Là người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng xây dựng Đảng về đạo đức, xem đây là nền tảng để xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức; đồng thời, là yếu tố căn bản chỉ đạo tư tưởng và hành động của Đảng. Vì vậy, trong điều kiện Đảng cầm quyền thì không những phải thường xuyên xây dựng, nâng cao đạo đức cách mạng mà còn phải giữ gìn, bảo vệ và phòng, chống sự suy thoái đạo đức.

Ngay từ rất sớm, Hồ Chí Minh đã đề cao vai trò của đạo đức cách mạng và đưa việc xây dựng, giữ gìn, bảo vệ đạo đức của Đảng lên vị trí trước nhất. Trong tác phẩm “Đường Kách mệnh”, Người dự cảm rằng: Đảng cách mạng, người cách mạng “phải giữ chủ nghĩa cho vững”, “ít lòng ham muốn về vật chất”. Sau khi Đảng ra đời, lãnh đạo giành chính quyền và trong suốt tiến trình cách mạng, Người càng đặc biệt coi trọng xây dựng, chỉnh đốn Đảng về đạo đức, bảo vệ đạo đức của Đảng. Người yêu cầu: “Phải cố sửa chữa cho tiệt nọc các chứng bệnh, khiến cho Đảng càng mạnh khoẻ, bình an”¹, bởi đạo đức cách mạng có vai trò to lớn, là nền tảng để xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Chủ tịch Hồ Chí Minh khái quát: người có đạo đức thường dễ tiếp thu chân lý hơn. Đạo đức yếu kém, suy đồi dễ dẫn tới chủ nghĩa cơ hội thực dụng, dễ dao động, từ bỏ nguyên tắc, phai nhạt lý tưởng, tự đánh mất hoặc phản bội niềm tin, đức tin của chính mình và lý tưởng mục tiêu của Đảng, của cách mạng. Đạo đức cách mạng là sức mạnh của tổ chức, giữ cho tổ chức thống nhất ý chí và hành động. Người nhắc nhở: “Người cách mạng phải có đạo đức... Vì muốn giải phóng cho dân tộc, giải phóng cho loài người là một công việc to tát mà tự mình không có đạo đức, không có căn bản, tự mình đã hủ hóa, xấu xa thì còn làm nổi việc gì?”². 

Nhận thức sâu sắc vai trò của đạo đức cách mạng, Người khẳng định giữ gìn, bảo vệ đạo đức của Đảng là yêu cầu tất yếu, bởi Đảng là những con người cụ thể, sinh ra từ nhân dân và tồn tại trong lòng xã hội: “Đảng ta không phải trên trời sa xuống. Nó ở trong xã hội mà ra. Vì vậy, tuy nói chung, thì đảng viên phần nhiều là những phần tử tốt, nhưng vẫn có một số chưa bỏ hết những thói xấu...”³. Hồ Chí Minh còn chỉ rõ những biểu hiện hủ hóa, suy thoái đạo đức để phòng ngừa, ngăn chặn, tẩy trừ. Đó là các loại bệnh: tham lam, lười biếng, kiêu ngạo, hiếu danh, thiếu kỷ luật, hẹp hòi,… và chúng có nguồn gốc từ chủ nghĩa cá nhân, đề cao tuyệt đối lợi ích cá nhân, đối lập với lợi ích của tập thể, “... những người này bất kỳ việc gì cũng xuất phát từ lòng tham muốn danh lợi, địa vị cho cá nhân mình, chứ không nghĩ đến lợi ích của giai cấp, của nhân dân”⁴.

Trong giai đoạn hiện nay, đất nước ta đang thực hiện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, nguy cơ suy thoái đạo đức trong Đảng luôn hiện hữu. Trong khi đó, các thế lực thù địch chống phá quyết liệt nền tảng tư tưởng của Đảng, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, làm tha hóa về đạo đức, lối sống của đội ngũ cán bộ, đảng viên,… đòi hỏi chúng ta phải cảnh giác, nhận diện và có cách thức phòng, chống hữu hiệu. Quán triệt quan điểm của Hồ Chí Minh, Đảng ta đặc biệt đề cao xây dựng Đảng về đạo đức, quyết liệt đấu tranh phòng, chống nguy cơ suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, các biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Đại hội XII của Đảng đã xác định xây dựng Đảng về đạo đức là một trong những nội dung căn bản, nhiệm vụ then chốt của Đảng. Tại Hội nghị Trung ương 4 (khóa XII), Đảng ta chỉ ra 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đạo đức lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”; trong đó có 09 biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống để mỗi cán bộ, đảng viên “tự soi, tự sửa”, phòng tránh vi phạm và nhận diện, đấu tranh bảo vệ, giữ gìn đạo đức của Đảng. Thời gian gần đây, ở một bộ phận cán bộ, đảng viên xuất hiện tình trạng né tránh, sợ sai, sợ vi phạm, thiếu trách nhiệm, không dám nói, dám làm và đổi mới, sáng tạo,... dẫn đến trì trệ, chậm trễ trong triển khai thực hiện chức trách, nhiệm vụ; ngại đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực. Cùng với đó, các biểu hiện suy thoái về đạo đức trong Đảng vẫn diễn biến phức tạp, đang là nguy cơ đối với sự tồn vong của Đảng, chế độ. Trước thực trạng đó, Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Tập trung xây dựng Đảng về đạo đức”⁵. Để làm tốt vấn đề này, chúng ta cần tiếp tục quán triệt, vận dụng sáng tạo quan điểm của Hồ Chí Minh về giữ gìn, bảo vệ đạo đức của Đảng, phòng, chống suy thoái đạo đức vào thực tiễn hiện nay; trong đó, chú trọng thực hiện một số nội dung giải pháp chủ yếu sau.

