Dự thảo Báo cáo tổng kết công tác xây dựng Đảng và thi hành Điều lệ Đảng nhiệm kỳ Đại hội XII trình Đại hội XIII của Đảng ghi rõ: “kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”. Đây là vấn đề quan trọng hàng đầu; bởi đó là kim chỉ nam dẫn lối, chỉ đường cho Đảng ta hoạch định đường lối và tổ chức lãnh đạo cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Thực tiễn cho thấy, chỉ đến khi tiếp cận, nghiên cứu chủ nghĩa Mác - Lênin, khởi đầu là Luận cương của V.I. Lênin về các vấn đề dân tộc và thuộc địa, Hồ Chí Minh mới tìm thấy con đường cứu nước: “Hỡi đồng bào bị đọa đày đau khổ! Đây là cái cần thiết cho chúng ta, đây là con đường giải phóng chúng ta!”¹. Từ đó, quá trình chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam, Người khẳng định: “Bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều, nhưng chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn nhất, cách mệnh nhất là chủ nghĩa Lênin”². Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào tình hình thực tiễn Việt Nam, quy luật ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam là sự kết hợp giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước. Trong đó, chủ nghĩa Mác - Lênin là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trải qua quá trình phát triển, lãnh đạo cách mạng và tổng kết thực tiễn, từ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, nền tảng tư tưởng của Đảng được bổ sung tư tưởng Hồ Chí Minh; bởi, “tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả của sự vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin trong điều kiện cụ thể của nước ta và trong thực tế tư tưởng Hồ Chí Minh đã trở thành một tài sản tinh thần quý báu của Đảng và của cả dân tộc”³. Theo đó, đối với cách mạng Việt Nam và dân tộc Việt Nam mỗi khi đề cập đến chủ nghĩa Mác - Lênin là có sự bao hàm tư tưởng Hồ Chí Minh và mỗi khi nói đến tư tưởng Hồ Chí Minh là có sự hiện diện chủ nghĩa Mác - Lênin ở trong đó.

Hơn 90 năm lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn kiên định, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào hoạch định đường lối và tổ chức lãnh đạo cách mạng nước ta, đã giành được những thắng lợi to lớn. Bởi các lý do sau: Thứ nhất, với chức năng thế giới quan, phương pháp luận, chủ nghĩa Mác - Lênin cung cấp cho con người một công cụ cách mạng nhất, khoa học nhất để nhận thức và cải tạo thế giới; nó chỉ ra những quy luật vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội, tư duy và được chứng minh bằng thực tiễn của các ngành khoa học. Thứ hai, đó là học thuyết về sự giải phóng và phát triển của xã hội; chỉ ra mục tiêu, đối tượng, quy luật của sự giải phóng và phát triển, lực lượng cách mạng có khả năng thực hiện được sự giải phóng và phát triển là giai cấp công nhân. Điều đó được minh chứng bằng thực tiễn sinh động sự phát triển của phong trào Cộng sản và công nhân quốc tế, nổi bật là thắng lợi của Cuộc Cách mạng Tháng Mười Nga, năm 1917. Vì thế: “Chủ nghĩa Lênin đối với chúng ta, những người cách mạng Việt Nam không những là cái cẩm nang thần kỳ, không những là kim chỉ nam, mà còn là mặt trời soi sáng con đường đi đến thắng lợi cuối cùng, đi tới chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản”⁴. Nhờ “cẩm nang” thần kỳ đó mà hơn 90 năm qua, Đảng Cộng sản Việt Nam cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo nhân dân ta lập lên những kỳ tích mang tầm thời đại, thay đổi vận mệnh đất nước, con người Việt Nam, đánh thắng những kẻ thù hùng mạnh nhất thế giới, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác; hình ảnh đất nước, con người và uy tín, vị thế Việt Nam ngày càng được lan tỏa, nâng cao trên trường quốc tế.

