hoà bình, ổn định của khu vực và quốc tế nói chung. Vì vậy, việc nghiên cứu, quán triệt quan điểm của Đảng cần phải được nhận thức đầy đủ, thấu đáo cả về đặc điểm, tính chất, yêu cầu đặt ra cũng như cơ sở lý luận và thực tiễn của ANPTT.

Nghiên cứu một cách có hệ thống cho thấy, ANPTT là một vấn đề mới, xuất hiện với tần xuất ngày càng nhiều kể từ sau “chiến tranh lạnh”, nhất là sau sự kiện 11-9-2001 ở Mỹ. Đây là khái niệm an ninh hàm chứa nội hàm mới, nội dung mới mà lâu nay an ninh truyền thống (ANTT) không đề cập đến hoặc có đề cập nhưng chưa đầy đủ. Trong bối cảnh hiện nay, nhiều quốc gia đã bàn đến và sử dụng khái niệm này, song chưa có sự thống nhất, thậm chí còn có sự “chồng lấn” về nội dung giữa ANPTT và ANTT. Vì vậy, trong hơn hai thập kỷ qua, dù xuất hiện nhiều trên các diễn đàn quốc tế nhưng ANPTT vẫn là một khái niệm bất định, đang phát sinh, thay đổi và không ngừng được mở rộng. Tuy ANPTT có nội hàm rộng, đa dạng, phức tạp nhưng lại tùy thuộc vào quan niệm, nhận thức của mỗi quốc gia và bị chi phối, quyết định bởi lợi ích quốc gia, dân tộc cùng các lợi ích chính trị, kinh tế, đối ngoại, quốc phòng, an ninh của từng nước, nên cách tiếp cận, xem xét, đánh giá về mức độ, tính chất, sự cấu thành và phạm vi ảnh hưởng của nó cũng khác nhau. Theo quan niệm hiện nay của Liên hợp quốc, những thách thức ANPTT đặt ra cho nhân loại trong những năm đầu của thế kỷ XXI bao gồm 4 vấn đề: môi trường suy thoái; biến đổi khí hậu; dịch bệnh và khủng bố quốc tế. Các học giả châu Âu, châu Á khi nghiên cứu vấn đề này cũng đã đề cập thêm một số vấn đề chung khác, như: an ninh lương thực; an ninh năng lượng; an ninh kinh tế – tài chính – ngân hàng; tội phạm xuyên quốc gia (buôn bán phụ nữ và trẻ em, ma tuý, sử dụng các thiết bị công nghệ cao…). Mặc dù còn nhiều quan niệm, quan điểm khác nhau, nhưng tựu chung lại, nhận thức về ANPTT của nhiều quốc gia, khu vực Đông Nam Á được khu biệt ở ba đặc điểm cơ bản sau.

Thứ nhất, ANPTT là những vấn đề đe dọa nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững, ổn định xã hội, môi trường sinh thái và thể chế xã hội; làm suy giảm tăng trưởng kinh tế, sức khoẻ con người, tác động tiêu cực đến đời sống sinh hoạt của đông đảo nhân dân và làm gia tăng các hiểm họa tự nhiên.

Thứ hai, các mối đe dọa ANPTT có phạm vi tác động rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, nhiều quốc gia, chủ thể, vượt ra khỏi lợi ích, phạm vi ANTT và trở thành vấn đề toàn cầu, tác động cả trực tiếp, gián tiếp, cả trước mắt và lâu dài đối với ANQG.

Thứ ba, giải quyết, ứng phó với vấn đề ANPTT đòi hỏi sự quan tâm, hợp tác, nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế và trách nhiệm của từng quốc gia, với hệ thống giải pháp phù hợp với điều kiện kinh tế, chính trị, pháp luật, khoa học – kỹ thuật, ngoại giao và an ninh, quốc phòng…

Đối với nước ta, vấn đề ANPTT và nội hàm khái niệm của nó được Đảng ta nhận thức từ rất sớm. Nghị quyết 08 của Bộ Chính trị, khoá VIII về Chiến lược an ninh quốc gia (năm 1998) đã cảnh báo và chỉ ra các yếu tố thách thức đối với ANQG của Việt Nam; trong đó, có vấn đề ANPTT. Từ đó đến nay, Đảng và Nhà nước ta đã chú trọng và từng bước đề ra những chủ trương, đối sách thích hợp đối với ANPTT và gắn các chủ trương, đối sách đó với các quan điểm, tư duy đổi mới KT-XH, quốc phòng – an ninh và đối ngoại trong thời kỳ đổi mới đất nước. Vừa qua, trong các văn kiện của Đại hội XI, Đảng ta đã khẳng định nhận thức, quan điểm nhất quán về những nội dung, thách thức của ANPTT đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới, được biểu hiện ở các điểm cơ bản sau.

1. Văn kiện Đại hội XI của Đảng bước đầu đã phân định, khu biệt một cách tương đối rõ nội hàm khái niệm ANTT và ANPTT phù hợp với thực tiễn đất nước, khu vực và quốc tế trong giai đoạn hiện nay. Theo đó, ANTT và ANPTT là hai khái niệm độc lập nhưng có nội hàm đan xen, hoà quyện, tác động và chuyển hoá lẫn nhau. Trong đó, ANPTT bao hàm cả loại hình có chủ thể và không có chủ thể, nhưng dù ở loại hình nào, nó đều tác động tiêu cực trên nhiều mặt đối với ANQG cả trước mắt và lâu dài, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của đất nước, vững mạnh của chế độ XHCN và vai trò lãnh đạo độc tôn của Đảng. ANPTT là sản phẩm, xu thế tất yếu của toàn cầu hoá và hội nhập quốc tế, nên mang tính toàn cầu, nhưng được biểu hiện ở những phạm vi và cấp độ khác nhau (quốc gia, khu vực và thế giới). Do đó, ANPTT là thách thức chung của toàn nhân loại mà Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc.