Một là, tăng cường giáo dục lý luận chính trị. Kiến thức lý luận chính trị có ý nghĩa quyết định tới việc hình thành phẩm chất, nhân cách người cách mạng, “soi đường” cho hoạt động tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, giúp mỗi người xây dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học, có động cơ, thái độ đúng đắn; củng cố tinh thần yêu nước, niềm tin và ý thức giai cấp. Bên cạnh đó, kiến thức lý luận chính trị giúp đội ngũ cán bộ, đảng viên phân biệt rõ sự khác nhau giữa đạo đức cách mạng với đạo đức truyền thống, đạo đức của giai cấp tư sản; là cơ sở để nhận biết và đấu tranh với chủ nghĩa cá nhân, cơ hội. Vì vậy, để giữ gìn phẩm chất đạo đức cách mạng, giữ vững tính đảng đòi hỏi mỗi đảng viên phải không ngừng học tập lý luận chính trị, không để lạc hậu về lý luận trước thực tiễn. Nội dung giáo dục lý luận tập trung vào quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, nhất là quan điểm, tư tưởng, chuẩn mực đạo đức cách mạng. Để đạt hiệu quả cao, cần tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng đối với công tác giáo dục lý luận chính trị và thường xuyên đổi mới về hình thức, phương pháp; đồng thời, có biện pháp khắc phục triệt để bệnh lười học tập chính trị, học hình thức, qua loa, chiếu lệ.

Hai là, nhận diện, phân loại các biểu hiện suy thoái đạo đức để xử lý phù hợp. Việc bảo vệ đạo đức cách mạng cũng như đấu tranh chống kẻ địch là phải kiên quyết, không chịu khuất phục trước chủ nghĩa cá nhân. Thực tiễn cho thấy, trong quá trình Đảng lãnh đạo cách mạng, bên cạnh những thành công cũng khó tránh khỏi sai lầm, khuyết điểm. Và những kẻ xấu luôn triệt để lợi dụng những thiếu sót đó rồi tô vẽ, chống phá Đảng; bọn đầu cơ thì lợi dụng để đạt mục đích tự tư tự lợi; với những cán bộ, đảng viên “yếu ớt” tỏ thái độ thờ ơ, mặc kệ; với người máy móc, chủ quan thì đòi đuổi thẳng những người mắc khuyết điểm, sai lầm ra khỏi Đảng, v.v. Do đó, các cấp ủy, tổ chức đảng phải có thái độ đúng đắn, khách quan, khoa học trước những sai lầm, khuyết điểm ấy; chịu trách nhiệm trước sự suy thoái đạo đức của đảng viên trong tổ chức mình. Tổ chức đảng cần công khai thừa nhận, không che giấu những khuyết điểm, không sợ phê bình và phải kiên quyết sữa chữa: “Nếu không kiên quyết sửa chữa khuyết điểm của ta, thì cũng như giấu giếm tật bệnh trong mình, không dám uống thuốc, để bệnh ngày càng nặng thêm, nguy đến tính mệnh”⁶. Khi đảng viên mắc sai lầm, khuyết điểm tổ chức đảng phải giáo dục, chỉ rõ khuyết điểm, sai lầm, giúp họ sửa chữa, đứng lên; không chỉ vì một sai lầm nào đó mà không tìm hiểu, giáo dục đã vội cho họ là “cơ hội chủ nghĩa”, đã “cảnh cáo”, đã “tạm khai trừ”. Những cách quá đáng như thế đều không đúng.  

