“Nước lấy dân làm gốc”¹ là một nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh, có giá trị lý luận sâu sắc và định hướng thực tiễn đặc biệt quan trọng trong quá trình lãnh đạo cách mạng của Đảng. Hiện nay, trước yêu cầu mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, tư tưởng này cần tiếp tục được nghiên cứu, vận dụng vào xây dựng nền quốc phòng toàn dân, củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Kế thừa, phát huy truyền thống dựng nước đi đôi với giữ nước của dân tộc và quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin về vai trò của quần chúng nhân dân trong lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng, đề cao vai trò, sức mạnh của nhân dân đối với sự nghiệp cách mạng. Người chỉ rõ: “Trong bầu trời không gì quý bằng nhân dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của nhân dân”². Trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng, nội hàm tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” được Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu rất rõ, rất cụ thể trong Chỉ thị thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân: “cuộc kháng chiến của ta là cuộc kháng chiến của toàn dân cần phải động viên toàn dân, vũ trang toàn dân,...”³. Theo Người, mọi người dân đều có thể tham gia kháng chiến, không phân biệt giới tính, độ tuổi; tất cả các tầng lớp nhân dân đều tham gia đánh giặc bằng mọi thứ vũ khí, từ thô sơ đến hiện đại, bằng nhiều cách đánh khác nhau: “Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc”⁴. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: “31 triệu đồng bào ta ở cả hai miền, bất kỳ già trẻ, gái trai, phải là 31 triệu chiến sĩ anh dũng diệt Mỹ, cứu nước, quyết giành thắng lợi cuối cùng”⁵. Đây là lời hiệu triệu, khích lệ tinh thần của nhân dân, của toàn dân tộc đồng lòng đứng lên đánh đuổi giặc ngoại xâm, thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. Có thể khẳng định tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh chính là cơ sở, nền tảng để Đảng ta vận dụng hình thành đường lối chiến tranh nhân dân, kháng chiến toàn dân, toàn diện, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc để đánh bại mọi kẻ thù xâm lược.

Thấm nhuần tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta đề ra đường lối lãnh đạo cách mạng đúng đắn, lấy lợi ích của quốc gia - dân tộc, lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục tiêu cao nhất để tập hợp lực lượng, tiến hành công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, trong sự nghiệp đổi mới đất nước, Đảng ta khẳng định: “Trong điều kiện lịch sử mới, khi đã có chính quyền thống nhất quản lý cả nước tiến hành hai nhiệm vụ chiến lược bảo vệ và xây dựng Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bài học “lấy dân làm gốc” được nêu lên trong Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ VI chẳng những vẫn giữ nguyên giá trị mà còn có ý nghĩa đặc biệt”⁶. Trên cơ sở tổng kết thực tiễn 35 năm đổi mới, 10 năm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2011 - 2020 và 05 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII, Đảng ta rút ra 05 bài học kinh nghiệm; trong đó, bài học thứ hai đã chỉ rõ: “...phải luôn quán triệt sâu sắc quan điểm “dân là gốc”; thật sự tin tưởng, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, kiên trì thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”⁷. Như vậy, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quán triệt, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về “nước lấy dân làm gốc”, nhờ đó thu được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”.

Cán bộ, chiến sĩ Bộ đội Biên phòng tặng cờ Tổ quốc cho ngư dân và vận động ngư dân tham gia bảo vệ chủ quyền biển, đảo

Hiện nay, cùng với xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển, tình hình thế giới, khu vực tiếp tục có biến chuyển nhanh, diễn biến phức tạp,... tác động nhiều chiều đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nước ta, với cả thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Ở trong nước, tình hình trên các vùng biển, đảo tiếp tục tiềm ẩn nguy cơ mất ổn định; các thế lực thù địch, phản động tiếp tục đẩy mạnh hoạt động chống phá Đảng, Nhà nước với thủ đoạn ngày càng tinh vi, thâm độc hơn, đe dọa đến sự tồn vong của Đảng, chế độ, cuộc sống bình yên của nhân dân, v.v. Vì vậy, hơn bao giờ hết đòi hỏi chúng ta phải luôn quán triệt sâu sắc, vận dụng sáng tạo tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quan tâm chăm lo, bồi dưỡng sức dân, khơi dậy, động viên và phát huy sức mạnh của toàn dân tộc trong tăng cường sức mạnh quốc phòng, trọng tâm là xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; tập trung vào thực hiện tốt một số nội dung giải pháp chủ yếu sau.