Hiện nay, trước sự vận động, phát triển nhanh của thực tiễn, nhân loại đang bước vào cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những đột phá mới trong các lĩnh vực công nghệ, mang đến nhiều tiện ích cho con người, tác động to lớn đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Lợi dụng tình hình đó cùng với sự sụp đổ mô hình xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, các thế lực phản động, các nhà tư tưởng và chính trị tư sản đã ra sức công kích, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh từ nhiều phía; đồng thời, tán dương tư tưởng tư sản và những “giá trị” vật chất mà chủ nghĩa tư bản đạt được. Một số phần tử bất mãn, chống đối, cơ hội trong nước cũng thường có những bài viết bày tỏ quan điểm và thái độ đi ngược lại chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng, tiếp tay cho các thế lực thù địch, phản động chống phá sự nghiệp cách mạng của nước ta.

Vậy, phải làm gì, làm như thế nào để kiên định, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Đây là vấn đề vừa cơ bản lâu dài, vừa mang tính cấp bách trong tình hình hiện nay. Để thực hiện được nội dung này, cần tiếp tục nghiên cứu, nắm chắc bản chất, giá trị của các trào lưu tư tưởng trong lịch sử nhân loại, từ đó tham chiếu, so sánh và rút ra kết luận khách quan, đúng đắn về thế giới quan, phương pháp luận, tính khoa học, tính thực tiễn, tính nhân văn của chủ nghĩa Mác - Lênin. Triệt để vận dụng đúng hệ thống lý luận khoa học của chủ nghĩa duy vật biện chứng và phương pháp biện chứng duy vật để luận giải nguồn gốc, quy luật, các quá trình vận động, phát triển của tự nhiên, xã hội, tư duy; chỉ ra những phát minh, thành tựu khoa học mà nhân loại đã đạt được để chứng minh cho các quá trình đó và làm rõ những luận điệu xuyên tạc, bịa đặt, phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin. Thực tế cho thấy, với việc vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng, phép biện chứng duy vật vào nghiên cứu xã hội, các nhà kinh điển Mác - Lênin đã tìm ra hệ thống quy luật vận động phát triển của các hình thái kinh tế - xã hội và đi đến kết luận: “Tôi coi sự phát triển của những hình thái kinh tế - xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên”⁵. Đồng thời, luận giải nguồn gốc của quá trình đó khởi đầu từ hoạt động thực tiễn của con người, đó là sự phát triển tất yếu của lực lượng sản xuất, nhằm không ngừng tăng năng suất, giảm sức lao động để thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao về mọi mặt đời sống xã hội. Với sự hiện diện và tác động to lớn của Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội hiện nay lại càng chứng minh luận điểm: khoa học trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp của C. Mác cách đây gần 200 năm là hoàn toàn đúng.

Nghiên cứu về sự sụp đổ của Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu những năm 90 của thế kỷ XX, các nhà chính trị, lý luận đã tìm ra nhiều nguyên nhân; trong đó, nguyên nhân cơ bản nhất là, quá trình thực hiện đổi mới nhằm đưa xã hội phát triển, thoát khỏi khủng hoảng, Liên Xô cũng như các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu đã vận dụng không đúng và tiến hành ngược so với nguyên lý “kinh tế quyết định chính trị” mà chủ nghĩa Mác - Lênin đã chỉ ra. Đường lối, cách làm của họ là sự áp đặt ý chí chủ quan, không xuất phát từ tình hình, đòi hỏi của thực tiễn và đã tiến hành ngược, đi từ đổi mới chính trị đến đổi mới kinh tế, vì thế, sụp đổ là tất yếu. Cũng thời điểm đó, với tinh thần “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 12/1986) đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, đánh dấu bước ngoặt quan trọng của cách mạng Việt Nam trong thời kỳ mới. Cách tiến hành là “Đảng phải đổi mới về nhiều mặt: đổi mới tư duy, trước hết là tư duy kinh tế; đổi mới tổ chức; đổi mới đội ngũ cán bộ; đổi mới phong cách lãnh đạo và công tác”⁶. Hiện nước ta đã trở thành một quốc gia đang phát triển, với mức thu nhập bình quân gần 3.000 USD/người năm 2019; tham gia hầu hết các tổ chức quốc tế, trở thành một thành viên tích cực, có trách nhiệm trong các hoạt động của cộng đồng quốc tế; đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín như ngày nay. Qua đó khẳng định, đường lối đổi mới toàn diện đất nước của Đảng, trên cơ sở kiên định, vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là đúng đắn, phù hợp, ngày càng được bổ sung, phát triển, hoàn thiện.