Ba là, phát huy dân chủ và tính tự giác của cán bộ, đảng viên, sự đóng góp của nhân dân, công luận. Đây là giải pháp quan trọng, thiết thực và chính xác nhất nhằm tìm ra hạn chế, khuyết điểm của từng cá nhân và tổ chức đảng để nghiêm túc sửa chữa, khắc phục kịp thời. Bởi, “Người lãnh đạo muốn biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của mình, muốn biết công tác của mình tốt hay xấu, không gì bằng khuyên cán bộ mình mạnh bạo đề ra ý kiến và phê bình....”⁷. Vì thế, cấp ủy, tổ chức đảng phải chấp hành, thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, phân công cá nhân phụ trách. Đề cao tự phê bình và phê bình để phòng ngừa, ngăn chặn và chống lại những biểu hiện phi đạo đức xâm nhập vào Đảng. Tự phê bình và phê bình chính là vũ khí, là “thang thuốc hay nhất” làm cho phần tốt trong mỗi tổ chức và mỗi con người nẩy nở, phần xấu mất dần đi. Đi liền với đó cần sử dụng linh hoạt các hình thức, biện pháp kiểm tra, giám sát từ trên xuống, từ dưới lên, kết hợp với kiểm tra, giám sát của cấp ủy, ủy ban kiểm tra các cấp và sự tham gia đóng góp của nhân dân. Đảng phải tự đặt mình dưới sự kiểm tra, giám sát trực tiếp của nhân dân, gần gũi, lắng nghe ý kiến phản biện của nhân dân, của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, như lời Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Tin vào dân chúng. Đưa mọi vấn đề cho dân chúng thảo luận và tìm cách giải quyết. Chúng ta có khuyết điểm, thì thật thà thừa nhận trước mặt dân chúng. Nghị quyết gì mà dân chúng cho là không hợp thì để họ đề nghị sửa chữa. Dựa vào ý kiến của dân chúng mà sửa chữa cán bộ và tổ chức của ta”⁸.

Bốn là, thường xuyên tự chỉnh đốn Đảng và nâng cao tinh thần, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân đảng viên trong xây dựng Đảng về đạo đức. Theo đó, tập trung nâng cao nhận thức của cấp ủy, tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên về vị trí, vai trò xây dựng Đảng về đạo đức; từ đó, nâng cao ý thức, trách nhiệm trong xây dựng, bảo vệ đạo đức của Đảng; đấu tranh chống những biểu hiện phi đạo đức, chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng. Các tổ chức đảng tập trung lãnh đạo xây dựng, rèn luyện đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng viên; duy trì, thực hiện nghiêm kỷ luật đảng. Đồng thời, thường xuyên tự chỉnh đốn làm trong sạch bộ máy, trong sạch đội ngũ, không chủ quan, lơ là, bởi: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”⁹.

Năm là, xây dựng, hoàn thiện quy chế, quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước bảo đảm đồng bộ, chặt chẽ. Trong thực tế, luôn tồn tại nguy cơ những kẻ cơ hội tìm mọi cách chui vào Đảng để trục lợi và tình trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái đạo đức, lối sống. Do đó, phải xây dựng, hoàn thiện hệ thống quy chế, quy tắc, chuẩn mực đạo đức cách mạng, lấy đó làm thước đo, chuẩn mực rèn luyện, phấn đấu cho tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên. Chuẩn mực đạo đức cách mạng được biểu hiện trước hết ở phẩm chất tuyệt đối trung thành, kiên định mục tiêu, lý tưởng cách mạng, đặt lợi ích của Đảng, của đất nước và nhân dân lên trên hết,... Để phòng, chống suy thoái đạo đức thì đội ngũ cán bộ, đảng viên luôn quán triệt tinh thần thượng tôn pháp luật, coi pháp luật là công cụ bảo vệ đạo đức. Tổ chức đảng ra sức ngăn chặn, xử lý những cán bộ, đảng viên vi phạm đạo đức. “Đảng phải giữ kỷ luật rất nghiêm từ trên xuống dưới”, “Đảng phải luôn luôn tẩy bỏ những phần tử hủ hoá ra ngoài”, bởi nếu kỷ luật không nghiêm thì cán bộ, đảng viên sẽ rất dễ vi phạm đạo đức, trở thành những người độc đoán, chuyên quyền để mưu lợi ích cá nhân, bất chấp nguyên tắc của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Quan điểm của Hồ Chí Minh về giữ gìn, bảo vệ đạo đức của Đảng hiện nay vẫn giữ nguyên giá trị. Việc vận dụng quan điểm của Người vào thực tiễn đấu tranh phòng, chống suy thoái đạo đức sẽ trực tiếp góp phần xây dựng Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh, không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong thời kỳ mới.

PGS, TS. NGUYỄN THẮNG LỢI - TS. TRẦN THỊ HỢI
_________________

* - Bài viết được thực hiện trên cơ sở kết quả nghiên cứu Đề tài: KX.02-11/21-25.

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 301.

2 - Sđd, tr. 292 - 293.

3 - Sđd, tr. 303.

4 - Sđd, Tập 11, tr. 611.

5 - ĐCSVN - Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb CTQG, H. 2021, tr. 183.

6 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 273.

7 - Sđd, tr. 319.

8 - Sđd, tr. 337 - 338.

9 - Sđd, Tập 15, tr. 672.