Một là, tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân trong vận dụng tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” của Người vào xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu, tạo sự thống nhất cao về nhận thức, trách nhiệm và hành động của các cấp, ngành, địa phương, lực lượng, đội ngũ cán bộ, đảng viên và toàn dân trong nghiên cứu, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh và các nghị quyết, chỉ thị của Đảng về “nước lấy dân làm gốc” vào xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Vì vậy, trước hết, cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục những vấn đề cốt lõi của tư tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng về “nước lấy dân làm gốc” trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân. Trong đó, tập trung vào những vấn đề về vai trò, sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; về đường lối, chủ trương, chính sách quốc phòng của Đảng, Nhà nước, nhất là đường lối xây dựng nền quốc phòng toàn dân, đường lối tiến hành chiến tranh nhân dân; những tư duy mới của Đảng về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trong Nghị quyết Đại hội XIII, Nghị quyết số 44-NQ/TW, ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, v.v. Trên cơ sở đó, tiếp tục khẳng định sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh của toàn dân; lực lượng bảo vệ Tổ quốc là lực lượng toàn dân; trong đó, lực lượng vũ trang nhân dân giữ vai trò nòng cốt. Bên cạnh đó, chú trọng giáo dục chủ nghĩa yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; quyền lợi, trách nhiệm và nghĩa vụ của công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, các cấp, các ngành, đội ngũ cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân và cán bộ, chiến sĩ toàn quân trong vận dụng tư tưởng trên của Người vào sự nghiệp cách mạng; củng cố, tăng cường niềm tin với Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa, tích cực tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Để đạt hiệu quả cao, cấp ủy, chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể, các cơ quan, đơn vị chú trọng phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng, phương tiện thông tin đại chúng; thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền, giáo dục; kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục thường xuyên với giáo dục theo chuyên đề. Đồng thời, nâng cao chất lượng công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng và an ninh cho các đối tượng và toàn dân, nhất là đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành.

Hai là, chăm lo bồi dưỡng sức dân, tạo nền tảng, động lực mạnh mẽ xây dựng các tiềm lực của nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Quán triệt tư tưởng “nước lấy dân làm gốc” của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ta luôn chú trọng phát huy vai trò của nhân dân, của nhân tố con người trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc và luôn coi đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Thực hiện mục tiêu đó, cùng với đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, Đảng, Nhà nước tiếp tục chăm lo bồi dưỡng sức dân, nâng cao dân trí, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài cho đất nước. Trước hết, trên cơ sở tăng cường đổi mới, nâng cao hiệu quả mô hình tăng trưởng của nền kinh tế, Đảng và Nhà nước ta tập trung lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo và nguồn nhân lực chất lượng cao; xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của Nhà nước; giải quyết tốt mối quan hệ giữa nhà nước, thị trường và xã hội; giữa nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Trong đó, hết sức chú trọng phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, mức sống của nhân dân. Đặc biệt, cần có chủ trương, cơ chế, chính sách phù hợp, ưu tiên vùng đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số,... thông qua các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội gắn với củng cố quốc phòng, an ninh; thực hiện mỗi bước phát triển kinh tế - xã hội là một bước tăng cường quốc phòng, an ninh. Đồng thời, thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, an ninh con người, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; nâng cao chất lượng cuộc sống và hạnh phúc của nhân dân. Trong quá trình thực hiện, cần khéo vận dụng những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các nghị quyết, chỉ thị của Đảng,... để tích cực đổi mới cách tiếp cận xã hội, nhất là đối với những người yếu thế, người nghèo; tăng cường phối hợp, lồng ghép, ưu tiên các nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa trong trợ giúp xã hội, v.v. Đây là vấn đề rất quan trọng, thể hiện tính ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa; từ đó, tạo đồng thuận cao, huy động sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; trong đó có xây dựng các tiềm lực của nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Ba là, tiếp tục khơi dậy, động viên toàn dân xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, trọng tâm là xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc. Đây vừa là một trong những nội dung trọng tâm, bao trùm, yêu cầu khách quan, vừa là mục tiêu xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh trong tình hình mới. Vì thế, việc xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, nhất là xây dựng “thế trận lòng dân” phải huy động sự vào cuộc của các cấp, ngành, lực lượng, địa phương, của cả hệ thống chính trị và toàn dân; trong đó, dựa vào dân, dân là gốc, phát huy sức mạnh của toàn dân là vấn đề rất quan trọng, mang tính nền tảng. Để làm được điều đó, trước hết cần phát huy mạnh mẽ dân chủ xã hội chủ nghĩa, sự tham gia đóng góp của toàn dân trong xây dựng thế trận quan trong này. Trước mắt, cần tập trung nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về quốc phòng ở tất cả các cấp từ Trung ương đến địa phương. Tăng cường huy động các tiềm lực, sức mạnh của toàn dân xây dựng phòng thủ quân khu, khu vực phòng thủ các tỉnh, thành phố ngày càng vững chắc, có chiều sâu, tạo thế phòng thủ chung thống nhất trên từng khu vực, địa bàn và cả nước. Chú trọng huy động, tận dụng các nguồn lực, các tiềm năng, lợi thế trên từng khu vực, địa bàn để quy hoạch, xây dựng thế trận quân sự trong khu vực phòng thủ, các công trình trong căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương, các công trình phòng thủ; phòng thủ dân sự; phòng, chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn,… gắn với phương châm “4 tại chỗ”⁸, v.v. Đồng thời, động viên, khuyến khích, phát huy vai trò của nhân dân tham gia thực hiện công tác quốc phòng, quân sự ở địa phương, cơ sở và các phong trào, cuộc vận động do Quân đội phát động cũng như phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ an ninh Tổ quốc”; làm tốt công tác phối hợp giữa lực lượng Quân đội với Công an trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, đề xuất và triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, mang tính đột phá trong thực hiện công tác dân vận, tuyên truyền đặc biệt,... để huy động “tài dân, sức dân, của dân làm lợi cho dân”, xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc ngay từ cơ sở, tạo nền tảng xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân vững mạnh như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Chúng ta phải ra sức bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ hòa bình, cho nên chúng ta phải củng cố quốc phòng,…”⁹.

