Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh tuy ngắn gọn, nhưng toàn vẹn, không thiếu việc gì, không sót một ai; trong đó, Người đặc biệt quan tâm đến giáo dục, đào tạo thanh niên, bởi: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”¹. Suốt đời, Người luôn quan tâm tới thế hệ trẻ và đặt niềm tin sâu sắc vào khả năng cách mạng của thanh niên. Trong Di chúc, Người căn dặn: “Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” vừa “chuyên”. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”². Người cho rằng, giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên là giúp họ trở thành người công dân tốt, người lao động tốt, người chiến sĩ tốt, người chủ tương lai của đất nước. Việc rèn luyện phẩm chất đạo đức phải luôn gắn bó chặt chẽ với bồi dưỡng năng lực, để: “thanh niên phải có đức, có tài”³. Vì vậy, đức và tài, “hồng” và “chuyên”, phẩm chất và năng lực phải kết hợp chặt chẽ với nhau mới làm cho thanh niên trở thành con người toàn diện.

Thanh niên Quân đội là một bộ phận ưu tú, vừa mang đầy đủ bản chất và truyền thống của thanh niên Việt Nam, vừa hội tụ đầy đủ bản chất và truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng. Thanh niên Quân đội là lực lượng hoạt động trong lĩnh vực đặc thù - lĩnh vực quân sự. Vì vậy, nội dung và yêu cầu giáo dục đạo đức cách mạng theo đó cũng đòi hỏi cao hơn. Để xây dựng và hoàn thiện nhân cách của thanh niên nói chung và thanh niên Quân đội nói riêng, theo Hồ Chí Minh, phải đưa giáo dục đạo đức cách mạng lên hàng đầu. Đối với mỗi thanh niên, Người yêu cầu phải thấm nhuần hơn bao giờ hết tinh thần làm chủ nước nhà và phải học tập, trau dồi đạo đức cách mạng, bởi vì: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”⁴. Đồng thời, Người chỉ ra phương pháp rèn luyện đạo đức tối ưu nhất, đó là tự trau dồi đạo đức cách mạng: “Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong”⁵. Nói đến nội dung giáo dục đạo đức cách mạng, vấn đề quan trọng hàng đầu được Bác quan tâm là làm cho thanh niên nhận thức được rằng: đạo đức cách mạng tức là tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng và hiếu với dân. Để hiếu với dân như lời của Người, thanh niên Quân đội phải biết yêu mến, quý trọng nhân dân, học tập, làm việc và chiến đấu vì nhân dân, Người viết: “Quân đội ta là quân đội nhân dân, do dân đẻ ra, vì dân mà chiến đấu, yêu nước, yêu dân, cho nên hy sinh kham khổ”⁶. Hồ Chí Minh tuyệt nhiên không nói những điều cao xa, chung chung, trừu tượng về đạo đức và cũng không đồng ý cách giáo dục đóng khung trong sự tu tâm, dưỡng tính để tìm thấy sự yên ổn của cá nhân. Với bộ đội: “Đạo đức cách mạng có thể nói tóm tắt là: Nhận rõ phải, trái. Giữ vững lập trường. Tận trung với nước” và “đạo đức cách mạng gồm trong mười điều kỷ luật” và phải được thể hiện trong hành động cách mạng. Người có đạo đức là người tự rèn đức, luyện tài, tự ý thức mình phải làm gì và làm như thế nào để góp phần xây dựng Quân đội ta ngày càng trưởng thành, lớn mạnh.

Thấm nhuần tư tưởng về giáo dục, bồi dưỡng thanh niên “vừa hồng, vừa chuyên” trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, cấp ủy, chỉ huy, tổ chức đoàn các cấp trong toàn quân đã thường xuyên quan tâm giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện thanh niên Quân đội với nhiều chủ trương, biện pháp phù hợp, hiệu quả. Thông qua các cuộc vận động, phong trào thi đua⁷, thanh niên Quân đội đã khẳng định họ thực sự là lực lượng xung kích, đi đầu trong thực hiện các nhiệm vụ, góp phần quan trọng xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Những tấm gương thanh niên Quân đội dũng cảm dầm mình trong bão lũ, bất chấp hiểm nguy để cứu giúp đồng bào; lặn lội trên mọi nẻo đường, làng, bản, vùng sâu, vùng xa trong các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng; những chiến sĩ sẵn sàng hy sinh trong đấu tranh phòng, chống tội phạm; những gương mặt trẻ tiêu biểu trong nghiên cứu khoa học; những chiến sĩ thấm đẫm mồ hôi rèn luyện để sẵn sàng chiến đấu; những cán bộ, chiến sĩ đang ngày đêm chắc tay súng để bảo vệ biên cương, hải đảo Tổ quốc,... là những người thấm nhuần và tích cực làm theo lời căn dặn của Bác trong Di chúc. Họ biến ước mơ và khát vọng cống hiến thành hiện thực sinh động của cuộc sống, đóng góp to lớn vào sự nghiệp xây dựng Quân đội, củng cố quốc phòng bảo vệ Tổ quốc.

Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, thanh niên Quân đội vẫn là lực lượng xung kích, đi đầu trong thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị. Trong khi đó, các thế lực thù địch đang đẩy mạnh chống phá, dùng nhiều thủ đoạn kích động, lôi kéo hòng chuyển hóa tư tưởng, xói mòn mục tiêu, lý tưởng chiến đấu, thực dụng, ích kỷ, vô cảm, … trong thanh niên. Để tiếp tục giáo dục, đào tạo thanh niên Quân đội “vừa hồng, vừa chuyên” theo Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cần làm tốt những nội dung cơ bản sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính ủy, chính trị viên, người chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp và hiệu lực, hiệu quả cơ chế tiến hành công tác đoàn và phong trào thanh niên Quân đội nói chung, công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên Quân đội nói riêng theo tinh thần Chỉ thị 42-CT/TW, ngày 24-3-2015 của Ban Bí thư Trung ương Đảng (khóa XI) về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015 - 2030”.

Hai là, tăng cường giáo dục lý tưởng, đạo đức cách mạng, lối sống văn hóa, ý thức công dân và phong cách người quân nhân cách mạng để hình thành thế hệ thanh niên Quân đội có phẩm chất tốt đẹp, có ý chí và quyết tâm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, góp phần thực hiện Kết luận 03-KL/TWĐTN, ngày 26-9-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (khóa X) về việc tổ chức Cuộc vận động “Xây dựng hình mẫu người thanh niên Việt Nam thời kỳ mới” với mục tiêu có “Tâm trong, Trí sáng, Hoài bão lớn”.

Ba là, đổi mới công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho thanh niên; đặt quá trình giáo dục đạo đức cho thanh niên ở các cơ quan, đơn vị trong tổng thể giáo dục chính trị, tư tưởng, văn hóa, khoa học kỹ thuật, trình độ chuyên môn nghiệp vụ quân sự và hướng nghiệp cho thanh niên Quân đội nhằm “Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đoàn viên, thanh niên Quân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới”⁸.

Bốn là, tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Cuộc vận động: “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, “Thanh niên Quân đội học tập và làm theo lời Bác” và các phong trào: “Thanh niên Quân đội rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, “Thanh niên Quân đội đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” trong đoàn viên, thanh niên theo hình thức mới, phong phú, hấp dẫn, phù hợp với đặc thù hoạt động của thanh niên Quân đội. Đồng thời, tổ chức phát động phong trào thi đua “Thanh niên Quân đội rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo, quyết thắng”; tiếp tục đẩy mạnh phong trào xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, tạo điều kiện cho thanh niên Quân đội nâng cao đời sống văn hóa tinh thần, có đầy đủ điều kiện phát triển toàn diện “vừa hồng, vừa chuyên”.

Năm là, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa cơ quan, đơn vị với gia đình và địa phương trong giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên, đặc biệt coi trọng việc biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục. Xây dựng các tổ chức cơ sở Đoàn trong Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, thực sự là trường học lớn của thanh niên nhằm đoàn kết, tập hợp và giáo dục đạo đức cách mạng cho thanh niên.

Giáo dục, đào tạo thanh niên Quân đội “vừa hồng, vừa chuyên” theo tư tưởng Hồ Chí Minh là một vấn đề lớn, vừa có tính cấp thiết trước mắt, vừa có ý nghĩa chiến lược lâu dài. Đó là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh, xây dựng đất nước giàu mạnh như mong mỏi của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu!.

Đại tá, TS. NGUYỄN KIÊM VIỆN, Phụ trách Phòng Khoa học quân sự, Tổng cục Chính trị

____________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 216.

2 - Sđd, Tập 15, tr. 622.

3 - Sđd, Tập 11, tr. 399.

4 - Sđd, Tập 5, tr. 292.

5 - Sđd, Tập 11, tr. 612.

6 - Sđd, Tập 6, tr. 264.

7 - Cuộc vận động: “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, “Thanh niên Quân đội học tập và làm theo lời Bác” và phong trào: “Thanh niên Quân đội rèn đức, luyện tài, xung kích, sáng tạo xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, “Thanh niên Quân đội đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.

8 - Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam - Văn kiện Đại hội đại biểu Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Quân đội lần thứ IX (2017-2022), H. 2018, tr. 58.