Hiện nay, do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, nhiệt độ trái đất đã tăng đáng kể, làm các đại dương ấm dần lên và có thể lan tỏa tới độ sâu 3.000 m, tạo ra sự tan chảy của các khối băng khổng lồ, dẫn đến mực nước biển dâng cao. Đối với  nước ta, có vùng biển rộng, bờ biển dài, nên sự tác động trên, dự báo sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh,… cũng như đời sống nhân dân.

Ảnh minh họa

Theo đánh giá của các tổ chức nghiên cứu quốc tế có uy tín, như: Ngân hàng Thế giới (WB), Trung tâm Nghiên cứu các Hệ thống môi trường (CESR), Cơ quan Hàng không và Không gian Mỹ (NASA),… Việt Nam là một trong 05 quốc gia trên thế giới bị ảnh hưởng nghiêm trọng do nước biển dâng. Các số liệu  quan trắc tại các trạm hải văn ven biển nước ta giai đoạn 1993 - 2010 cho thấy, mực nước trung bình ở Biển Đông tăng khoảng 4,7 mm/năm; trong đó, riêng  Việt Nam có mức tăng trung bình khoảng 2,8 mm/năm. Gần đây, các dự báo cũng đều khẳng định, mực nước biển của nước ta có thể tăng thêm 33,3 cm vào năm 2050, 45 cm vào năm 2070 và khoảng 01 m vào năm 2100. Nếu kịch bản này diễn ra, nhiều khu vực đất liền ven biển và vùng đất trũng sẽ bị chìm trong nước; thậm chí, có khu vực sẽ bị ngập sâu vĩnh viễn. Ví dụ, nếu nước biển dâng cao 01 m thì 4,4% lãnh thổ Việt Nam bị ngập vĩnh viễn, 10% dân số bị ảnh hưởng trực tiếp và tỷ lệ các khu vực bị ngập nặng theo thứ tự là, đồng bằng sông Hồng: 17,57%, các tỉnh ven biển miền Trung (từ Thanh Hóa đến Bình Thuận): 1,47%, Thành phố Hồ Chí Minh: 17,84% và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu là 4,79%. Đặc biệt, đồng bằng sông Cửu Long sẽ là khu vực có nguy cơ ngập cao nhất (khoảng 39,40% diện tích); trong đó, tỉnh Kiên Giang có thể ngập đến 75% diện tích. Các đảo có nguy cơ ngập cao nhất là: Vân Đồn, Côn Đảo và Phú Quốc.

Đây là thách thức rất lớn đối với toàn cầu nói chung, Việt Nam nói riêng, bởi mực nước biển dâng không những làm diện tích đất đai bị thu hẹp, mà còn làm nhiễm mặn một số nguồn nước ngọt, tác động xấu tới sản xuất nông nghiệp, đe dọa đến cuộc sống nhân dân. Khu vực ảnh hưởng lớn nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long. Theo đó, dự báo vào năm 2030, khoảng 45% diện tích của khu vực này sẽ bị nhiễm mặn cục bộ và gây thiệt hại nặng nề cho ngành trồng trọt (khoảng 17 tỷ USD) cũng như hệ thống cấp nước ở các vùng trũng của Nam Bộ. Khu vực vùng núi, tuy không chịu tác động trực tiếp của nước biển dâng nhưng cũng chịu ảnh hưởng gián tiếp, như: vấn đề an ninh lương thực, nước sạch và đất ở, gia tăng các hiện tượng lũ ống, lũ quét, v.v. Đồng thời, hệ lụy của nước biển dâng còn ảnh hưởng xấu đến các lĩnh vực tiềm tàng, như: thủy sản, du lịch và môi trường sinh thái, v.v. Điều đó đòi hỏi mỗi con người, mỗi tổ chức trên khắp thế giới nói chung, ở Việt Nam nói riêng, cần có những hành động cụ thể để “cứu lấy mái nhà chung”, như lời kêu gọi của cựu Tổng Thư ký Liên hợp quốc Ban-ki-moon khi phát biểu tại Lễ khai mạc Năm Quốc tế các tiểu quốc đảo đang phát triển năm 2014: “Trái Đất chính là hòn đảo chung của tất cả chúng ta, vì vậy hãy cùng nhau bảo vệ trái đất”.

Nguyễn Văn Sử thực hiện