Về phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong tình hình mới. Đây là nội dung lớn, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu hệ thống, chuyên sâu của các nhà chính trị, nhà nghiên cứu, nhà khoa học,... với sự phát triển cao về tư duy trí tuệ để tổng kết thực tiễn, khái quát, bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh phù hợp với điều kiện hiện nay.

Trước hết, cần kiên định, dựa chắc vào thế giới quan duy vật biện chứng và phương pháp biện chứng duy vật để nghiên cứu sâu, tổng kết đúng các vấn đề thực tiễn làm cơ sở khái quát, phát triển sâu sắc, hoàn thiện hơn hệ thống khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật,... mà chủ nghĩa Mác - Lênin đã đề cập. Chú trọng khái quát, phát triển phù hợp Quy luật mâu thuẫn; phân tích, làm rõ bản chất, vai trò của từng loại mâu thuẫn; quan hệ và sự chuyển hóa của các mặt đối lập trong các lĩnh vực đời sống xã hội để giải quyết tốt các mối quan hệ lớn mà Đảng ta xác định.

Tiếp đó, vận dụng vào nhận thức, luận giải sâu sắc, đúng đắn hơn các nội dung Học thuyết Hình thái kinh tế - xã hội của chủ nghĩa Mác - Lênin, nhất là Hình thái kinh tế - xã hội Cộng sản chủ nghĩa, đặc điểm, nội dung của thời kỳ quá độ; biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong điều kiện Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng trong điều kiện phát triển “chính phủ điện tử”, toàn cầu hóa; các vấn đề về đấu tranh giai cấp, cách mạng xã hội trong tình hình mới. Đồng thời, làm rõ nguồn gốc, bản chất các cuộc chiến tranh, xung đột ở các khu vực, các nước trên thế giới, xu hướng của nó trong thời gian tới; các vấn đề đòi hỏi sự quan tâm của cộng đồng quốc tế và cả nhân loại, như: an ninh phi truyền thống (môi trường sinh thái, thiên tai, thảm họa, dịch bệnh…), an ninh mạng và vấn đề về con người, v.v. Tiếp tục chuẩn hóa, thống nhất nội dung và cách luận giải các vấn đề đã được khái quát, phát triển sâu sắc hơn về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các văn bản chính thống, các giáo trình, tài liệu nghiên cứu, giảng dạy, tập huấn,... cho các đối tượng.

Kiên định, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là quan điểm nhất quán của Đảng ta từ trước tới nay và được tiếp tục khẳng định trong Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng. Đây là vấn đề lớn, có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp Đảng ta có cơ sở lý luận khoa học vững chắc để hoạch định đường lối lãnh đạo cách mạng Việt Nam thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

VĂN THẢNH - Thượng tá, ThS. ĐỖ ĐÌNH VĂN*
______________

* - Trường Sĩ quan Chính trị.

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 12, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 562.

2 - Sđd, Tập 2, tr. 289.

3 - ĐCSVN - Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 51, Nxb CTQG, H. 2007, tr. 29 - 30.

4 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 12, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 563.

5 - C. Mác và Ph.Ăngghen - Toàn tập, Tập 23, Nxb CTQG, H. 2002, tr. 21.

6 - ĐCSVN - Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 47, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 458.