2. Với tinh thần đổi mới, sáng tạo, linh hoạt “nắm bắt thời cơ, vượt qua thách thức”, Đảng ta đã nhận thức rõ các thách thức ANPTT đối với ANQG của đất nước; trên cơ sở đó, chúng ta xác định ngày càng rõ hơn nội hàm của an ninh – quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, chúng ta còn phải tập trung bảo vệ vững chắc an ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh tư tưởng – văn hoá và an ninh xã hội; giữ vững trật tự, kỷ cương, chủ động giải quyết có hiệu quả các mâu thuẫn nội sinh, như: các tranh chấp, khiếu kiện, đình công, lãn công trong nhân dân khi mới phát sinh, ngay từ cơ sở, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên từng địa bàn và cả nước.

3. Xuất phát từ tính phức tạp, đa dạng, “không biên giới” đang trở thành thách thức toàn cầu của ANPTT, Đảng ta đã chủ trương kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước với sức mạnh quốc tế để chủ động ứng phó có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT. Theo đó, quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng ta là: trên cơ sở phát huy nội lực là chủ yếu, tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế với tất cả các nước trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Đồng thời, khẳng định chính sách đối ngoại trước sau như một của Việt Nam: sẵn sàng là bạn, đối tác tin cậy và thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, nhất là trong hợp tác đối phó với ANPTT. Việt Nam “Tích cực hợp tác cùng các nước, các tổ chức khu vực và quốc tế trong việc đối phó với những thách thức ANPTT, và nhất là tình trạng biến đổi khí hậu; sẵn sàng đối thoại với các nước, các tổ chức quốc tế và khu vực có liên quan về vấn đề dân chủ, nhân quyền;…”², góp phần giữ vững ANQG và ổn định chính trị của đất nước.

Để sẵn sàng đối phó có hiệu quả với các mối đe dọa ANPTT, mang tính toàn cầu, giữ vững ANQG, ổn định chính trị trong bối cảnh hội nhập, điều quan trọng là phải quán triệt sâu sắc quan điểm, tư tưởng, phương châm chiến lược quốc phòng – an ninh của Đảng. Trên cơ sở đó, xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ, nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, đối phó thắng lợi với các thách thức ANPTT; tập trung vào các nội dung sau.

Một là, thường xuyên tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho các cấp, các ngành, lực lượng vũ trang và toàn dân về quyền lợi, trách nhiệm của công dân trong phòng, chống tác động tiêu cực của thách thức ANPTT, bảo đảm phát triển bền vững. Giải quyết hài hoà, đúng đắn mối quan hệ tương tác giữa ANTT và ANPTT trong bối cảnh toàn cầu hoá và ứng phó với ANPTT một cách chủ động. Đồng thời, nâng cao nhận thức thống nhất về tính nguy hại nghiêm trọng đang tác động trên quy mô toàn thế giới của ANPTT, như: khủng bố quốc tế, bất ổn chính trị – xã hội, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, thiên tai, dịch bệnh, thiếu hụt tài nguyên, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu và khủng hoảng tài chính…

Hai là, nêu cao tinh thần và ý thức độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường mà trước hết, phải tập trung giải quyết tốt những tồn tại trong thể chế, chính sách của quốc gia; trên cơ sở đó, xác định nghĩa vụ, trách nhiệm và quyết tâm chính trị cao của Đảng và Nhà nước ta trong thực hiện các cam kết quốc tế liên quan đến vấn đề toàn cầu và xử lý các mối đe dọa ANPTT phổ biến trong khu vực.

Ba là, tăng cường công tác nghiên cứu, đánh giá, dự báo kịp thời các tác động tiêu cực của ANPTT, nhất là vấn đề biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia; kiên quyết đấu tranh phòng, chống các tệ nạn xã hội, hành vi bạo lực; ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn bán phụ nữ và trẻ em, buôn bán và sử dụng các chất ma tuý, làm tốt công tác phòng, chống dịch bệnh. Đồng thời, coi trọng các biện pháp quản lý xã hội, hạn chế mặt tiêu cực và ngăn chặn có hiệu quả các hoạt động lợi dụng mạng in-tơ-nét để truyền bá tư tưởng phản động, lối sống không lành mạnh.

Bốn là, xây dựng các chiến lược, quy hoạch, chương trình, dự án phát triển KT-XH kết hợp với chú trọng phát triển môi trường xanh, bền vững theo hướng “năng lượng sạch, sản xuất sạch, tiêu dùng sạch”; đồng thời, từng bước đầu tư các nguồn lực và hoạch định cơ chế chính sách xã hội hoá trong phòng, chống thiên tai, bảo vệ môi trường.

Năm là, tham gia tích cực và có trách nhiệm vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực. Trong đó, chú trọng hợp tác đa phương trên các lĩnh vực kinh tế, khoa học kỹ thuật, bảo vệ môi trường sinh thái, dân số, đấu tranh phòng chống các loại tội phạm có tổ chức, tội phạm xuyên quốc gia, góp phần giải quyết các nhân tố gây mất ổn định đang đe dọa môi trường an ninh khu vực. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác quốc tế trên lĩnh vực chống khủng bố, các loại tội phạm quốc tế và giải quyết những vấn đề có tính toàn cầu liên quan đến ANQG của Việt Nam.

Đại tá, PGS, TS. NGUYỄN BÌNH BAN

Bộ Công an

__________

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 233.

1 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 237.