Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Để giành lấy thắng lợi, cách mạng nhất định phải do giai cấp công nhân lãnh đạo. Vì nó là giai cấp tiền tiến nhất, giác ngộ nhất, kiên quyết nhất, có kỷ luật nhất và tổ chức chặt chẽ nhất”¹, Đảng ta luôn coi trọng “Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng; là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam…”². Nhờ đó, giai cấp công nhân Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, luôn là lực lượng tiên phong trong cuộc đấu tranh cách mạng, liên minh, liên kết chặt chẽ với nông dân, trí thức và các tầng lớp nhân dân lao động trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hiện nay, giai cấp công nhân Việt Nam phát triển mạnh cả về số lượng và chất lượng, có mặt trong tất cả các thành phần kinh tế, là lực lượng sản xuất cơ bản, chủ yếu, quyết định phương hướng, tốc độ phát triển nền kinh tế quốc dân; lực lượng đi đầu trong sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế. Giai cấp công nhân còn phát huy tốt vai trò nòng cốt trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng góp tích cực, quan trọng vào việc tăng cường tiềm lực, sức mạnh tổng hợp của đất nước và uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, giai cấp công nhân Việt Nam còn bộc lộ những hạn chế. Khả năng cạnh tranh của lao động Việt Nam yếu; thể lực, sức khỏe của công nhân chưa đáp ứng được yêu cầu của nền sản xuất hiện đại; số lượng, cơ cấu và trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp chưa đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp; thiếu nghiêm trọng các chuyên gia kỹ thuật, cán bộ quản lý giỏi, công nhân lành nghề; tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động còn nhiều hạn chế. Công nhân thiếu việc làm gia tăng, tiền lương, thu nhập thấp; tình trạng đình công, ngừng việc tập thể của công nhân, nhất là công nhân trong các khu công nghiệp, khu chế xuất trong cả nước những năm gần đây diễn biến khó lường theo xu hướng ngày càng phức tạp.

Để tiếp tục xây dựng và phát triển giai cấp công nhân, xứng đáng với vai trò là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, cần tiến hành đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó, tập trung vào một số giải pháp chính sau:

Một là, phải giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng. Trước hết, cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng các tổ chức đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu; chú trọng kết nạp những công nhân ưu tú, những người mang bản chất của giai cấp công nhân thật sự và kiên quyết đưa ra khỏi đảng những phần tử thoái hóa, biến chất, cơ hội, thực dụng. Đây là vấn đề cực kỳ quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đối với sự vững mạnh và vai trò lãnh đạo của Đảng, đặc biệt là đến lòng tin của giai cấp công nhân đối với Đảng và cả hệ thống chính trị. Hơn lúc nào hết, phải thấm nhuần sâu sắc lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Đảng Cộng sản không mang bản chất giai cấp công nhân, không đứng trên lập trường của giai cấp công nhân thì không còn là một Đảng tiên phong cách mạng. Đảng cần tập trung đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tăng cường vận động, phát triển Đảng, xây dựng tổ chức cơ sở đảng và các tổ chức chính trị - xã hội trong công nhân, nhất là ở doanh nghiệp khu vực kinh tế ngoài nhà nước. Vì hiện nay, hệ thống chính trị trong công nhân lao động rất mỏng, vẫn có nhiều cơ sở còn trắng tổ chức đảng, Đoàn Thanh niên và thậm chí cả Công đoàn.

