Cách đây tròn 50 năm, thực hiện mưu đồ đưa không quân và hải quân ra đánh phá miền Bắc hòng cứu vãn sự sụp đổ hoàn toàn của Chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” trên chiến trường miền Nam; đồng thời, phá hoại công cuộc xây dựng CNXH và ngăn chặn sự chi viện của miền Bắc đối với miền Nam, đế quốc Mỹ đã dựng lên “Sự kiện Vịnh Bắc Bộ” và ngày 05-8-1964, đế quốc Mỹ đã sử dụng tới 64 lần chiếc máy bay các loại ồ ạt tập kích đánh phá miền Bắc Việt Nam.

Với tinh thần cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu (SSCĐ) cao, ý chí dũng cảm, kiên cường, tuy lần đầu tiên đối chọi với lực lượng không quân hùng hậu và hiện đại bậc nhất thế giới của đế quốc Mỹ, Bộ đội Phòng không - Không quân (PK-KQ) đã kiên quyết đánh trả, cùng với Bộ đội Hải quân và quân, dân miền Bắc chiến thắng giòn giã: Bắn rơi 08 máy bay địch, bắt sống giặc lái, lập công xuất sắc ngay từ trận chiến đấu đầu tiên.

Chiến thắng trận đầu oanh liệt ngày 05-8-1964 đã ghi vào truyền thống “Quyết chiến, quyết thắng” của quân đội và truyền thống chiến đấu chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta thêm một mốc son lịch sử. Đây là chiến thắng của sức mạnh chính trị tinh thần của toàn dân tộc, của ý chí quyết tâm dám đánh, biết đánh và quyết chiến thắng giặc Mỹ xâm lược của quân và dân ta. Chiến thắng đó mãi mãi là biểu tượng của ý chí kiên cường, bất khuất, của trí tuệ và nghệ thuật quân sự Việt Nam được kế thừa và phát triển trong thời đại Hồ Chí Minh lên một tầm cao mới. Chiến thắng đó đã củng cố niềm tin đánh thắng đế quốc Mỹ và cổ vũ mạnh mẽ khí thế đánh Mỹ của quân và dân cả nước. Đồng thời, khẳng định những thành tựu xây dựng kinh tế kết hợp với củng cố quốc phòng, xây dựng quân đội chính quy, hiện đại trong 10 năm (1954 - 1964) và những thành công bước đầu trong xây dựng thế trận phòng không trên nền tảng chiến tranh nhân dân trên miền Bắc. Trên bình diện quốc tế, chiến thắng đó đã gây một tiếng vang, tạo được niềm tin, sự ủng hộ của các nước XHCN và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới đối với cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta.

Khẩu đội pháo cao xạ thuộc Tiểu đoàn 105 (Sư đoàn Phòng không 363) luyện tập chiến đấu.   (Ảnh: Đức Lúy)

Đối với quân đội ta, đặc biệt là Quân chủng PK-KQ, chiến thắng đó có ý nghĩa thực tiễn hết sức quan trọng. Lần đầu tiên đánh trả cuộc tập kích bất ngờ của không quân Mỹ, chúng ta đã giành được thế chủ động, phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ với Bộ đội Hải quân, các lực lượng vũ trang và dân quân tự vệ… tạo thành lưới lửa phòng không dày đặc, bao vây và tiêu diệt máy bay địch. Chỉ với những loại vũ khí thông thường (pháo 88mm, 90mm, súng máy cao xạ 12,7mm, 14,5mm, súng trường), chúng ta đã bắn rơi nhiều máy bay hiện đại của đế quốc Mỹ. Qua đó, càng củng cố thêm niềm tin bắn rơi máy bay Mỹ ở các đơn vị trong toàn quân cũng như toàn Quân chủng. Đây cũng là tiền đề rất quan trọng giúp Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ và các cấp bồi dưỡng nâng cao ý chí chiến đấu cho bộ đội; kịp thời điều chỉnh thế trận, rút ra nhiều bài học về tổ chức chỉ huy và cách đánh để huấn luyện bộ đội và tổ chức chiến đấu sau này.

Phát huy truyền thống đánh thắng trận đầu máy bay Mỹ của Bộ đội Pháo cao xạ, các lực lượng khác của quân chủng đã thi đua huấn luyện, học tập làm chủ vũ khí trang bị, tham gia chiến đấu ngoan cường, mưu trí, sáng tạo và liên tục lập công xuất sắc. Ngày 03-4-1965, Bộ đội Không quân đã ra quân đánh thắng trận đầu, bắn rơi hai máy bay F-8U của Mỹ trên vùng trời Hàm Rồng (Thanh Hóa). Ngày 24-7-1965, Bộ đội Tên lửa đã ra quân trận đầu, tiêu diệt gọn một tốp máy bay Mỹ tại khu vực Suối Hai, Sơn Tây (Hà Nội).

Chiến thắng trận đầu ngày 05-8-1964 đã để lại cho chúng ta những bài học vô cùng quý giá. Trước hết, đó là bài học về sự chuẩn bị toàn diện, chu đáo cho cuộc chiến đấu với kẻ thù có vũ khí trang bị hiện đại. Quán triệt sâu sắc nhiệm vụ, xây dựng ý chí, tinh thần cảnh giác, SSCĐ, qua đó, xây dựng được bản lĩnh chính trị, ý chí quyết tâm chiến đấu cao, tạo nên sức mạnh tuyệt đối trước kẻ thù. Đó là bài học về thường xuyên theo dõi và nắm chắc địch, kịp thời chuyển bộ đội vào trạng thái SSCĐ tạo nên yếu tố bảo đảm cho Bộ đội PK-KQ giành thế chủ động, đánh thắng địch ngay từ loạt đạn đầu, trận đầu. Cùng với đó là bài học về tổ chức, xây dựng lực lượng, bố trí đội hình, thế trận để vừa bảo vệ tốt mục tiêu, vừa tiêu diệt được nhiều sinh lực địch... Những bài học cơ bản trên là cơ sở để chúng ta nghiên cứu, vận dụng sáng tạo trong hoàn cảnh mới, sẵn sàng đánh thắng mọi kẻ thù xâm lược, quản lý và bảo vệ vững chắc vùng trời Tổ quốc.

