Là thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế, Việt Nam luôn tôn trọng và thực hiện nghiêm túc luật pháp, các nguyên tắc, điều ước và thông lệ quốc tế; trong đó, quyền thụ đắc lãnh thổ của nước ta đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa được thực hiện theo nguyên tắc “chiếm hữu thật sự” - nguyên tắc ưu việt nhất, đã và đang được quốc tế thống nhất sử dụng rộng rãi. Đó là một quá trình lâu dài, kiên trì, bền bỉ của cả dân tộc và được thể hiện ở một số nét cơ bản sau:

Ngay từ đầu thế kỷ XVII, khi quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa còn vô chủ, nhà nước Đại Việt thời chúa Nguyễn đã tổ chức các đội “Hoàng Sa”, “Bắc Hải”, thực hiện việc tuần phòng, đánh bắt hải sản quý hiếm; đo vẽ sơ đồ, hải trình và tiến hành trồng cây, dựng mốc trên hai quần đảo này. Đến thời Tây Sơn, mặc dù luôn có chiến tranh nhưng chính quyền nhà nước vẫn tổ chức các đội: “Hoàng Sa”, “Quế Hương”, “Đại Mạo” và “Hải Ba”, hoạt động theo thông lệ cũ mà không gặp bất cứ trở ngại nào. Nối dòng lịch sử, nhà nước Đại Việt thời chúa Nguyễn tiếp tục phái các đội ra quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa dựng bia chủ quyền, đo đạc thủy trình, trồng cây và vẽ bản đồ khu vực. Điều đáng nói là, tất cả các hoạt động đó đều do triều đình phong kiến tổ chức, được các văn bản nhà nước ghi nhận, hiện còn lưu giữ khá đầy đủ cả ở trong nước và quốc tế.

Triển lãm bản đồ và tư liệu về Hoàng Sa, Trường Sa tại Trung tâm Văn hóa huyện Anh Sơn, Nghệ An. (Ảnh: TTXVN)

Trong thời kỳ Pháp thuộc, với tư cách đại diện về quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam, Chính quyền thuộc địa Pháp đã tiến hành các hoạt động quản lý, bảo vệ và khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa qua các hoạt động: điều tra khí hậu, thổ nhưỡng, nghiên cứu mỏ (1925 - 1927); đưa quân ra đồn trú ở Hoàng Sa (1930 - 1933) và xây dựng các ngọn hải đăng, trạm khí tượng (1938), v.v. Sau năm 1954, theo Hiệp định Giơ-ne-vơ, quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa do chính thể Việt Nam cộng hòa quản lý, bảo vệ. Tuy nhiên, lợi dụng lúc Việt Nam có chiến tranh và gặp khó khăn, các thế lực nước ngoài đã sử dụng vũ lực chiếm đóng trái phép quần đảo Hoàng Sa và một số thực thể của quần đảo Trường Sa. Đây là hành động trái với nguyên tắc pháp lý và quyền thụ đắc lãnh thổ trong luật pháp và thực tiễn quốc tế. Năm 1975, cùng với tiến trình giải phóng miền Nam, Quân đội nhân dân Việt Nam đã giải phóng hầu hết các đảo (do quân đội Sài Gòn đóng giữ) thuộc quần đảo Trường Sa, thực hiện thống nhất đất nước. Liên tục từ đó đến nay, Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật khẳng định quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Việt Nam. Đặc biệt, trong từng giai đoạn lịch sử, để tiện cho việc quản lý và điều hành, chính quyền nhà nước Việt Nam đều tổ chức Hoàng Sa, Trường Sa thành các đơn vị hành chính nhà nước. Hiện nay, huyện đảo Hoàng Sa là đơn vị hành chính trực thuộc thành phố Đà Nẵng; huyện đảo Trường Sa trực thuộc tỉnh Khánh Hòa với một thị trấn và hai xã đảo.

Như vậy, đối chiếu với nguyên tắc “chiếm hữu thật sự” về quyền thụ đắc lãnh thổ trong luật pháp và thực tiễn quốc tế cho thấy, Việt Nam là quốc gia đầu tiên, duy nhất xác lập chủ quyền đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ khi nó còn vô chủ. Các hoạt động xác lập chủ quyền đó đều do chính quyền nhà nước tiến hành và được thực thi một cách tự nhiên, hòa bình, liên tục và rõ ràng. Chính vì thế, Việt Nam hoàn toàn có đầy đủ bằng chứng pháp lý, lịch sử để khẳng định chủ quyền của mình đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, phù hợp với luật pháp, thông lệ và thực tiễn quốc tế.

Phạm Bình thực hiện