Tháng 12 - 1972, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân ta, mà nòng cốt là Bộ đội Phòng không - Không quân đã đánh bại cuộc tập kích chiến lược đường không, chủ yếu bằng máy bay B.52 của đế quốc Mỹ vào Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng và các cơ sở kinh tế, quốc phòng ở miền Bắc, làm nên Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thắng lợi trên, trong đó sức mạnh chính trị - tinh thần giữ vai trò quyết định.

Để cứu vãn nguy cơ thất bại hoàn toàn của chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”, đế quốc Mỹ đã phát động một cuộc tập kích chiến lược đường không quy mô lớn mang tên “Lai-nơ-bếch-cơ II”, nhằm hủy diệt Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng và các cơ sở kinh tế, quốc phòng trên miền Bắc nước ta. Trong chiến dịch này, chúng đã huy động một lực lượng vũ khí, trang bị kỹ thuật lớn chưa từng có¹, nhằm đánh sập tinh thần, ý chí quyết tâm chiến đấu của quân và dân ta; buộc Việt Nam phải ký Hiệp định Pa-ri theo ý đồ của Mỹ. Tổng thống Mỹ Ních-xơn đã ngạo mạn tuyên bố: Bằng cuộc tập kích chiến lược đường không này chúng ta sẽ bắt Hà Nội phải “quỳ gối”, sẽ đưa “Miền Bắc Việt Nam trở về thời kỳ đồ đá”. Các nhà quân sự Mỹ cũng cho rằng: “Hà Nội sẽ không chịu đựng nổi một Hi-rô-si-ma không có bom nguyên tử”!… Thế nhưng, sau 12 ngày đêm chiến đấu trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn, ác liệt² quân và dân ta đã giành chiến thắng oanh liệt. Miền Bắc, Thủ đô Hà Nội đã không “trở về thời kỳ đồ đá”, mà còn hạ gục thần tượng của "Không lực Hoa Kỳ"³. Tổng thống Mỹ Ních-xơn phải chấp nhận thất bại, tuyên bố ngừng ném bom miền Bắc Việt Nam; chấp nhận các điều khoản của Hiệp định Pa-ri về “Chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam”.

Huấn luyện chuyển cấp sẵn sàng chiến đấu của phân đội tên lửa

Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược nói chung, trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” nói riêng, sức mạnh CT-TT của quân và dân ta bắt nguồn từ chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối đúng đắn của Đảng, sự ưu việt của chế độ XHCN. Đó là sức mạnh của chủ nghĩa yêu nước, truyền thống chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam; của niềm tin, ý chí quyết chiến, quyết thắng của bộ đội ta. Với tinh thần: “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quân và dân ta đã đoàn kết, vượt mọi khó khăn, gian khổ, dũng cảm, mưu trí, sáng tạo, đánh bại các kiểu chiến tranh của đế quốc Mỹ trên chiến trường miền Nam, cũng như khi chúng liều lĩnh mở rộng chiến tranh phá hoại ra miền Bắc. Ngay những ngày đầu đế quốc Mỹ sử dụng máy bay B.52 trên chiến trường, Bác Hồ đã khẳng định: “Dù đế quốc Mỹ có lắm súng, nhiều tiền. Dù chúng có B.57, B.52 hay “bê” gì đi chăng nữa ta cũng đánh…, mà đã đánh là nhất định thắng”⁴. Khi đế quốc Mỹ sử dụng máy bay B.52 ném bom tỉnh Quảng Bình, Đảng ta đã sớm nhận định, chúng có thể dùng B.52 đánh phá Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng… và yêu cầu Bộ đội PK-KQ phải nghiên cứu cách đánh, làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn của chúng, đặc biệt là phải bắn rơi được máy bay B.52 - “Thần tượng của không lực Hoa Kỳ”.

