Bồi dưỡng và tự bồi dưỡng nâng cao trình độ, chuyên môn nghiệp vụ báo chí là một nội dung quan trọng trong xây dựng nguồn nhân lực, để báo chí Quân đội xứng đáng là lực lượng nòng cốt của báo chí cách mạng Việt Nam, để các nhà báo Quân đội xứng đáng là “Nhà báo - Chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam - Chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng, văn hóa của Đảng”.

Làm báo là một nghề. Nghề đặc biệt, mang tính chất chính trị - xã hội; là nghề khó, nghề lao tâm khổ tứ. Làm báo là làm chính trị, như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: Mỗi người làm báo là một chiến sĩ cách mạng trên mặt trận tư tưởng, văn hóa và khoa học kỹ thuật. Bởi vậy, nghề báo, bản thân nó luôn đòi hỏi cao về phẩm chất và năng lực chuyên môn. Chất lượng tác phẩm báo chí phụ thuộc trước hết và quyết định bởi chất lượng những người làm báo. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, các nhà báo cần phải được đào tạo, bồi dưỡng, rèn luyện nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức, kỹ năng nghề nghiệp, kiến thức toàn diện, tư duy nhạy bén, tính chuyên nghiệp, v.v.

Chúng ta đều biết, bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng - “tâm sáng, lòng trong”, là những phẩm chất hàng đầu của nhà báo. Nhưng điều đó là chưa đủ, nếu như người làm báo không có đủ năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ báo chí - yếu tố làm nên “bút sắc”. Năng lực chuyên môn, tính chuyên nghiệp của nhà báo quyết định đến việc thông tin họ đưa ra bảo đảm kịp thời, chính xác và đúng mục đích, định hướng chính trị hay không. Một nhà báo dù nhiệt huyết với nghề, nhưng trình độ lý luận, kiến thức thực tiễn hạn chế, không am hiểu vấn đề, lĩnh vực mình viết, kỹ năng xử lý thông tin non nớt, thì sẽ không đủ tự tin, không dám dấn thân, nhất là trong đấu tranh chống quan điểm sai trái, tiêu cực, tham nhũng và chắc chắn họ không có khả năng sáng tạo ra những tác phẩm báo chí đích thực, có chất lượng, trái lại có khi còn cho ra những sản phẩm không có lợi, thậm chí phản giáo dục, phản tuyên truyền, dẫn đến những hậu quả khó lường. Thực tế đã chứng minh cho chúng ta thấy rất rõ điều đó.

Đối với các nhà báo Quân đội, hoạt động, tác nghiệp trong lĩnh vực quân sự, quốc phòng có tính chất đặc thù, nên càng đặt ra yêu cầu cao hơn, toàn diện hơn về bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trình độ chuyên môn. Hiện nay, có một thực tế là một bộ phận không nhỏ cán bộ, phóng viên, biên tập viên ở các cơ quan báo chí Quân đội, nhất là các tạp chí chủ yếu là “tay ngang”, chưa qua các trường lớp đào tạo bài bản, chính quy về báo chí. Chính bởi lẽ đó, việc tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ báo chí là vấn đề các tòa soạn và tự thân các nhà báo phải đặc biệt quan tâm, xác định là một hướng quan trọng để xây dựng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Những năm qua, việc bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ báo chí cho cán bộ, phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên đã được các cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí Quân đội quan tâm, triển khai thực hiện tích cực, với đa dạng hình thức, biện pháp, cách làm sáng tạo và đạt kết quả tốt. Nhờ đó, đội ngũ nhà báo Quân đội đã có bước phát triển mạnh cả về số lượng, chất lượng; thực sự là người lính xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa của Đảng, kịp thời thông tin, tuyên truyền, phản ánh đa dạng, nhiều chiều thực tiễn sinh động, phong phú về đời sống chính trị, kinh tế - xã hội của đất nước và hoạt động quân sự, quốc phòng,... đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của bạn đọc trong và ngoài Quân đội. Đặc biệt, báo chí Quân đội luôn đi đầu, chủ động tham gia đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận; phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, thông tin xấu độc, âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, “phi chính trị hóa” Quân đội, góp phần quan trọng vào bảo vệ đường lối, quan điểm của Đảng, giữ vững trận địa tư tưởng của Đảng trong Quân đội và định hướng dư luận, tư tưởng trong xã hội, v.v. Những thành tích báo chí Quân đội đã đạt được có sự đóng góp quan trọng và minh chứng rõ nét cho kết quả công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ báo chí.