Ngày nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của chúng ta đang đứng trước những thời cơ và thách thức lớn. Hiện nay, mặc dù hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song tình hình thế giới với sự tranh giành ảnh hưởng, cạnh tranh chiến lược của các nước lớn; tình hình khu vực Đông Nam Á, Đông Bắc Á và khu vực Biển Đông vẫn đang diễn biến hết sức phức tạp, tiềm ẩn nhiều yếu tố khó lường. Mỹ tiếp tục can dự sâu hơn vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Trung Quốc ngày càng công khai, quyết đoán trong mưu đồ độc chiếm Biển Đông. Các thế lực thù địch, cơ hội chính trị với bản chất hiếu chiến và phản động tiếp tục đẩy mạnh thực hiện “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, hòng xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng, chuyển hóa chế độ chính trị ở nước ta, lợi dụng chiêu bài “dân chủ, nhân quyền”, “chống khủng bố”… để gây mất ổn định trật tự xã hội, sẵn sàng tạo cớ để tiến hành can thiệp vũ trang, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân, phá hoại thành quả cách mạng to lớn mà nhân dân ta đã đạt được.

Kịch bản các cuộc chiến tranh, xung đột gần đây cũng như xu hướng chung được nêu trong các học thuyết quân sự của các cường quốc cho thấy, tập kích đường không luôn là đòn đánh mở đầu của mỗi cuộc chiến tranh. Tập kích đường không ngày càng có những phát triển mới cả về không gian, thời gian, quy mô, tính chất, mức độ và các loại vũ khí sử dụng so với trước đây. Tác chiến đường không ngày nay có xu hướng hoạt động ở độ cao thấp và cực thấp. Vì vậy, việc phát hiện và phát huy vai trò của các loại vũ khí phòng không tầm thấp có ý nghĩa rất quan trọng.

Để sẵn sàng đánh bại mọi cuộc tập kích đường không của kẻ thù trong mọi tình huống, trước hết, chúng ta phải quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng, nhiệm vụ của quân đội và Quân chủng. Đặc biệt, toàn quân nói chung và Quân chủng PK-KQ nói riêng cần tập trung quán triệt và thực hiện tốt Nghị quyết 28/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới”; tiếp tục quán triệt và thực hiện xây dựng nền quốc phòng toàn dân, xây dựng thế trận phòng không nhân dân, không quân toàn quân vững mạnh; thường xuyên nghiên cứu nắm chắc tình hình, âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch, làm tốt công tác tổng kết, đúc rút kinh nghiệm chiến đấu để bổ sung vào phương án tác chiến những nội dung phù hợp với điều kiện và đối tượng tác chiến mới.

Các đơn vị luôn SSCĐ cao, kịp thời phát hiện và ngăn chặn mọi âm mưu và hành động phá hoại, xâm lược của kẻ thù; quyết tâm giành thế chủ động, đánh thắng địch ngay từ trận đầu, quả đạn đầu, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ. Đồng thời, tập trung xây dựng Quân chủng PK-KQ theo hướng “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”. Trước hết là xây dựng các tổ chức Đảng trong sạch, vững mạnh làm nòng cốt để tăng cường sự lãnh đạo của Đảng. Toàn Quân chủng phấn đấu làm tròn chức năng nòng cốt trong thế trận phòng không nhân dân và tác chiến phòng không. Xây dựng Quân chủng luôn vững mạnh về chính trị, làm cho cán bộ, chiến sĩ luôn có bản lĩnh vững vàng trong mọi tình huống, có niềm tin, ý chí quyết thắng và biết cách đánh địch. Làm tốt công tác xây dựng Đảng, tập trung nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của các tổ chức Đảng, xây dựng các tổ chức quần chúng vững mạnh xuất sắc. Đẩy mạnh Phong trào Thi đua Quyết thắng và thực hiện tốt các cuộc vận động lớn trong quân đội.

Toàn Quân chủng tiếp tục nêu cao tinh thần độc lập tự chủ, tự lực tự cường; huấn luyện và quản lý, khai thác sử dụng hiệu quả các loại vũ khí, khí tài được trang bị. Nâng cao chất lượng toàn diện công tác huấn luyện, đặc biệt chú trọng nâng cao trình độ tổ chức, chỉ huy, huấn luyện đêm, huấn luyện cơ động nhanh, huấn luyện trong điều kiện phức tạp, phù hợp với đặc điểm tác chiến hiện đại và nghệ thuật quân sự Việt Nam.

Cán bộ, chiến sĩ Quân chủng PK-KQ càng phải ý thức sâu sắc hơn nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. Đặc biệt, toàn Quân chủng phải thường xuyên nêu cao tinh thần cảnh giác, SSCĐ đánh bại mọi cuộc tập kích đường không bằng vũ khí công nghệ cao nếu kẻ địch liều lĩnh tiến hành đối với nước ta, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ bảo vệ vững chắc vùng trời, chủ quyền, biển, đảo Tổ quốc Việt Nam XHCN. 

Trung tướng, TS. PHƯƠNG MINH HÒA, Ủy viên Trung ương Đảng, Tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân