Ngày 26-4-1955, Bộ Quốc phòng ban hành Quyết định 1125/QĐ/TL thành lập Trường Huấn luyện Bờ bể (tiền thân của Học viện Hải quân ngày nay). Trải qua 60 năm xây dựng và trưởng thành, Học viện luôn khắc phục khó khăn, tập trung xây dựng, phát triển về mọi mặt, trở thành trung tâm giáo dục - đào tạo, nghiên cứu khoa học có uy tín của Quân chủng, Quân đội và hệ thống giáo dục quốc gia.

Giờ thực hành của học viên Học viện Hải quân. (Ảnh: qdnd.vn).

Những ngày đầu thành lập, Nhà trường chỉ có 15 cán bộ, giáo viên; cơ sở vật chất phục vụ cho học tập, sinh hoạt khó khăn, thiếu thốn, trong khi phải đáp ứng kịp thời nhiệm vụ đào tạo đội ngũ cán bộ cho Quân chủng. Với tinh thần yêu nước, yêu biển, đảo quê hương, các thế hệ cán bộ, giáo viên, học viên, chiến sĩ, công nhân viên của Nhà trường đã đoàn kết, vượt qua khó khăn, thử thách, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ đào tạo cán bộ, nhân viên kỹ thuật, đáp ứng yêu cầu xây dựng và chiến đấu của Quân chủng.

Xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ và đặc thù hoạt động của Bộ đội Hải quân, Nhà trường nhiều lần đổi tên, chuyển địa điểm đóng quân và bổ sung nhiệm vụ. Ngày 03-4-1993, theo Quyết định 125/QĐ-BQP của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Trường Sĩ quan chỉ huy kỹ thuật Hải quân được nâng cấp thành Học viện Hải quân. Tiếp đó, ngày 20-12-1995, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 836/QĐ-TTg giao nhiệm vụ cho Nhà trường đào tạo bậc đại học. Năm 1996, Học viện được giao đào tạo thạc sĩ Khoa học quân sự và năm 1999 đào tạo tiến sĩ Khoa học quân sự Hải quân. Hơn nửa thế kỷ thực hiện nhiệm vụ giáo dục - đào tạo (GD-ĐT), nghiên cứu khoa học (NCKH), Học viện đã đào tạo hàng vạn cán bộ, sĩ quan cho Quân chủng và Quân đội. Ngoài ra, Học viện còn đào tạo hàng ngàn cán bộ cho Hải quân Hoàng gia Cam-pu-chia và thực hiện nhiều nhiệm vụ quan trọng khác. Với những thành tích xuất sắc trong chặng đường phát triển, Học viện vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân và nhiều phần thưởng cao quý khác; ngày 04-3-2015, Học viện được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba nhân kỷ niệm 60 năm ngày thành lập.

Kế thừa, phát huy truyền thống vẻ vang đó và để đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân chủng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, góp phần bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc, những năm qua, Học viện chú trọng đổi mới, nâng cao chất lượng GD-ĐT và NCKH. Theo đó, Học viện tập trung quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, Quân đội, nhất là Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”, Nghị quyết Trung ương 4 (khóa X) về “Chiến lược Biển Việt Nam đến năm 2020”. Trong quá trình đổi mới, nâng cao chất lượng GD-ĐT, Học viện luôn bám sát Nghị quyết 86-NQ/ĐUQSTW của Đảng ủy Quân sự Trung ương (nay là Quân ủy Trung ương), Nghị quyết 8157/NQĐUQC-NT của Đảng ủy Quân chủng “Về công tác GD-ĐT trong tình hình mới”; đặc biệt là Nghị quyết 29-NQ/TW (khóa XI) về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”. Trên cơ sở các nghị quyết của cấp trên, Học viện đề ra mục tiêu: Đào tạo đội ngũ cán bộ các cấp có bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng, sức khoẻ tốt; có trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực chỉ huy, quản lý bộ đội; có trình độ ngoại ngữ, tin học đáp ứng với yêu cầu hội nhập quốc tế; có khả năng thích ứng với mọi điều kiện, hoàn cảnh và yêu cầu của chiến tranh công nghệ cao và phát triển toàn diện.

Để thực hiện thắng lợi mục tiêu trên, trong thời gian tới, Học viện tập trung xây dựng vững mạnh về chính trị, làm cơ sở nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu, xem đây là nội dung quan trọng hàng đầu, vừa khẳng định sự trưởng thành, phát triển của chặng đường 60 năm, vừa là mục tiêu xuyên suốt để đội ngũ cán bộ, giảng viên, chiến sĩ của Học viện tiếp tục phấn đấu, rèn luyện. Theo đó, Học viện chỉ đạo cấp ủy các cấp, các cơ quan, đơn vị thường xuyên chú trọng bồi đắp nâng cao lòng yêu nước, yêu CNXH; xây dựng cho bộ đội, nhất là đội ngũ cán bộ, giảng viên có bản lĩnh chính trị kiên định, vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân, nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng chiến đấu cao, tỉnh táo và kiên quyết làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, “phi chính trị hóa” quân đội và phòng, chống có hiệu quả “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Hằng tháng, quý, các cơ quan, đơn vị triển khai nghị quyết lãnh đạo đều thể hiện rõ nội dung này bằng các mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể, khắc phục triệt để tình trạng chung chung hoặc qua loa, hình thức. Trước những diễn biến phức tạp trên Biển Đông thời gian qua, Học viện tăng cường giáo dục cho mọi cán bộ, đảng viên, quần chúng nâng cao ý thức cảnh giác, thực sự vững vàng về chính trị, sắc sảo, linh hoạt, nhạy bén trước mọi tình huống, sẵn sàng chấp nhận gian khổ, hy sinh để cùng các đơn vị trong Quân chủng bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc.

Trước yêu cầu phát triển của Quân chủng trong giai đoạn mới, Học viện triển khai thực hiện đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa”, cơ bản và thiết thực, vừa phù hợp với chức vụ ban đầu, vừa bảo đảm đủ lượng kiến thức cho sự phát triển ở những bậc học cao hơn. Quá trình tiến hành đổi mới GD-ĐT, Học viện yêu cầu các cơ quan, khoa giáo viên phải bảo đảm tính cân đối giữa kiến thức cơ bản với kiến thức chuyên ngành, liên ngành, giữa khoa học quân sự với khoa học xã hội và nhân văn, giữa lý thuyết với thực hành; đảm bảo tính liên thông và logic giữa các môn học và chuyên ngành đào tạo. Theo đó, Học viện giao cho các cơ quan chức năng nghiên cứu xây dựng một số nội dung, chương trình đào tạo mới, đáp ứng yêu cầu xây dựng Quân chủng hiện đại, đặc biệt trong lĩnh vực điều khiển tự động, công nghệ thông tin Hải quân và hướng tới đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho các lực lượng: Tàu ngầm, Không quân Hải quân và một số lực lượng đặc biệt khác.

Trong triển khai tổ chức thực hiện, Học viện chỉ đạo việc đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp đào tạo phải tạo tiền đề vững chắc để người học có khả năng làm chủ vũ khí, trang bị, có thể thích ứng với sự phát triển của khoa học - công nghệ hiện đại và sự phát triển của các chủng loại vũ khí, trang bị mới của Hải quân. Đối với bậc học cao hơn, nhất là đối tượng chỉ huy tham mưu, chỉ huy kỹ thuật cấp lữ đoàn, vùng Hải quân, ngoài lượng kiến thức chung về chuyên ngành Hải quân, Học viện chỉ đạo tăng cường bồi dưỡng phương pháp chỉ huy, hiệp đồng tác chiến trong điều kiện tác chiến độc lập, dài ngày trên biển, nhất là chỉ huy, hiệp đồng, điều khiển hệ thống vũ khí, khí tài Hải quân thế hệ mới, hiện đại. Đồng thời, hết sức coi trọng chương trình đào tạo ngoại ngữ (tiếng Anh, tiếng Nga), công nghệ thông tin, tạo tiền đề cho học viên sau khi tốt nghiệp có khả năng khai thác, sử dụng và làm chủ các loại vũ khí, trang bị công nghệ cao, sử dụng thành thạo ngoại ngữ phục vụ cho công tác chuyên môn và đủ tự tin trong giao lưu hội nhập quốc tế. Để đáp ứng yêu cầu đó, Học viện coi trọng phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu, khả năng tư duy và năng lực hoạt động thực tiễn của học viên; phát triển kỹ năng làm việc nhóm; rèn luyện kỹ năng thực hành, kỹ năng sống và kỹ năng giao tiếp gắn với kỹ năng hội nhập quốc tế. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ thuật mô phỏng, trang thiết bị hiện đại trong dạy và học; tăng cường huấn luyện và rèn luyện thể lực, bảo đảm chất lượng đầu ra theo yêu cầu phát triển của Quân chủng.

Cùng với đổi mới nội dung, chương trình đào tạo, Học viện chú trọng bồi dưỡng nâng cao trình độ của đội ngũ cán bộ, giảng viên, coi đó là khâu then chốt quyết định chất lượng GD-ĐT, NCKH. Công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên triển khai theo hướng phù hợp về số lượng và chất lượng với cơ cấu hợp lý, bảo đảm tính cân đối giữa đội ngũ cán bộ các cơ quan, đơn vị quản lý học viên với đội ngũ giảng viên các khoa; chú trọng đào tạo đội ngũ chuyên gia đầu ngành có trình độ chuyên môn sâu, có chức danh khoa học, học vị phù hợp với yêu cầu phát triển. Trong công tác quy hoạch, sử dụng cán bộ, giảng viên, Học viện thực hiện chặt chẽ quy trình tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng, nhất là việc cử cán bộ, giảng viên đi đào tạo sau đại học trong và ngoài Quân đội, trong nước và nước ngoài; có chính sách khuyến khích cán bộ, giảng viên nghiên cứu nâng cao trình trình độ chuyên môn, ngoại ngữ, tin học, năng lực sư phạm và kiến thức thực tiễn; đồng thời, triển khai giảng dạy một số môn học bằng tiếng Anh.

Để tăng tính thực tế, Học viện tạo điều kiện cho đội ngũ cán bộ, giảng viên mở rộng giao lưu, trao đổi kinh nghiệm với lực lượng Hải quân các nước trong khu vực, tăng cường đi nghiên cứu thực tế tại các đơn vị. Học viện triển khai các đề tài, dự án khoa học theo hướng chất lượng, hiệu quả, có tính ứng dụng cao trong thực tiễn; mở rộng liên kết với các cơ sở NCKH  - công nghệ trong nước và nước ngoài; tạo môi trường thuận lợi và có cơ chế, chính sách thỏa đáng nhằm động viên, khuyến khích đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên đầu tư NCKH, nhất là biên soạn giáo trình, tài liệu, sáng kiến, sáng chế. Thời gian tới, Học viện sẽ tăng cường mời các chuyên gia đầu ngành ở các đơn vị trong Quân chủng, Quân đội về thỉnh giảng, giảng chuyên đề và hướng dẫn tập bài để đáp ứng nhu cầu học tập, NCKH của đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên và yêu cầu phát triển của Học viện.

Công tác tuyển sinh của Học viện được tiến hành chặt chẽ, đúng quy trình, quy định, có kế hoạch thu hút, lựa chọn những học sinh có kiến thức, sức khỏe và phẩm chất chính trị tốt vào học tập, rèn luyện tại Học viện. Các cơ quan, khoa, đơn vị tập trung đổi mới công tác quản lý, tổ chức đào tạo theo hướng kết hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng với các khoa, các đơn vị quản lý học viên, đảm bảo nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng phần mềm quản lý, điều hành huấn luyện. Học viện kết hợp chặt chẽ với các đơn vị trong đánh giá chất lượng học viên thực tập, sau khi tốt nghiệp và theo dõi sự phát triển của cán bộ để tổng kết, rút kinh nghiệm nhằm không ngừng nâng cao chất lượng GD-ĐT. Bên cạnh đó, Học viện chỉ đạo cơ quan tăng cường kiểm định chất lượng đào tạo, đánh giá kết quả học tập của học viên, bảo đảm khách quan, thực chất.

Cùng với đó, Học viện chú trọng nâng cao chất lượng hệ thống cơ sở vật chất, trang bị kỹ thuật theo hướng chuẩn hóa và hiện đại hóa. Trước mắt, tập trung chỉ đạo sử dụng hiệu quả mọi nguồn kinh phí, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, chú trọng lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ mô phỏng phục vụ quá trình đào tạo. Các cơ quan, khoa giáo viên phối hợp tổ chức khai thác và phát huy hết công năng của các phòng thực hành, thực nghiệm. Học viện xây dựng kế hoạch đầu tư nâng cấp trang thiết bị, đặc biệt là vũ khí, trang bị mới; xây dựng và phát triển đội tàu có khả năng huấn luyện dài ngày trên biển và thực hành đi biển xa, nhằm đáp ứng nhu cầu thực hành, thực tập của học viên; đồng thời, đầu tư nghiên cứu, bổ sung, hoàn chỉnh hệ thống giáo trình, tích cực biên soạn tài liệu tham khảo, đảm bảo hệ thống thông tin, thư viện điện tử, đáp ứng yêu cầu của công tác giảng dạy, học tập và NCKH của giảng viên và học viên.

Phát huy truyền thống vẻ vang “Tích cực chủ động; khắc phục khó khăn; đoàn kết kỷ luật; dạy tốt học tốt” của 60 năm xây dựng, trưởng thành và phát triển, Học viện Hải quân tiếp tục đoàn kết, năng động, sáng tạo, phát huy tốt mọi nguồn lực để đổi mới, nâng cao chất lượng GD-ĐT, NCKH, xứng đáng là một trong những trung tâm đào tạo trọng điểm của Quân đội, góp phần xây dựng Quân chủng Hải quân nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển, đảo, thềm lục địa thiêng liêng của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Chuẩn Đô đốc NGÔ QUANG TIẾN, Giám đốc Học viện