Với tinh thần đó, Đảng ủy và Bộ Tư lệnh (ĐU,BTL) Quân chủng PK-KQ đã có nhiều chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo tăng cường công tác huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu (HL,SSCĐ). Các hoạt động công tác đảng, công tác chính trị tập trung củng cố về tổ chức, lực lượng, xây dựng ý chí quyết tâm cao cho cán bộ, chiến sĩ (CB,CS). Cùng với việc nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng các cấp, ĐU,BTL Quân chủng chú trọng lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện tốt công tác giáo dục CT-TT; tập trung nâng cao nhận thức cho CB,CS về đường lối, nghệ thuật quân sự của Đảng, truyền thống của dân tộc, Quân đội và của Bộ đội PK-KQ; tính chất gay go, ác liệt của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước; âm mưu, thủ đoạn của đế quốc Mỹ; nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của Quân chủng PK-KQ trong bảo vệ Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng và các cơ quan trọng yếu của Đảng và Nhà nước, các cơ sở kinh tế, quốc phòng của đất nước… Qua đó, mỗi CB,CS nêu cao tinh thần yêu nước, khắc sâu lòng căm thù tội ác của đế quốc Mỹ đối với nhân dân ta; phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, củng cố ý chí, quyết tâm chiến đấu, khắc phục khó khăn, gian khổ, nhất là biểu hiện hữu khuynh, dao động, thiếu lòng tin vào chiến thắng, thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.

Để sức mạnh CT-TT biến thành ý thức thường trực trong hoạt động của bộ đội, ĐU,BTL Quân chủng chỉ đạo các đơn vị duy trì nghiêm chế độ HL,SSCĐ, tích cực tập luyện theo các phương án chiến đấu đã đề ra. Bộ Tư lệnh Quân chủng yêu cầu Bộ đội Không quân tăng cường công tác huấn luyện kỹ thuật, chiến thuật; tích cực ngụy trang, giữ bí mật, nghi binh, lừa địch; khắc phục khó khăn làm tốt công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật; tận dụng đường lăn, đường đất, sân bay dã chiến, sân bay vòng ngoài, tổ chức huấn luyện bay trong mọi địa hình, thời tiết;… để khi có lệnh là kịp thời xuất kích chiến đấu bắn rơi máy bay địch. Giữa năm 1966, khi đế quốc Mỹ leo thang chiến tranh dùng máy bay B.52 đánh phá ra ngoài vĩ tuyến 20, thực hiện chủ trương của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, ĐU,BTL Quân chủng đã chủ động đưa một số đơn vị và cán bộ có kinh nghiệm của Bộ đội Phòng không vào chiến trường Khu 4 để vừa chiến đấu, vừa tìm hiểu, rút kinh nghiệm, hoàn thiện phương án tác chiến tiêu diệt máy bay B.52. Trung đoàn Tên lửa 238 được Bộ Tư lệnh Quân chủng đưa vào “tọa độ lửa” Vĩnh Linh để phục kích máy bay B.52. Một số đơn vị ra-đa vượt đèo cao, suối sâu, sự đánh phá ác liệt của địch,… lên đỉnh Trường Sơn lập trạm để vươn cánh sóng sớm phát hiện máy bay B.52, kịp thời báo cho các đơn vị chiến đấu tiêu diệt chúng… Bởi vậy, trước một kẻ thù có vũ khí, trang bị hiện đại bậc nhất, tác chiến với phương thức tối tân, nhưng các đơn vị của Quân chủng luôn chủ động về chính trị, tư tưởng và tổ chức, sẵn sàng đánh, biết đánh và đánh thắng máy bay B.52 trong mọi điều kiện, tình huống.     

Ngay từ đầu, Bộ đội PK-KQ đã chủ động phối hợp chặt chẽ với nhau và các lực lượng phòng không nhân dân, tạo thành lưới lửa dày đặc, nhiều tầng, nhiều lớp bắn rơi nhiều máy bay Mỹ, bảo vệ Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng... Với phương châm chủ động "vạch nhiễu, tìm thù", các trắc thủ ra-đa chọn đúng thời cơ mở máy phát sóng, đảm bảo giữ bí mật, tạo thế  bất ngờ, kịp thời phát hiện đường bay của địch, thông báo cho các đơn vị tiêu diệt. Lúc 19h15 ngày 18-12-1972, khi hàng trăm máy bay các loại: B.52 và “thần sấm”, “con ma” được hệ thống nhiễu dày đặc bảo vệ hùng hổ lao vào đánh phá Thủ đô Hà Nội, thành phố Hải Phòng… đã bị những “đôi mắt thần” của Bộ đội ra-đa phát hiện chính xác và thông báo kịp thời cho các đơn vị PK-KQ trước 35 phút để kịp thời chiến đấu. Trong điều kiện “mưa bom, bão đạn” của địch, Bộ đội Tên lửa bình tĩnh, tự tin, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng, bám sát mục tiêu, chọn thời điểm phóng đạn, tiêu diệt máy bay địch. Âm mưu, thủ đoạn, bom đạn Mỹ đã không thể khuất phục được ý chí quyết chiến, quyết thắng của quân và dân ta nói chung, của Bộ đội PK-KQ nói riêng. Ở mọi lúc, mọi nơi, trong mọi tình huống khó khăn, ác liệt nhất, Bộ đội PK-KQ luôn thể hiện phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, khí thế quyết tâm, tinh thần dũng cảm, sự mưu trí, sáng tạo đánh thắng máy bay B.52. Sức mạnh CT-TT của Bộ đội PK-KQ đã biến thành động lực cụ thể; đó là ý chí quyết chiến, quyết thắng, là tinh thần cảnh giác cách mạng, luôn dự kiến chính xác âm mưu, thủ đoạn của địch, kịp thời điều động lực lượng, tập trung hoả lực, làm chủ tình thế, “dám đánh, quyết đánh và biết đánh”, hạ gục "Pháo đài bay B.52", vô hiệu hoá các thủ đoạn và phương tiện chiến tranh hiện đại, buộc chúng chuốc lấy thất bại thảm hại.

