Nằm về phía Đông Nam thành phố Hải Phòng (khoảng 60km), Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà có diện tích tự nhiên khoảng 26.240ha và là một trong số ít khu dự trữ sinh quyển trên thế giới sở hữu hệ sinh thái đa dạng với nhiều loài động vật, thực vật quý hiếm trên cạn và dưới biển. Không những thế, địa danh này còn là nơi có nhiều di tích khảo cổ có giá trị, là tiền đồn chống ngoại xâm trên hướng biển của dân tộc ta trong lịch sử, địa bàn trọng yếu về quốc phòng, an ninh, nằm trong thế trận phòng thủ của thành phố Hải Phòng và Quân khu 3.

Các cá thể Vọoc Cát Bà ở Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cát Bà. Ảnh: Mai Sỹ Luân

Kết quả nghiên cứu khoa học cho thấy, Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà là ví dụ sinh động đại diện cho quá trình tiến hóa sinh thái đang tiếp diễn tại vùng ven biển, hải đảo với sự tồn tại của 07 hệ sinh thái nhiệt đới cận chí tuyến điển hình, bao gồm: (1). Hệ sinh thái rừng mưa nguyên sinh trên đảo đá vôi; (2). Hệ sinh thái vùng triều với các khảm sinh vật bám; (3). Hệ sinh thái rạn san hô; (4). Hệ sinh thái hồ nước mặn; (5). Hệ sinh thái đáy biển của khu vực Vịnh Bắc Bộ; (6). Hệ sinh thái rừng ngập mặn ở đảo; (7). Hệ sinh thái hang động trên cạn và hang ngầm nước ngọt. Vì vậy, nơi đây có sự đa dạng sinh học rất cao, trở thành khu vực cư trú của khoảng 4.637 loài động vật, thực vật (khoảng 2.449 loài trên cạn, 14 loài nước ngọt, 37 loài thực vật ngập mặn, 2.137 loài dưới biển). Trong đó, có 83 loài đặc hữu; 114 loài quý hiếm trong danh lục đỏ của Liên minh quốc tế về bảo tồn thiên nhiên và tài nguyên thiên nhiên (gồm 110 loài san hô, 03 loài rùa biển, 01 loài thú biển) và 14 loài trong Sách đỏ Việt Nam.

Không chỉ nổi tiếng bởi sự đa dạng sinh học, Cát Bà còn sở hữu nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp mắt; trong đó, vịnh Lan Hạ được coi là một trong những vịnh đẹp và hoang sơ nhất Việt Nam, nổi bật với khoảng 400 hòn đảo lớn, nhỏ và các bãi biển đẹp; là điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước. Đến với Cát Bà, du khách có thể hòa mình vào nhiều loại hình du lịch sinh thái, như: du lịch sinh thái rừng để tìm hiểu hệ động vật, thực vật rừng nguyên sinh; khám phá hệ sinh thái vịnh, tùng, áng tại vịnh Lan Hạ, kết hợp lặn ngắm san hô, câu cá, tắm biển, leo núi; du lịch cộng đồng, v.v. Bên cạnh hệ sinh thái thiên nhiên độc đáo, đa dạng, phong phú, Cát Bà còn là vùng đất giàu truyền thống văn hóa và giá trị lịch sử. Các nhà khoa học đã phát hiện 77 di chỉ khảo cổ với các hiện vật, tầng văn hóa được khai quật, khẳng định con người đã xuất hiện liên tục tại đảo Cát Bà từ cách đây trên 30 vạn năm. Nổi bật nhất phải kể đến Di chỉ Cái Bèo - di tích khảo cổ thềm biển có quy mô lớn, địa tầng dày, có tổ hợp di tích và di vật phong phú của một làng chài cổ ven biển lớn nhất được phát hiện ở nước ta. Với những giá trị đặc trưng về đa dạng sinh học, văn hóa, lịch sử, cảnh quan, tháng 12/2004, Cát Bà đã chính thức được UNESCO công nhận là Khu dự trữ sinh quyển thế giới. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Cát Bà tập trung các nguồn lực thực hiện tốt hơn chức năng bảo tồn đa dạng sinh học của hệ sinh thái tự nhiên và các giá trị nhân văn, bảo đảm phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh và an toàn.

Quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng trong “Chiến lược khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên, bảo vệ môi trường biển và hải đảo”, cùng với tập trung bảo tồn đa dạng sinh học, di sản thiên nhiên và các giá trị văn hóa biển, thành phố Hải Phòng đã và đang đẩy mạnh đầu tư về mọi mặt, đưa phát triển du lịch và kinh tế biển của Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà trở thành “hình mẫu” cho sự phát triển “xanh”, bền vững.

Thực hiện: Cao Vương