Hiện nay, sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, truyền thông, nhất là tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, xu thế phát triển báo chí hiện đại và yêu cầu nhiệm vụ quân sự, quốc phòng trong tình hình mới, vừa tạo cơ hội thuận lợi, vừa đặt ra những thách thức lớn đối với các cơ quan báo chí, các nhà báo Quân đội. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, truyền thông đại chúng, “báo chí 4.0”, truyền thông kỹ thuật số, đa phương tiện và hội tụ; thông tin “bùng nổ”, đa chiều, khó kiểm soát,... thì việc rèn luyện bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực nghiệp vụ cho đội ngũ nhà báo chiến sĩ càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Trong đó, đào tạo, bồi dưỡng nâng cao chuyên môn nghiệp vụ báo chí là một trong những nội dung có tính chất quyết định sự phát triển và chất lượng sản phẩm báo chí của mỗi cơ quan báo chí Quân đội theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại. Đây là một nhiệm vụ vừa cấp bách trước mắt, vừa cơ bản lâu dài, mà trách nhiệm trước hết thuộc về các cơ quan chủ quản và lãnh đạo cơ quan báo chí Quân đội. Để làm tốt vấn đề này, một mặt, phải tiếp tục coi trọng công tác tạo nguồn, tuyển chọn cán bộ về công tác ở các cơ quan báo chí Quân đội; nâng cao tiêu chí, chất lượng “nguồn đầu vào”, có cơ chế, chính sách thu hút, tuyển dụng nhân lực báo chí chất lượng cao có đủ tiêu chuẩn theo quy định, nhất là ở những lĩnh vực mới, đặc thù. Mặt khác, từng cơ quan báo chí phải chủ động rà soát, đánh giá thực trạng đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên, nhân viên chuyên môn kỹ thuật,... để xây dựng quy hoạch, kế hoạch, chương trình đào tạo, bồi dưỡng bắt nhịp xu hướng, nhằm chuẩn hóa về trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với từng vị trí công tác, loại hình báo chí. Nhằm đáp ứng yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn, cần đa dạng hơn nữa hình thức bồi dưỡng; gắn đào tạo cơ bản với đào tạo tại chức; trong đó, đẩy mạnh đào tạo lại, bồi dưỡng tại chỗ, thực hiện cấp trên bồi dưỡng cấp dưới, người đi trước, người có kinh nghiệm bồi dưỡng người mới vào nghề, chú trọng bồi dưỡng trực tiếp thông qua hoạt động tác nghiệp, thông qua rút kinh nghiệm chuyên môn, v.v.

Trong thực tế hoạt động, mỗi cơ quan báo chí, mỗi nhà báo có một lĩnh vực hoạt động, công việc, tính chất, đặc điểm riêng. Vì vậy, không có nội dung, biện pháp bồi dưỡng, tự bồi dưỡng chung cho mọi cơ quan, nhà báo, mà phải rất cụ thể đối với từng đối tượng. Trước thực tế hiện nay, có rất nhiều nội dung cần phải bồi dưỡng cho các nhà báo. Do đó, cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí Quân đội phải cân nhắc, lựa chọn nội dung để đảm bảo thiết thực, có trọng tâm, trọng điểm; chú trọng bồi dưỡng kiến thức chuyên sâu của từng thể loại, loại hình báo chí, như: báo mạng, báo in, phát thanh, truyền hình; bồi dưỡng về công nghệ làm báo hiện đại, kỹ năng nghề nghiệp tích hợp, kỹ năng khai thác, sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại,... nhằm mục tiêu xây dựng đội ngũ “nhà báo đa năng”. Một điểm đáng chú ý là, cần tăng cường bồi dưỡng cho phóng viên, biên tập viên các “kỹ năng mềm”, như: kỹ năng tiếp cận, phỏng vấn, tìm kiếm, khai thác thông tin; kỹ năng làm việc nhóm, làm việc trong môi trường mở, đa phương tiện; bồi dưỡng nâng cao vốn sống, khắc phục tình trạng thiếu chuyên nghiệp của một bộ phận nhà báo, cán bộ quản lý và tình trạng làm báo theo kiểu “ngồi phòng lạnh, trái tim lạnh”, v.v. Qua theo dõi thấy rằng, hằng năm, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ Báo chí - Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng chuyên đề, chuyên sâu rất thiết thực, bổ ích, như: tổ chức và quản lý tòa soạn đa phương tiện; tòa soạn điện tử; kỹ năng truyền thông qua mạng xã hội; khai thác sử dụng thông tin trên mạng xã hội; livestream, làm báo bằng điện thoại thông minh, v.v. Thiết nghĩ, đây là một kênh hữu ích mà các cơ quan báo chí, cấp hội nhà báo lựa chọn để bồi dưỡng, xây dựng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.

Báo chí là nghề đặc biệt, bởi vậy nhà báo phải học tập suốt đời, phải luôn mài sắc ngòi bút của mình để thực hiện tốt sứ mệnh cao cả của “Nhà báo - Chiến sĩ” là: phục vụ cách mạng, phục vụ Tổ quốc và Nhân dân. Trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập, để bắt kịp sự phát triển, yêu cầu nhiệm vụ, mỗi nhà báo - chiến sĩ phải chủ động tự học, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ lý luận, kiến thức chuyên môn và rèn kỹ năng nghề nghiệp. Cơ quan chủ quản, các tòa soạn vừa động viên, khuyến khích, tạo môi trường, động lực, nhưng cũng vừa tạo áp lực để đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên phải tự học, tự bồi dưỡng vươn lên, bảo đảm thích ứng với sự phát triển đa dạng, đa chiều, xu hướng hội tụ của báo chí truyền thông và yêu cầu công tác thông tin tuyên truyền, trọng tâm về quân sự, quốc phòng trong tình hình mới. Về vấn đề này, xin được nhắc lại lời huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh mà mỗi nhà báo phải luôn tâm niệm, phấn đấu thực hiện, nhằm tiếp tục phát huy hơn nữa bản chất, truyền thống tốt đẹp của nhà báo Bộ đội Cụ Hồ, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao: “Nhiệm vụ của người làm báo là quan trọng và vẻ vang. Muốn hoàn thành nhiệm vụ ấy thì phải cố gắng học tập chính trị, nâng cao tư tưởng, đứng vững trên lập trường giai cấp vô sản; phải nâng cao trình độ văn hóa, phải đi sâu vào nghiệp vụ của mình. Cần phải luôn luôn cố gắng, mà cố gắng thì nhất định thành công”¹; “Muốn tiến bộ, muốn viết hay, thì phải cố gắng học hỏi, ra công rèn luyện”². Đó cũng là hành động thiết thực nhất của mỗi nhà báo - chiến sĩ chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2020).

NGUYỄN MẠNH TUẤN
_______________

1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 12, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 167.

2 - Sđd, Tập 13, tr. 465.