40 năm đã trôi qua, nhưng bài học về phát huy nhân tố CT-TT trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” vẫn còn nguyên giá trị đối với Bộ đội PK-KQ. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ đất nước đẩy mạnh CNH,HĐH, hội nhập quốc tế, Bộ đội PK-KQ phải tập trung xây dựng theo hướng: “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, trong đó, xây dựng, phát huy nhân tố CT-TT vừa là vấn đề cơ bản, vừa là vấn đề cấp bách.

Vấn đề quan trọng hàng đầu là các đơn vị trong Quân chủng phải thường xuyên đổi mới nội dung, hình thức, nâng cao chất lượng công tác giáo dục CT-TT. Bên cạnh việc chấp hành nghiêm các nội dung, kế hoạch, hướng dẫn thực hiện công tác giáo dục chính trị hằng năm cho các đối tượng theo quy định, các đơn vị cần chú ý giáo dục cho mọi CB,CS nhận thức sâu sắc truyền thống đánh giặc, giữ nước của dân tộc, của Quân đội và Quân chủng, nhất là truyền thống đánh thắng máy bay B.52 trong Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không”; nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước, trực tiếp là các chỉ thị, nghị quyết của Quân ủy Trung ương, Đảng ủy Quân chủng và của cấp ủy các cơ quan, đơn vị; âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch… Trong quá trình thực hiện, các đơn vị cần phối hợp chặt chẽ giữa giáo dục cơ bản, thường xuyên với giáo dục bổ trợ, đột xuất theo yêu cầu nhiệm vụ; phát huy vai trò của các thiết chế văn hóa, phương tiện thông tin, truyền thông đại chúng ở Trung ương, địa phương và của Quân chủng… Qua đó, xây dựng cho bộ đội ý chí quyết tâm, tinh thần dũng cảm, kiên cường, mưu trí, sáng tạo, tự lực tự cường, vượt mọi khó khăn, thử thách, vươn lên làm chủ vũ khí, trang bị kỹ thuật; nêu cao ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần hiệp đồng chiến đấu, đoàn kết nội bộ, đoàn kết quân - dân; luôn tin tưởng vào vũ khí, trang bị và cách đánh của ta.

Vấn đề có ý nghĩa quyết định là các đơn vị trong Quân chủng phải tập trung xây dựng các tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, thực sự là hạt nhân đoàn kết, lãnh đạo đơn vị hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ. Theo đó, tổ chức đảng các cấp phải chấp hành nghiêm, thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của trên về công tác xây dựng Đảng, nhất là Nghị quyết Đại hội XI, trọng tâm là Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức đảng các cấp phải giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình; chú ý kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh với xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện. Đặc biệt, cấp ủy các cấp cần tập trung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ trì, luôn đầu tàu, gương mẫu trong thực hiện nhiệm vụ; kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng đội ngũ cán bộ với xây dựng đội ngũ cấp ủy; tập trung kiện toàn cấp ủy các cấp, nhất là các chi bộ chiến đấu đủ về số lượng, hợp lý về cơ cấu, không ngừng nâng cao chất lượng. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát; thực hiện tốt phương châm “giám sát mở rộng, kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm”, chủ động phát hiện, phòng ngừa có hiệu quả các hiện tượng vi phạm chế độ, nguyên tắc sinh hoạt đảng, sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên. Các cấp cần thực hiện tốt Chỉ thị 03-CT/TW của Bộ Chính trị về “Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” bằng những việc làm cụ thể, thiết thực; đẩy mạnh tự phê bình và phê bình, chú trọng giữ nghiêm kỷ luật, sự đoàn kết, thống nhất trong tổ chức đảng; tích cực phát huy vai trò của các tổ chức, lực lượng trong xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh, đơn vị vững mạnh toàn diện.