Bốn là, phát huy sức mạnh của toàn dân trong xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh, làm nòng cốt trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, bảo vệ Tổ quốc. Lực lượng vũ trang nhân dân được ra đời từ phong trào cách mạng của quần chúng, dưới sự lãnh đạo của Đảng; là lực lượng từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, luôn mang trong mình bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân và tính dân tộc sâu sắc. Vì thế, muốn xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, đòi hỏi phải phát huy sức mạnh của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân, các cấp, ngành, địa phương và cả hệ thống chính trị; trong đó, sức mạnh của lòng dân, sức dân,... là vấn đề có tính nền tảng. Để xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân vững mạnh theo Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, chúng ta phải tuyên truyền, giáo dục cho các cấp, ngành, lực lượng và toàn dân nắm vững quan điểm, đường lối quốc phòng toàn dân, đường lối xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân của Đảng cùng sự cần thiết và vai trò của lực lượng vũ trang nhân dân đối với sự trường tồn, phát triển của đất nước, dân tộc, v.v. Trên cơ sở đó, động viên, huy động mọi nguồn lực trong dân; kết hợp sức mạnh dân tộc và sức mạnh thời đại trong xây dựng lực lượng quan trọng này. Trước mắt, tập trung xây dựng lực lượng Quân đội, Công an thường trực, chính quy theo hướng “tinh, gọn, mạnh”, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ; xây dựng lực lượng dự bị động viên hùng hậu; lực lượng dân quân, tự vệ vững mạnh, rộng khắp, có cơ cấu thành phần hợp lý, chất lượng cao. Cùng với đó, không ngừng nâng cao chất lượng huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, xây dựng chính quy, rèn luyện kỷ luật; phát huy dân chủ quân sự, tăng cường đoàn kết cán binh,... góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, thực sự là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu tuyệt đối trung thành, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, làm nòng cốt trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Tích cực huy động mọi nguồn lực (cả về vật chất và trí tuệ) của Nhà nước, các tổ chức và cá nhân để nghiên cứu, sửa chữa, sản xuất và mua sắm các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật tiên tiến, hiện đại cho lực lượng vũ trang. Đồng thời, sớm hoàn thiện, ban hành cơ chế, chính sách thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào phục vụ trong Quân đội, Công an, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.

Trước yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân cần thấm nhuần sâu sắc, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về “nước lấy dân làm gốc” vào xây dựng, củng cố quốc phòng, phát huy hơn nữa sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân vững mạnh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”.

Đại tá, PGS, TS. HOÀNG VĂN PHAI, Viện trưởng Viện Khoa học xã hội và nhân văn quân sự
_________________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 501.

2 - Sđd, Tập 10, tr. 453.

3 - Sđd, Tập 3, tr. 539.

4 - Sđd, Tập 4, tr. 534.

5 - Sđd, Tập 15, tr. 412.

6 - Đảng Cộng sản Việt Nam - Văn kiện Đảng toàn tập, Tập 48, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 177.

7 - Đảng Cộng sản Việt Nam - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Tập I, Nxb CTQGST, H. 2021, tr. 27- 28.

8 - Gồm: Chỉ huy tại chỗ; lực lượng tại chỗ; phương tiện, vật tư tại chỗ; hậu cần tại chỗ.

9 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 9, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 226.