Hai là, giải quyết có hiệu quả những vấn đề bức xúc, cấp thiết của giai cấp công nhân. Nhà nước cần quan tâm bổ sung, hoàn thiện chính sách tiền lương và thu nhập nhằm “Tạo cơ hội để mọi người có việc làm và cải thiện thu nhập. Bảo đảm tiền lương, thu nhập công bằng, đủ điều kiện sống và tái sản xuất sức lao động”³, cải thiện điều kiện làm việc; bảo đảm hài hòa lợi ích giữa người lao động, người sử dụng lao động và Nhà nước, giữa ngắn hạn và dài hạn, tiến độ theo quy định của pháp luật. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện chính sách cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước để người lao động được mua và giữ được cổ phần tại doanh nghiệp. Đổi mới chính sách an toàn, vệ sinh lao động trong nền kinh tế thị trường theo hướng xây dựng văn hóa an toàn trong lao động tại nơi làm việc. Đồng thời, hoàn thiện và phát triển hệ thống an sinh xã hội, mở rộng phúc lợi xã hội cho công nhân; tạo điều kiện cho công nhân thực hiện đầy đủ quyền làm chủ, dân chủ, công khai, công bằng xã hội; khắc phục tệ quan liêu, tham nhũng, đặc quyền, đặc lợi. Tăng cường hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát thực hiện pháp luật lao động, công đoàn, bảo hộ lao động, các chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp,… cho người lao động. Xử lý nghiêm những vi phạm pháp luật làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người lao động, bất luận đó là chủ doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế nào, không vì thu hút đầu tư mà xem nhẹ quyền và lợi ích của công nhân, người lao động.

Ba là, tiếp tục đẩy mạnh trí thức hóa giai cấp công nhân. Ðây là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng trong xây dựng giai cấp công nhân hiện nay để đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo đó, cần xây dựng và thực hiện hệ thống chính sách hướng nghiệp ở cấp học phổ thông để giúp thanh niên, học sinh định hướng đúng đắn việc chọn nghề và hiểu rõ ý nghĩa của việc gia nhập đội ngũ công nhân; tạo điều kiện phát triển đội ngũ công nhân trẻ có trình độ cao, chuyển một bộ phận lớn nông dân thành công nhân. Nhà nước xây dựng chiến lược, quy hoạch phát triển dạy nghề một cách đồng bộ, đổi mới hệ thống dạy nghề đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong nước và quốc tế. Đồng thời, tăng cường công tác quản lý nhà nước về dạy nghề; ban hành chính sách khuyến khích mạnh mẽ hơn đối với hoạt động đào tạo nghề, thu hút các thành phần kinh tế tích cực tham gia vào lĩnh vực đào tạo nghề. Bổ sung, sửa đổi, xây dựng chính sách đào tạo và đào tạo lại công nhân; có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện cho công nhân tự học tập nâng cao trình độ; xây dựng, hoàn thiện nội dung, chương trình đào tạo nghề. Ðiều chỉnh, bổ sung, quy hoạch mạng lưới các cơ sở dạy nghề gắn với các ngành, chương trình, dự án lớn, vùng kinh tế trọng điểm. Ngân sách nhà nước đầu tư tập trung vào dạy nghề cho lao động nông thôn, các vùng miền núi, dân tộc thiểu số và những ngành nghề đặc thù mà các đơn vị ngoài công lập không đầu tư. Khuyến khích các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế hằng năm dành kinh phí thích đáng và thời gian cho đào tạo, đào tạo lại công nhân. Tăng cường đào tạo đối với lao động ở nước ngoài theo hợp đồng; quy hoạch và phát triển đa dạng các hình thức, các thành phần kinh tế tham gia đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài.