Để nhân tố CT-TT thực sự trở thành sức mạnh chiến đấu thường trực của bộ đội, các đơn vị phải chú trọng nâng cao chất lượng công tác HL,SSCĐ; trong đó, phải quán triệt, thực hiện tốt phương châm: “Cơ bản, thiết thực, vững chắc, an toàn, tiết kiệm”, sát với tình huống, phương án, đối tượng tác chiến, phát huy hiệu quả vũ khí, trang bị, cách đánh của ta. Chú trọng nâng cao trình độ tổ chức chỉ huy, hiệp đồng chiến đấu giữa các lực lượng; bổ sung và hoàn thiện phương án tác chiến, duy trì khả năng sẵn sàng chiến đấu cao; thực hiện tốt công tác bảo đảm hậu cần - kỹ thuật, đưa Cuộc vận động “Quản lý, khai thác vũ khí, trang bị kỹ thuật tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và An toàn giao thông” vào nền nếp, nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng vũ khí, trang bị và quản lý con người;… đảm bảo Bộ đội PK-KQ thực sự là trụ cột trong bảo vệ vững chắc bầu trời của Tổ quốc trong mọi tình huống.

Cùng với đó, Quân chủng cần tích cực chăm lo bảo đảm tốt đời sống vật chất, tinh thần cho CB,CS; thực hiện có hiệu quả phong trào thi đua “Ngành Hậu cần Quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy”; tích cực phát huy tinh thần tự lực tự cường, thực hành tiết kiệm, đẩy mạnh tăng gia, sản xuất, cải thiện đời sống cho bộ đội; xây dựng mỗi cơ quan, đơn vị có môi trường văn hóa lành mạnh, xanh, sạch, đẹp; phấn đấu có trên 90% “Bếp nuôi quân giỏi, quản lý tốt”. Kết hợp chặt chẽ phong trào Thi đua Quyết thắng với thực hiện các cuộc vận động, các phong trào lớn do Đảng, Nhà nước và các đoàn thể chính trị - xã hội phát động; thường xuyên sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, biểu dương gương người tốt, việc tốt, thúc đẩy khí thế quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ của đơn vị...

Vận dụng sáng tạo bài học phát huy nhân tố CT-TT của Chiến thắng “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” vào điều kiện, hoàn cảnh mới là yêu cầu hết sức cơ bản đảm bảo cho Bộ đội PK-KQ hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Đây là trách nhiệm của các cấp, các ngành, trước hết là của cấp ủy, chính ủy (chính trị viên), người chỉ huy, cơ quan chính trị trong Quân chủng PK-KQ.

Thiếu tướng NGUYỄN VĂN THANH

Chính ủy Quân chủng Phòng không - Không quân

1 - Gần 50% máy bay chiến lược B.52 đang được sử dụng của nước Mỹ, trên 30%  máy bay chiến thuật của Mỹ ở Đông Nam Á, hơn 15.000 tấn bom, đạn và hầu hết các loại vũ khí, trang bị kỹ thuật hiện đại nhất lúc bấy giờ.

2 - Bình quân mỗi ngày đêm, đế quốc Mỹ huy động 60 đến 70 lần chiếc máy bay B.52; 300-400 lần chiếc máy bay chiến thuật, đỉnh cao là đêm 26-12 có 105 chiếc máy bay B.52, hàng trăm lần máy bay chiến thuật đánh phá Hà Nội, các cơ sở kinh tế, quốc phòng, văn hóa, y tế… làm hàng vạn ngôi nhà bị tàn phá, hàng ngàn người dân vô tội chết và bị thương, nhiều chiến sĩ của chúng ta hy sinh.

3 - Bắn rơi 81 máy bay các loại, trong đó có 34 máy bay B.52, 5 máy bay F.111, bắt sống hàng chục phi công Mỹ.

4 - Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 11,  Nxb CTQG, H. 2000, tr. 467.