Bốn là, quan tâm bồi dưỡng, nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức công đoàn để Công đoàn thực sự là chỗ dựa vững chắc cho giai cấp công nhân. Cấp ủy, chính quyền, các doanh nghiệp cần quan tâm hơn nữa đối với Công đoàn. Bởi, thực chất quan tâm đến Công đoàn là quan tâm tới mặt chính trị - xã hội của sản xuất, để đảm bảo sản xuất, kinh doanh phát triển, xã hội tiến bộ, chính trị ổn định. Đây là vấn đề liên quan trực tiếp nhất đến sự lớn mạnh của cả hệ thống chính trị. Do đó, các cấp cần thường xuyên tiếp xúc, làm việc, lắng nghe, đối thoại và giải quyết kịp thời những ý kiến kiến nghị của người lao động và tổ chức công đoàn. Đồng thời, có những quyết sách mạnh, nhằm giải quyết những vấn đề vướng mắc trong tổ chức, hoạt động công đoàn, nhất là về cơ chế tổ chức, bộ máy, công tác cán bộ, tạo cơ sở pháp lý, điều kiện và sự chủ động trong tuyển chọn, sử dụng cán bộ công đoàn trưởng thành từ phong trào công nhân để Công đoàn hoạt động có chất lượng, hiệu quả, thực hiện tốt vai trò giám sát và phản biện xã hội của Đảng, Nhà nước theo quy định của pháp luật. Xây dựng tổ chức công đoàn lớn mạnh, phát huy vai trò của Công đoàn trong xây dựng giai cấp công nhân. Tổ chức Công đoàn cần đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp hoạt động, hướng mạnh về cơ sở, lấy cơ sở làm địa bàn hoạt động chủ yếu, lấy công nhân, viên chức, lao động làm đối tượng vận động, lấy chăm lo bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân, viên chức, người lao động, xây dựng quan hệ lao động hài hòa, ổn định, tiến bộ, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội làm mục tiêu hoạt động. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ công đoàn cơ sở; đổi mới mạnh mẽ tổ chức, nội dung và phương thức hoạt động của tổ chức công đoàn tại các doanh nghiệp. Không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của công đoàn cơ sở, để công đoàn thực sự là chỗ dựa vững chắc của công nhân, lao động tại doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, có sức hấp dẫn đối với người lao động và tạo được sự đồng tình, ủng hộ của người sử dụng lao động. Cùng với đó, cần sớm bổ sung cơ chế, chính sách bảo vệ cán bộ công đoàn cơ sở và chế độ phụ cấp trách nhiệm đối với họ.

Năm là, chú trọng thực hiện tốt các chế độ, chính sách và các công trình phúc lợi công cộng cho công nhân. Cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể chính trị - xã hội cần tích cực tham gia công tác tuyên truyền về chế độ, chính sách, pháp luật Nhà nước đối với công nhân, lao động; các quy định về ký kết hợp đồng lao động và thỏa ước lao động tập thể, nhất là chế độ tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hộ lao động, chăm sóc sức khỏe và môi trường lao động cho công nhân, lao động. Các địa phương cần bổ sung, sửa đổi, xây dựng và thực hiện nghiêm hệ thống chính sách, pháp luật để đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của công nhân và phát huy các nguồn lực, trách nhiệm của cả Nhà nước, người sử dụng lao động, các tổ chức chính trị - xã hội, của toàn xã hội và của công nhân trong việc chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho công nhân. Đồng thời, tiến hành rà soát, bổ sung quy hoạch các khu, cụm công nghiệp theo hướng gắn với phát triển các khu đô thị mới, trong đó chú trọng xây dựng nhà ở và các thiết chế văn hóa, công trình phúc lợi thiết yếu phục vụ chăm sóc sức khỏe, nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tinh thần cho công nhân và nhân dân. Đối với từng doanh nghiệp, phải có quy hoạch bố trí quỹ đất để xây dựng nơi sinh hoạt văn hóa cho công nhân.

Sáu là, tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về giai cấp công nhân trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế. Đảng, Nhà nước và tổ chức công đoàn cần đổi mới tổ chức, tăng cường đầu tư, đẩy mạnh hơn nữa công tác nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về giai cấp công nhân, hướng vào giải đáp những vấn đề thực tiễn đặt ra. Phải từ thực tiễn để khái quát, bổ sung lý luận; lấy lý luận để chỉ đạo thực tiễn và lấy thực tiễn để kiểm nghiệm, bổ sung lý luận. Qua đó, gắn lý luận với thực tiễn, cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đề ra chủ trương, giải pháp xây dựng giai cấp công nhân phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.

TS. ĐẶNG NGỌC TÙNG, Nguyên Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

_________________________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 11, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 601.

2 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 80.

3 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, H. 2016, tr. 136.